الصورة البيانية عند الملك الأمجد

Yıl 2022, , 233 - 256, 31.12.2022

Abdulhafedh Alhajj

https://doi.org/10.52886/ilak.1185848

Öz

قَامت هذهِ الدراسة بتسليط الضوء على أحد الشُّعراء الأيوبيين، وقد قُمنا في هذا البحثِ بدراسة الصورة البيانية للشاعر الملك الأمجد، هو شاعر بليغٌ و جاء البحث لإجلاء الصورة البيانية ومنها: التَّشبيه، والاستعارة، والكناية, وفي البداية تَطرقنا لِسيرتهِ الشخصية, وبعد ذلك ذكرنا أهم أقسام صوره البيانية التي ظَهرت لنا بشكل واسع في شعرهِ, ويُعَدُ الملك الأمجد من الشُعراء الأيوبيين, وهو أحد شُعراء العصر العباسي الثاني, وسُمي بأبي المظفر بهرام شاه بن فروخ شاه بن شاهنشاه بن أيوب بن شادي, لم تَذَكُر المصادر تأريخ ولادتَه ولكنهُ تمَلَكَ بعلبك سنة (٥٧٨ ه) التي يمثل عصر الازدِهار والتقدم الحضاري، إذ ازدهرت الحركة الأدبية ذلك لحب الملوك الأيوبيين للعلم والأدب وتشجيعهم لِدارسيها، وقد نال هؤلاء اهتمامًا كبيرًا من نقاد الأدب ومؤرخي الشعر على مر السنين، وعلى الرغم من وصول الشاعر الملك الأمجد المرتبة الشعرية العالية والجهد الكبير الذي بدلهُ في الشعر والأدب، إِلّا انه لم يُدوّن له شيء من شعره في أول حَياتِه، لقد برزت المواقف الحربية للملك الأمجد في الحروب الصليبية ضد الأفرنج حتى أنَّ كثيرًا من الشُعراء خلّدوا مواقفه الحربية في شِعرهم وذَلك لأهمية وعَظمة ما قام به الملك في الحروب الصليبية.
وبالرغم من غزارة الدراسات والبحوث التي تناولت أعلام تلك الحقبة، إلا أنه لم ينل نصيبًا وافرًا من هذه الدراسات مثل غيره ممن هم في مرتبته الشعرية وربما أقل منه شأنًا, وتوفي الشاعر الملك الأمجد في ليلة الأربعاء الثاني عشر من شوال سنة ( ٦٢٨ للهجرة), وتناول ايضا دراسة الشاعر وصوره الشعرية و البيانية التي نظم فيها أوزانه الشعرية, والذي يُعد الحجر الأساس في ديوانه, ومن خلال أبياته وأوزانه وقوافيه, وإيقاعاته الشَّعرية, فقد قَسّمنا الصورة البيانية الى ثلاثة أقسام اعتمادًا على كثرة ورودها في الديوان، بدءً من: ( التَّشبيه, الاستعارة, الكناية) التي تشكل أهم الوسائل اللغوية والحسية في منظومة الصورة البيانية.
التشبيه تَعتبر مَصدر اساسي لِلنابع اللغوي عند الشُعراء وخاصة عند ديوان الملك الأمجد, والاستعارة أيضا لا تقلُّ أهمية عن التشبيه ولم يكن مجهولاً عند الشعر العربي, وتأتي في المرتبة الثانية في الصورة البيانية, والكناية هي الطرف الثالث الذي يلجأ إليه الشاعر مع التشبيه والاستعارة, وتعتبر الكناية عند الشعراء فن من فنون البلاغة, ولم يستغنِ عنه الشعراء في شعرهم, ولكونه له أثر كبير في نفس المتلقي, وتأثيراً واضحاً في النص الشعري, نظراً لما يحققه من دلالات معنوية في النصوص الشعرية.
واعتَمد البحثُ وفقًا للمنهج التحليلي للأبيات الشعرية لتحقيق الرؤية الشاملة للنّصّ و الكشف عن معانيه المختلفة, وخَتمتُ هذه الدراسة بأهم ّالنتائج التي وصلتُ إليها.

Anahtar Kelimeler

الملك الأمجد, الصورة البيانية, التَّشبيه, الاستعارة, الكناية

Proje Numarası

yok

El-Meliku’l-Emced’te Üslup

Öz

Bu çalışma Eyyûbî şairlerinden biri olan el-Meliku’l-Emced’i tanıtmaya yöneliktir. Bu araştırmada şair el-Meliku’l-Emced’in beyan özellikleri üzerinde durulmuştur. Emced olgun bir şair olup bu araştırmada onun üslubundaki teşbih, istiare ve kinaye gibi edebi sanatlar ele alınmış ve incelenmiştir. Makalenin giriş bölümünde onun biyografisinden ve Eyyûbî çağında, belirgin şekilde tespit edebildiğimiz şiirindeki üslûbundan söz ettik. Sonra, onun şiirindeki üslûptan tespit edebildiğimiz çeşitli örneklerin en önemlilerini belirttik. el-Meliku’l-Emced İkinci Abbasi döneminin Eyyubi şairlerinden biridir. Kendisi eL-Muzaffer Behram Şah Bin Ferruh Şah Bin Şahenşah Bin Eyyub Bin Şadi şeklinde adlandırılmıştır. Kaynaklar doğum tarihini belirtmemiş olsa da o, en medeni ilerlemede altın çağ sayılan 578 hicri yılında Ba’lbek’te tahta çıkmıştır. Nitekim bu çağda, Eyyubi kralların ilme ve edebiyata ilgi duymaları ve bu alanlarda çalışanları teşvik etmeleri edebi faaliyetlerin gelişmesini sağlamıştır. Bunların birçoğu, yıllar boyunca edebiyat eleştirmenlerinin ve şiir tarihçilerinin ilgi odağı olmuşlardır. el-Meliku’l-Emced her ne kadar üstün bir şair olma mertebesine ulaşmış ve genel olarak edebiyatta ve bilhassa şiirde önemli çabalar harcamış olsa da onun hayatının ilk dönemlerine ait şirleriyle ilgili olarak herhangi bir şey yazılmış değildir. Ancak el-Meliku’l-Emced’in, Haçlı Seferlerinde, Frenklere karşı takınmış olduğu tavır ve tutum öne çıkarılarak kendisinin savaşlardaki bu kahramanlıkları pek çok şair tarafından, onun yaptıklarının önemi dikkate alınarak, şiirler vasıtasıyla kalıcı birer hatıra hâline getirilmiştir.

Bahsi geçen dönemde, onunla aynı şiir mertebesindeki isimler hakkında, hatta ondan daha düşük mertebedeki şairlerle ilgili olarak pek çok araştırma ve çalışma yapılmış olmasına rağmen, araştırmacılar bu çalışmalarda, el-Meliku’l-Emced üzerine yeterince eğilmemişler ve detaylı olarak ele almamışlardır. Şair el-Meliku’l-Emced 628 Hicri yılının Şevval ayının 12’sine rastlayan çarşamba gecesi hayata gözlerini yummuştur.

Bu çalışmada şair el-Melik divanının temel taşlarını teşkil eden poetikası ve tertip etmiş olduğu şiirlerinden örnekler ele alınmış ve bunlar tahlil edilmiştir. Bunları, divanda çok sık geçtiğinden dolayı şiirindeki duyguların dile getirilmesinde ve beyanda önemli araçlar teşkil eden “teşbih, istiare, kinaye” olmak üzere üç kısma ayırmış bulunmaktayım. Öyle ki teşbih, şairler için şiir dilinin oluşturulmasında ana kaynaktır ki bu durum el-Meliku’l-Emced’in divanı için de geçerlidir. İstiare de teşbihten daha az önem taşımış olmayıp Arap şiirinde bilinmez değildi. Ancak istiare onun üslubunda ikinci derecede gelir. Kinaye ise şairin, teşbih ve istiareden sonra yöneldiği üçüncü unsurdur. Kinaye şairler nezdinde belagat sanatından bir sanat sayılır ki şairler şiirlerinde ondan vazgeçmezler. Öyle ki kinayenin de şiir metninde anlam bakımından önemli etkisi vardır.

Bu çalışmada onun şiirindeki bütün özellikleri keşfedip anlatmak için beyitlerine yönelik çok yönlü analitik bir metot takip edilmiştir. Bu çalışma şairin üslûbuna dair bazı sonuçlar ve örneklerle tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

el-Meliku’l-Emced, Beyan Özellikleri, Teşbih, İstiare, Kinaye.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

The Figurative Imagery in the Poetry of the Poet Al-Malik Al-Amjad

Öz

This study sheds light on the figurative imagery of the eloquent poet, Al-Malik Al-Amjad, who is one of the Ayyubid poets in the second Abbasid era, when the literary movement flourished as a result of the Ayyubid kings’ passion for science and literature and their encouragement for their scholars . Many of these have gained the attention of literary critics and historians of poetry over the years, and despite his attainment of a high poetic rank and the great effort he expended in poetry and literature, none of his poetry was recorded for him at the beginning of his life. But he was famous for his military attitude in the crusader wars against the Franks. So that, many poets immortalized his military attitudes in their poetry due to the importance and greatness of what he did.
Despite the abundance of studies and research that dealt with the figures of that era, he did not obtain a huge share of these studies like others of his poetic rank and, perhaps, less than him.
We can say that analogy is considered the main source and linguistic source for poets in that era, especially in the court of Al-Malik Al-Amjad, and metaphor is also no less important than analogy and was not unknown in his poetry, as it comes secondly in his imageries, while metaphor is the third party that the poet used besides analogy and metaphor. The poets did not dispense with it in their poetry, because it has a great impact on the soul of the recipient and a clear influence on the poetic text, and because of the moral connotations it achieves on the poetic texts.
The research is based on the analytical approach of poetic verses in all its aspects to achieve a comprehensive vision in revealing and describing these poetic verses in detail. This study is concluded by the results I deduced.

Anahtar Kelimeler

Al-Malik Al-Amjad, Similie, Metaphore, Metonymy, Imagery in Poems.

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Ahmed Matlûb. el-Belâgatu ve’t-tatbîk. thk. Kâmil Hasan el-Basîr. Irak: İlmi Araştırmalar ve Yükseköğretim Bakanlığı, 1999.
• el-Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. es-Sehl. es-Sinâ‘ateyn. thk. Alî Muhammed el-Becâvî – Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1998.
• Avvâdî, Adnân Hüseyn. Lugatü’ş-şi‘ri’l-hadîs fi’l-‘Irak. Irak: Dâru’s-Sekâfe el-Irâkiyye, 1985.
• Bedevî, Abdurrahman. Fennü’ş-şi‘ri Aristo. Kahire: Mektebetü’n-Nahda el-Mısriyye, 1953.
• Bekrî, Şeyh Emin. el-Belâga fi sevbiha’l-cedîd. Beyrut: Dâru’l-İlmi’l-Melâyîn, 1982.
• Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkâhir b. Abdirrahman b. Muhammed el-Fârisî el-Asl. Delâilü’l-i‘câz. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir Ebû Kahr. 3. Basım. Kahire: Dâru’l-Medenî, 1992.
• Emîn - el-Cârim, Mustafa - Alî. el-Belâgatü’l-vâdıha. Beyrut: Dâru’l-Ma‘ârif, 1997.
• Enîs, İbrâhîm. Mûsîka’ş-şi‘r. Kahire: Mektebetü’l-Anglo el-Mısriyye, 1952.
• el-Ezdî, Ebû Alî el-Hasen b. Reşîk el-Kayrevânî. el-‘Umde fî mehâsini’i-şi‘r ve edebihi ve nakdihi. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhâmid. 5. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Ceyl 1981.
• Fâlıh, Reşîd Celîl. es-Sûretü’l-mecâziyye fi şi‘ri’l-Mütenebbî. Irak: Basra Üniversitesi, Arap Körfez Basra Araştırmaları Merkezi, Doktora Tezi, 1985.
• el-Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed. el-‘Ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî – İbrâhîm es-Sâmerrâî. Beyrut: Mektebetü Müesseseti’l-A‘lâ li’l-Matbû‘ât, 1989.
• el-Hâşimî, Ahmed. Cevâhirü’l-Belâga fi’l-Me‘ânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî‘. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1999.
• İbn Hallikân, Ahmed Ebû Bekr. Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâu enbâi’-zemân. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhâmid. 1. Baskı. Mısır: Matba‘atü’s-Sa‘âde, 1948.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükrim b. Alî Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn el-Afrikî. Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sadr, 1979.
• İbn Mu‘tez, Abdullâh. Kitâbü’l-bedî‘. thk. İrfân Mutarricî. Mısır: Mevsû‘atu Ulûmi’l-Lugati’l-Arabiyye, 1990.
• İbnü’l-Esîr, Nasrullâh b. Muhammed b. Muhammed Abdilkerîm eş-Şeybânî. el-Meselü’s-sâir fi edebi’l-kâtib ve’ş-şâ‘ir. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhâmid. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye. 1420.
• Kazvînî, Hatîb. Şerhu Dîvâni Ebî Temmâm. thk. Muhammed Abduh Azzâm. Mısır: Dâru’l-Ma‘ârif, 1964.
• Kazvînî, Hatîb. el-Îzâh fi ulûmi’l-belâga (el-Me‘ânî, el-Beyân, el-Bedî‘). thk. Şeyh Behîc el-Garâvî. 2 Baskı. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Ulûm, 1993.
• Mehdî Hilâl, Mâhir. Cersü’l-elfâz ve delâletüha fi’l-bahsi’l-belâgî ve’n-nakdî ‘ınde’l-‘arab. Irak: Bağdat Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 1978.
• el-Melikü’l-Emced. Dîvân. thk. Nâzım Reşîd Şeyho. Lübnan: Din İşleri ve Vakıflar Bakanlığı Yayınları, 1403.
• Muhammed b. Hâmid, İmâdüddîn. el-Fethü’l-kudsî. London: Dâru’t-Tab‘ati Matba‘ati Berlîn, 1888.
• Muhammed Hüseyn. es-Sûretü’l-edebiyye fi şi‘ri’l-Emevî. Irak: Zî Kâr Üniversitesi, 2009.
• Mûsâ, İbrâhîm Nemr. Şi‘rü’l-harb fi ‘asri benî Eyyûb. Filistin: Dâru’l-Beyrak el-Arabî, 2007.
• el-Müeyyed Billâh, Yahyâ b. Hamza b. Alî b. İbrâhîm el-Hüseynî el-Alevî et-Tâlibî. et-Tırâz li esrâri’l-belâga ve ‘ulûmi hakâiki’l-i‘câzât. Beyrut: Mektebetü’l-Unsûriyye, 1423.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdilkâdir. Muhtârü’s-sıhah. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1987.
• Racâ’ ‘Ayd. Felsefetü’l-belâga beyne’t-takniyye ve’t-tetavvur. Mısır: Dâru’l-Ma‘ârif, 1999.
• Sekkâkî, Yûsuf b. Ebî Bekr b. Muhammed b. Alî. Miftâhü’l-‘ulûm. thk. Na‘îm Zerzûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1407.
• Şefî‘ es-Seyyid. et-Ta‘bîrü’l-beyânî rü’yetün belâgiyyetün ve nakdiyyetün. Mısır: Dâru Garîb, 2006.
• Şeybânî, İbnü’l-Esîr. el-Meselü’s-sâir fi edebi’l-kâtib ve’ş-şâ‘ir. Mısır: Dâru’n-Nahda el-Arabiyye el-Mısriyye, 1995.