The Relations of the Presidency of Religious Affairs with the State, Society and the Global Public Opinion: An Analysis on the Officially Published Activities of the President

Yıl 2023, , 153 - 192, 26.12.2023

Semra Çinemre

https://doi.org/10.52886/ilak.1359668

Öz

The Presidency of Religious Affairs is one of the most important institutions in Turkiye, officially carrying out non-formal religious education and religious services. However, it has been the subject of various controversial discussions regarding its existence, legitimacy, status, duties and Powers, especially in relation to the separation of religion and the state. This article aims to reveal the existence, role and importance of the Presidency of Religious Affairs within the framework of its relations with the state, society and global public opinion. For this purpose, the officially published activities of the President of Religious Affairs are analyzed, based on the statement of the Law No. 633 on the Establishment and Duties of the Presidency of Religious Affairs: “The President of Religious Affairs, who is the highest authority of the Presidency, represents the Presidency.” In this study, the qualitative research method is adopted. the President’s officially published activities in the “News” menu on the Presidency’s official website are analyzed through document analysis. The research sample of the study includes 453 news articles published between August 1, 2022, and August 1, 2023, providing a one-year timeframe for the analysis. As a result of the analysis, all the activities of the President are classified into four categories:"Participation Events", "Official-Unofficial Contacts", "Social Media Shares" and "Meeting Events". In terms of its relations with the state, the Presidency focuses on providing services within the framework of the duties and responsibilities assigned to it by law, occasionally participating in state events and offering prayers in accordance with the program agenda. In terms of relations with society, the Presidency has been evaluated as an institution that has an integrated structure with the public, embracing different segments of society within the framework of common human values and feelings, regardless of sect or religion. In addition, it has been evaluated as an institution that has a high sensitivity to tragic events and disasters, standing by the victimized and disadvantaged people. In its relations with the global public opinion, it has been evaluated as an institution that has a high sensitivity towards the sanctity of Islam, leading the world in this regard, representing Turkiye on the international platform in religious and moral affairs and presenting a clear appearance to the world by showing its active presence on these platforms. With all these characteristics, it has been concluded that the Presidency of Religious Affairs plays important roles as well as being of a great importance in terms of its relations with the state, society and the global public opinion.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Non-formal Religious Education, Religious Services, Presidency of Religious Affairs, President of Religious Affairs.

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Devlet, Toplum ve Dünya Kamuoyu ile İlişkileri: Başkan’ın Resmî Olarak Yayınlanan Etkinlikleri Üzerinden Bir İnceleme

Öz

Diyanet İşleri Başkanlığı ülkemizde yaygın din eğitimi ve din hizmetlerini resmî olarak yürüten, Cumhuriyet tarihinin en önemli kurumlarından biridir. Bununla birlikte Başkanlık, din-devlet ilişkileri, daha özelde ise laiklikle irtibatlı olarak kuruluşundan itibaren varlığı, meşruiyeti, statüsü, görev ve yetkileri başta olmak üzere birçok açıdan kendisini çeşitli tartışmalı yaklaşımların odağında bulmuştur. Bu tartışmaların sonucunda Başkanlığın dönüştürülmesinden ilga edilmesine kadar çeşitli öneriler hemen her dönem gündemde yer almıştır. Buradan hareketle bu makalede Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bizatihi varlığı, rolü ve öneminin devlet, toplum ve dünya kamuoyu ile ilişkileri çerçevesinde ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, 633 Sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Başkanlığın en üst amiri olan Diyanet İşleri Başkanı, Başkanlığı temsil eder.” ifadesinden hareketle Diyanet İşleri Başkanı’nın resmî olarak yayımlanan etkinlikleri analiz edilmiştir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada, Başkanlığın resmî internet sitesinde “Haberler” menüsünde Başkan’ın yayımlanan etkinlikleri doküman incelemesi yolu ile analiz edilmiştir. Burada resmî temasları, ziyaretleri, kabulleri, buluşmaları, kutlama/kınama/taziye vb. mesajları başta olmak üzere Başkan’ın çeşitli etkinlikleri haber metni olarak yayımlanmaktadır. Çalışmanın güncelliği açısından araştırmanın örneklemi 1/8/2022-1/8/2023 tarihleri arasındaki bir yıllık süreçte yayımlanan haberler olarak belirlenmiştir. Bu süreçte yayımlanan 453 haber metni betimsel yolla analiz edilmiştir. Yapılan analiz neticesinde Başkan’ın tüm faaliyetleri, hepsi kendi içinde alt temalara sahip olan şu dört kategoride tasnif edilmiş ve bulgular bu başlıklara göre sunulmuştur: “Katılım Gerçekleştirme”, “Resmî-Gayriresmî Temaslar”, “Sosyal Medya Paylaşımları” ve “Buluşma Etkinlikleri”. Çalışmanın sonunda Başkanlığın devletle ilişkilerindeki rolü ve önemi kapsamında; yasaların kendisine verdiği görev ve sorumluluklar çerçevesinde hizmet sunarak kendi işine odaklandığı, bunun yanı sıra zaman zaman bazı programlarda devlet erkânının yanında hazır bulunarak program gündemine uygun olarak dua ettiği tespit edilmiştir. Başkanlığın toplumla ilişkilerindeki varlığı, rolü ve önemi ise; halkla içe içe, kaynaşmış bir yapı arz eden, toplumun farklı kesimlerini din ve meşrep ayrımı gözetmeksizin ortak insani değerler ve hisler çerçevesinde kuşatıcı bir yaklaşım sergileyen, özellikle elim hadise ve afetlere duyarlılığı yüksek olan, mağdur ve dezavantajlı insanların yanında yer alan, netice itibarıyla Anayasa’nın 136. Maddesinde kendisine tevdi edilen milletçe dayanışma ve bütünleşme amacı doğrultusunda çeşitli etkinliklerde bulunan bir kurum olarak değerlendirilmiştir. Başkanlığın dünya kamuoyu ile ilişkilerindeki varlığı, rolü ve önemi ise; İslam’ın mukaddesatı konusunda duyarlılığı yüksek olup dünyaya bu konuda önderlik eden, dinî ve ahlaki işlerde ülkemizi uluslararası platformda temsil eden, dünya Müslümanları arasındaki uluslararası nitelikli çalışmaların önemine ve faydasına inanan, bu anlamda ilgili platformlarda etkin bir şekilde varlığını göstererek dünyaya açık bir görünüm arz eden bir kurum olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak çalışmada Başkanlığın devlet, toplum ve dünya kamuoyu ile ilişkilerinde birçok yönden çeşitli roller üstlendiği ve büyük bir önem arz ettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Yaygın Din Eğitimi, Din Hizmetleri, Diyanet İşleri Başkanlığı, Diyanet İşleri Başkanı.

Kaynakça

• Akkır, Ramazan. “Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Süreci ve Laiklik Anlayışının Değişmesinde Bir Dönüm Noktası: Chp’nin Yedinci Olağan Kurultayı”. Turkish Studies 9/2 (2014), 53-65.
• Ayhan, Halis. Türkiye'de Din Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları, 2014.
• AYM, Anayasa Mahkemesi. K. 1971/76 (21 Ekim 1971). https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/1971-76-nrm.pdf
• Çelik, Hilal - Ekşi, Halil. “Söylem Analizi”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 27/27 (2008), 99-117.
• Daver, Bülent. Türkiye Cumhuriyetinde Laiklik. Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yayınları, 1955.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Anasayfa/Haberler”. Erişim 31 Temmuz 2023. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Haberler/Indeks/17/diyanet-isleri-baskanligi-haberleri
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Cumhurbaşkanı Erdoğan Yeni Döneme Dualarla Başladı”. Erişim 31 Temmuz 2023. https://diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/35534/cumhurbaskani-erdogan-yeni-doneme-dualarla-basladi
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Diyanet İşleri Başkanı Erbaş, Tokat’ta”. Erişim 31 Temmuz 2023. https://diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/34182/diyanet-isleri-baskani-erbas-tokatta
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Diyanet İşleri Başkanı Erbaş, TUSAŞ’ı Ziyaret Etti”. Erişim 31 Temmuz 2023. https://diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/33760/diyanet-isleri-baskani-erbas-tusasi-ziyaret-etti
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Her Millet Ancak Kendi Medeniyet Değerleriyle Yükselebilir”. Erişim 31 Temmuz 2023. https://diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/34095/her-millet-ancak-kendi-medeniyet-degerleriyle-yukselebilir
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Şiddetin Beslendiği Hiçbir Referans, İnsani, Ahlaki ve İslami Olamaz”. Erişim 31 Temmuz 2023. https://diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/34072/siddetin-beslendigi-hicbir-referans-insani-ahlaki-ve-islami-olamaz
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun (Kanun No. 633). Resmî Gazete 12038 (22 Haziran 1965). Erişim 10 Eylül 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.633.pdf
• İleri Haber. “Dualı Açılışa Hukukçulardan Tepki: 'Laik Bir Adalet Sisteminde Bu Görüntü Kabul Edilemez'” (3 Eylül 2021), 1. https://www.ilerihaber.org/icerik/duali-acilisa-hukukculardan-tepki-laik-bir-adalet-sisteminde-bu-goruntu-kabul-edilemez-129765.html
• Kara, İsmail. “Din ile Devlet Arasında Sıkışmış Bir Kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2000), 29-55.
• Kuru, Ahmet T. Pasif ve Dışlayıcı Laiklik - ABD, Fransa ve Türkiye. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Kutlu, Sönmez. “Türkiye’de Dinsel Değişimin Aktörleri: Katı Laikçiler mi Katı Muhafazakârlar mı Yoksa Yenilikçi (Modernist) İslamcılar mı?”. Prof. Dr. Erol Güngör’ün Anısına: Sosyal-Kültürel-Siyasal-Ekonomik-Dinsel Açıdan Türkiye’de Değişim Sempozyumu. 541-560. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Patton, Michael Quinn. Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. çev. ed. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Pegem Akademi, 2014.
• Sak, Ramazan vd. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi 4/1 (2021), 227-256.
• Tosun, Cemal. “Türkiye’de Eğitimin Laikleşmesi ve Din Öğretimi”. Sekülerleşme ve Dinî Canlanma Sempozyumu. ed. Ali İsra Güngör. 228-237. Ankara: Dinler Tarihi Derneği, 2008.
• Turan, İbrahim. “AB Sürecinde Diyanet İşleri Başkanlığı: Özerklik ve Temsil Sorunu Bağlamında Bir Değerlendirme”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2011), 127-156.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Kanun No. 2709). Resmî Gazete 17863 (18 Ekim 1982). Erişim 10 Eylül 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf
• Üçer, Cenksu. “Diyanet İşleri Başkanlığı ve Dinî Söylemi -Diyanet Gazetesi ve Diyanet Aylık Dergi Başyazıları Örnekleminde”. İlahiyat Akademi 14 (Aralık 2021), 23-104.
• Yeni Şafak. “Külliye’de Dua Edilmesinden Rahatsız Oldular: Laikliğe Hançer Saplandı” (7 Haziran 2023), 1. https://www.yenisafak.com/hayat/kulliyede-dua-edilmesinden-rahatsiz-oldular-laiklige-hancer-saplandi-4536782
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.
• Yıldırım, Ali. “Nitel Araştırma Yöntemlerinin Temel Özellikleri ve Eğitim Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi”. Eğitim ve Bilim Dergisi 23/112 (1999), 7-17.