A New Perspective on the Issue of Hitting a Spouse with Nushūz: An Examination of Ibn ʻĀshūr's View and His Opposition to Other Jurists and Commentators

Yıl 2024, Sayı: 22, 1 - 26, 31.12.2024

Bişr Derı , Abdullah Derı

Öz

This study deals with the differences of opinion among fuqahā, mufassirīn and Ibn ʻĀshūr regarding the problem of beating a spouse who is in a state of nushūz. As a matter of fact, the subject of beating the nāshize woman, as mentioned in verse 4:34 of the Quran, has been discussed a lot by Islamic scholars and has been used in a negative sense, especially by today's Islamic researchers. Additionally, the potential for the misinterpretation of the intended ruling of this verse by Muslims has led to undesirable situations and the perceived legitimacy of such actions. However, Ibn ʻĀshūr added a new perspective to the traditional understanding and it was emphasized that this perspective could contribute to correcting the misunderstandings about Muslims unjustly and harshly physically harm their spouses in way that is not commanded by the Quran. In this context, in our study, we will first discuss the opinions of fiqh and tafsīr scholars on the issue of nushūz and the principles they are based on, in order for the reader to understand it easily, and then topics such as the types, forms, reasons and limits of darb will be touched upon. Afterwards, Ibn ʻĀshūr's views on nāshiza women and his theory that he deviates from tradition will be presented. Since our study aims to examine and analyze classical texts and scholars' views in depth, literature review and comprehension-interpretation methods were used. The findings reveal that most fuqahā deemed physical harm permissible but recommended against it, and the majority of mufassirīn supported this view. In contrast, Ibn ʻĀshūr did not settle for mere imitation; instead, he consulted texts, the practices of companions (ashāb), and the opinions of Caliph Umar. In this context, Ibn ʻĀshūr developed a new perspective, associating the act of physical harm with custom (ʻurf).

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Fiqh, Ibn ʻĀʻshūr, at-Taḥrīr va, Nushūz, Darp

وجهة نظر جديدة في مسألة ضرب الناشز: دراسة نظرية ابن عاشور ومخالفته للفقهاء والمفسرين

Öz

لقد تناول هذا البحث إشكالية ضرب الزوجة الناشز بين الفقهاء والمفسرين وابن عاشور وكيف أن ابن عاشور قد أضاف إلى الفهم التقليدي منظورا جديدا، قد يكون الحل لكثير من المشاكل الزوجية في يومنا من تصحيح المفهوم المنتشر بين جهال عوام المسلمين من ضرب الزوجات بعنف الذي لم يأمر به القرآن. وقد قسمنا بحثنا بشكل يسهل على القارئ الاطلاع على أقوال العلماء في مسألة النشوز ومفهومه عند كل عالم، وضوابط الضرب وأنواعه وأشكاله وأسبابه وحدّه. وإن بحثا كهذا يفرض علينا اتباع منهج الاستقراء والتحليل للنصوص والأقوال، لأنه مستند على أقوال العلماء؛ فقد بدأنا بذكر أقوال الفقهاء وآراءهم في هذه المسألة وتبيين من قال بالضرب ومن لم يقل به، ومن حده بشروط ومن لم يحده، ومن ثم ذكر رأي ابن عاشور في هذه المسألة ونظريته الجديدة، وأن الضرب تابع للعرف. ومن ثم بينا أهم النتائج التي توصل إليها البحث من أن كل الفقهاء اتفقوا على أن الضرب مباح، وعدمه أولى. وأن المفسرين قد نقلوا أقوالهم ووافقوهم فيها؛ إلا عطاء فقد منعه واكتفى بالزجر بالكلام. وأن المظهري قال بأن لا حد للضرب وأنه من جنس العمل، وأن ابن عاشور لم يقل تقليدا أعمى وأعمل العقل واجتهد في البحث عن النصوص في هذا وتطبيقات الصحابة وتحليل قول عمر، وأن الضرب تابع للعرف. وحد العرف هو؛ كيفية نظرة المجتمع إلى من يقوم بهذا الفعل.

Anahtar Kelimeler

التفسير, الفقه, ابن عاشور, التحرير والتنوير, ضرب الناشز

Nâşize Eşin Darb Edilmesi Meselesine Yeni Bir Bakış: İbn ‛Âşûr'un Görüşü ve Diğer Fıkıhçı ve Tefsircilere Muhalefeti Özelinde Bir İnceleme

Öz

Bu çalışma, nüşûz durumunda olan eşin darp edilmesi problemi hakkında fakihler, müfessirler ve İbn ‛Âşûr arasındaki görüş ayrılıklarını ele almaktadır. Nitekim Nisâ 34. ayette geçen nâşize kadının dövülmesi konusu İslâm âlimleri tarafından çokça tartışılmış özellikle günümüz İslâm araştırmacıları tarafından olumsuz anlamda çokça kullanılmıştır. Ayrıca bu ayetin kastedilen hükmün Müslümanlar tarafından yanlış anlaşılması istenmeyen durumların ortaya çıkmasına ve bu durumun meşrûʻ görülmesine yol açmıştır. Ancak İbn ‛Âşûr geleneksel anlayışa yeni bir perspektif eklemiş ve bu perspektifin günümüzde Müslümanların eşlerini Kur’an’ın emretmediği şekilde acımasızca darp etmesi konusundaki yanlış anlamaların düzeltilmesine katkıda bulunabileceği vurgulanmıştır. Bu bağlamda çalışmamızda öncelikle okuyucunun kolay bir şekilde anlayabilmesi adına nüşûz meselesinde fıkıh ve tefsir âlimlerinin görüşleri ve dayandıkları prensipleri ele alınacak akabinde darbın türleri, şekilleri, nedenleri ve sınırları gibi konulara değinilecektir. Sonrasında İbn ‛Âşûr’un nâşize kadın hakkındaki görüşleri ve gelenekten ayrıldığı teorisi sunulacaktır. Çalışmamızda klasik metinlerin ve âlimlerin görüşlerinin derinlemesine incelenmesi ve analiz edilmesi hedeflendiğinden dolayı literatür taraması ve anlama-yorumlama yöntemleri kullanılmıştır. Bulgular doğrultusunda çoğu fıkıh âlimi darp etmeyi meşru görmüş ancak yapılmamasının evlâ olduğunu ileri sürdüğü ayrıca tefsircilerin çoğunluğu bu görüşü desteklediği tespit edilmiştir. İbn ‛Âşûr ise nâşize kadın hakkında taklitle yetinmemiş bilakis metinlere, sahabe uygulamalarına ve Hz. Ömer'in görüşlerine başvurmuştur. Bu bağlamda İbn ‛Âşûr yeni bir görüş geliştirmiş ve darp eylemi örfe bağlamıştır

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Fıkh, İbni ‛Âşûr, et-Taḥrîr ve’t-tenvîr, Nüşûz, Darp

Kaynakça

• Beġavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meʿâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 4. Basım, 1418.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdülgafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-‛İlm, 4. Basım, 1398.
• Çeli̇k, Hüseyin. “Kadınların Dövülmesi Meselesi (Nisâ Suresi 34. Ayet Bağlamında Bir Tahlil)”. İslami İlimler Araştırmaları Dergisi 11 (2022), 1-29.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebet’l-Asriyye, ts. Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ Ebû Zehre. Zehretü’t-tefâsîr. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, ts.
• Eki̇nci̇, Kutbettin. “NİSA 34. AYETTE HİTAP AÇISINDAN DARB MESELESİ”. Şarkiyat 13/1 (2021), 242-257.
• Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Mehdî Mahzûmî - İbrâhim es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Hilâl, ts.
• Haraşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Alî el-Mâlikî. eş-Şerḥu’l-kebîr ʿalâ Muḫtaṣarı Ḫalîl. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, 2. Basım, 1400.
• Hattâb, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahmân er-Ruaynî. Mevâhibü’l-celîl li-şerḥi Muḫtaṣarı Ḫalîl. 6 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-fikr, 3. Basım, 1413.
• İbn ‛Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkī. Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, 2. Basım, 1386.
• İbn ‛Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Târîḫu medîneti Dımaşḳ. thk. Ebû Saîd Ömer. 80 Cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1416.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr mine’t-tefsîr. 30 Cilt. Tunus, 1404.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî. Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa. thk. Abdüsselâm M. Hârûn. 6 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-fikr, 1399.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Muḥallâ bi’l-âs̱âr fî şerḥi’l-Mücellâ bi’l-iḫtiṣâr. thk. Abdülgaffâr Süleyman el-Bündârî. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, ts.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muġnî. thk. Tâhâ ez-Zeynî vd. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1389.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414.
• İbni’l-Furs, Ebû Muhammed Abdilmün‘im b. Abdurrahim. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. thk. Taha b. ‛Ali vd. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbn-i Hazm, 1427.
• İbnü’l-‛Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Abdulkadir ‛Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‛İlmiyye, 3. Basım, 1424.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‛İlmiyye, 1406.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrahim Ettafeyyiş. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1384.
• Kündürî, ʻAbdü’l-ʻazîz Yûsuf. “Nüşûzü’z-zevce ve’l-aḥkâmü’l-mütealliḳa bihî ve es̱eruhû ʻalâ’n-nafaḳa fi’l-fıkhi’l-İslâmî ve kānunu’l-aḥvâli’ş-şaḥṣiyye el-Kuveytî”. Mecelle-i Külliyye-i Dâru’l-ʻUlûm 37/130 (2020 1441), 845-871.
• Maẓharî, Muhammed S̱enau’l-Âllah. Tefsîru’l-Maẓharî. thk. Ġulâm nebî et-Tûnusî. Pakistan: Mektebetu’r-rüşdiyye, 1340.
• Mevvâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yûsuf b. Ebi’l-Kāsım el-Abderî el-Gırnâtî. et-Tâc ve’l-iklîl ʿalâ Muḫtaṣarı Ḫalîl. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‛İlmiyye, 1415.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed ‛İzzet vd. 8 Cilt. Türkiye: Dârüttıbâati’l-âmire, 1433.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravżatü’ṭ-ṭâlibîn ve ʿumdetü’l-müttaḳīn. thk. Züheyr eş-Şâvîş. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslami, 3. Basım, 1412.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîḥu’l-ġayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1421.
• Remlî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ahmed b. Hamza el-Menûfî el-Ensârî. Fetḥu’r-raḥmân bi-şerḥi Zübedi İbn Reslân. thk. Seyyid b. Şeltût. Beyrut: Dârü’l-Minhac, 1430.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîrü’l-Menâr. 12 Cilt. Kahire, 1410.
• Sâvî, Ahmed b. Muhammed el-Mâlikî el-Halvetî. Bulġatü’s-sâlik li-Aḳrebi’l-mesâlik. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• Şola, Hanefi. “en-Nisa 4/34. Ayeti Bağlamında ‘Nuşûz’ ve ‘Darb’ Kelimelerinin Anlam Kronolojisi”. Mecmua 12 (2021), 149-176.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Dımaşk: Dâru Hecr, 1422.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. et-Tefsîrü’l-basîṭ. 25 Cilt. Riyad: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1429.