Ümmî Kavramı ve Hz. Muhammed’in (S.A.S) Ümmîliği

Yıl 2017, Sayı: 7, 91 - 124, 30.06.2017

Emine Demil

Öz

Bu çalışma genelde ümmî kavramının etimolojik bir analizini sunmayı amaçlamakta, özelde de Hz. Muhammed’in ümmî oluşuna odaklanmaktadır. Çalışmada ümmî kavramının hem Kur’an’da hem de hadislerde kavramsal olarak lügat manalarına yakın anlamlarda kullanımını göstermek için önce etimolojik kökeni incelenmektedir. Sonra Kur’an’da ümmî ifadesini barındıran âyetlere yer verilmekte ve hadis rivâyetlerinde Hz. Peygamber’in ümmîliği irdelenmektedir. Ümmîlik, gerek Kur’an’da gerekse hadislerde kitâbet kavramıyla beraber zikredilmekte ve Ehl-i Kitap ifadesinin karşılığı olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte ümmî kavramı etnik, eğitimsel ve dinsel boyutları olan hem Arapları, hem de Yahudileri yani milletleri içinde barındıran bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Hadislerde ise sözcüğün Hz. Muhammed’in ümmîliğini ifade etmek için kullanıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

: Ümmîlik, Ehl-i Kitap, Ümmet, Okuma Yazma, Hz. Muhammed, Araplar, Yahudiler

The Concept of Ummî and Muhammad’s Being Ummî

Öz

This study in general aims to present an etymological analysis of the concept of ummî an in particular focuses on Muhammad’s being ummî. İn the study, firstly the etymological roorts of the concept ‘ummî’ are examined so as to indicate its use in meaning close to conceptual lexical meaning in both the Qur’an and the hadith. Then, the verses in the Qur’an related to the expression of ummî are included and Muhammad’s being ummî in hadith narrations is being examined. Ummî is mentioned in the Qur’an or in the hadiths together with the concept of literary composition and is used as the counterpart of the expression of “Ahl al-kitap”. İn addition to this, the concept of ummî emerges as a concept that has ethnic, educational and religious dimensions and is housed in both Arabs and Jews, that is, nations. İn the hadiths, this concept is used to express Muhammad’s being ummî.

Anahtar Kelimeler

Ummî, Ahl al-kitab, Ummah, Literacy, the Prophet Muhammad, Arabs, Jews.

Kaynakça

• Abdullah b. Ahmed b. Ebi’l-Hasan Süheylî, Ravdu’l-Ünf, Beyrut, 1972, IV/36.
• Abdullâh b. Ahmed, Nesefî, Tefsîru’n-Nesefî Medariku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Peşaver: Tâc Mahal, t.y.
• Abdullah b. Ömer Beydâvî, el-Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, İstanbul: Şirket-i Hayriye-i Sahafiye Mâ, 1296.
• Ahmed b. Ali İbn Hacer el-Askalânî, Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, 1380.
• Ahmed b. Ali İbn Hacer el-Askalânî, Tehzîbü’t-Tehzîb, Beyrut: Dâru Sadr, 1325.
• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982, II/52.
• Ahmet Önkal, “Hz. Peygamber’in Ümmîliği”, 2, SEÜİFD, 1986.
• Bedruddîn Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed Aynî, Umdetu’l-Kârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut, 1308.
• Cemaleddîn Ebu’l-Fazl İbn Manzûr, Lisânü’l-Arabi’l-Muhît, Beyrut: Dâru Lisâni’l-Arab, 1970, I/105.
• Çetin M. Nihat, “Ümmî” maddesi, İstanbul: MEB, 1986.
• Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed Kurtubî, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’an, Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1944.
• Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed Zehebî, Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, Beyrut: Dâru İhyâ-i Kütübi’l-Arabiyye, 1963.
• Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed Zehebî, Tezkirâtü’l-Huffâz, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasil-İslâmî, 1374.
• Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr Taberî, Câmiu’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Kâhire: Dâru Hicr, 2001.
• Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre Tirmizî, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Ebû’l-Fazl Şihâbüddîn es-Seyyid Mahmud Alûsî, Ruhu’l-Meânî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1997.
• Ebû’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer İbn Kesîr, Hadislerle Kur’an-ı Kerim Tefsiri, çev. Bedrettin Çetiner, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1988/1991.
• Ebû’l-Hüseyn Müslim B. Haccâc, el-Câmiu’s-Sahih, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ömer Zemahşerî, el-Keşşâf, Mısır: Tıbaatü’l-Kübrâ el-Emiriyye, 1319.
• er-Râzî, Ebû Muhammed Abdurrahman İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Fahruddîn b. Ziyaüddîn b. Ömer Râzî, Tefsîr-i Kebîr Mefâtîhu’l-Gayb, ter. Suat Yıldırım vd, Ankara: Akçağ Yayınları, 1988/1989.
• İsmail Hakkı Bursevî, Muhtasâr Ruhu’l-Beyân Tefsîri, İstanbul: Damla Yayınevi, 1995.
• İsmail Yörük & İsmail Şık, “Kelâm Açısından Hz. Peygamber’in Ümmîliği”, Dinî Araştırmalar, 7, 19.
• Kâdî İyâz, eş-Şifâ bi Ta’rîfî Hukûki’l-Mustafa, Mısır, 1920.
• Mehmet Suat Mertoğlu, “Ümmî” maddesi, İstanbul: DİA, 2012.
• Muhammad Rashid, “Was Muhammed Literate?”, Bangladesh: Chittagong University.
• Muhammed Camaleddîn Kâsımî, Mehâsinu’t-Te’vîl, Arabiyye: Dâru İhyâ-i Kütübi’l- y.y, 1957.
• Muhammed Hamidullah, İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ, İstanbul: İrfan Yayıncılık, 2001.
• Muhammed Zekeriyya, “Ümmiyyûn fî Kurân: Ehüm Ahnâf?”, s. 1-3,Tarihi: 05.010.2016, http:// www. Safsaf. Org.
• Muhyiddîn Ebû Zekeriyyâ b. Şeref Nevevî, el-Minhâc fî Şerhi Sahîh-i Müslim b. Haccâc, Matbaatü’l-Kesteliyye, 1283.
• Remzi Kaya, “Kur’an’da Hz. Peygamber’in Beşer ve Ümmî Oluşu”, UÜİFD, XI (1), 2002, s. 29-52.
• Sebastian Günther,“Muhammad, The Illiterate Prophet: An Islamic Creed in the Qur’an and Qur’anic Exegesis”, Journal Of Qur’anic Studies, IV (I), 2002.
• Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî eş-Şâfiî, Câmiu’s-Sahîh, Mısır, 1954.
• Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî eş-Şâfiî, Tedrîbu’r-Râvî, Medine, 1959.
• Süleymân b. Eş’as es-Sicistânî Ebû Dâvûd, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Şemsuddîn Muhammed b. Yûsûf b. Ali Kirmânî, el-Buhârî bi Şerhi’l-Kirmânî, Beyrut,1981.
• Şihabuddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed Kastallânî, İrşâdü’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Beyrût, t.y.
• Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûriddîn Alî el-Münâvî el-Haddâdî, Feyzu’l-Kadîr Şerhu’l-Camii’s-Sahîh, Beyrut, 1972.
• Ziya Şen, “Kur’an’da Ümmî Kavramı ve Hz. Peygamber’in Ümmîliği”, İslâmî İlimler Dergisi, I (2), 2006, s. 208-218.