Türkiye’de Katılım Sigortacılığı (Tekâfül) Literatürü

Yıl 2021, , 97 - 122, 30.06.2021

Mahmut Samar

https://doi.org/10.52886/ilak.930165

Cited By: 3

Öz

Sigortacılık, genel anlamda kişilerin mal ve canlarının maruz kalma ihtimali olan risklerin gerçekleşmesi halinde ortaya çıkacak zararın tazmin edilmesini hedefleyen bir sistemdir. Geleneksel sigortacılık sistemi faiz ve garar gibi unsurlar barındırdığından İslam hukuku açısından birtakım tereddütlere yol açmaktadır. Bu nedenle İslami finans sisteminin de gelişmesiyle birlikte İslami bir sigorta modeli olan tekâfül sistemi gündeme gelmiştir. Katılım sigortacılığı (tekâfül), yardımlaşma usulüyle yapılan karşılıklı bir sigorta türüdür ve belirli rizikolara maruz şahısların bu rizikoların gerçekleşmesiyle ortaya çıkacak zararların telafisi üzerine anlaşmaları olarak tanımlanmaktadır (AAOIFI). Bu çalışma, Türkiye’de İslam hukuku alanında yapılan İslami sigortacılık, tekâfül ve/veya katılım sigortacılığıyla ilgili yapılan çalışmaları tespit etmeyi ve kısmen değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla bugüne kadar konuyla ilgili literatürün tespiti ve tasnifi yapılarak özellikle İslam hukuku alanında yapılmış çalışmalar, değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Ancak ihtiyaç duyulan yerlerde fıkıh ilminin kaynaklık ettiği İslam iktisadı ve finansı alanında yapılan bazı çalışmalar da bu anlamda incelenmiştir. Değerlendirmede kronoloji ve çalışmanın türü olmak üzere iki kıstas göz önünde bulundurulmuştur. Çalışmada sempozyum ve çalıştay gibi ilmi toplantıların yanı sıra kitap, tez, makale, tebliğ türü çalışmalar üzerinde durulmuş ve bugüne kadar çokça tekrar eden ve ihmal edilen hususların tespitine çalışılmıştır. Böylece bundan sonraki süreçte bu alanda yapılacak çalışmalara yön verecek bazı öneriler sunulması hedeflenmiştir. Çalışmada sayısal verilere ve diğer alanlarda yapılmış çalışmaların listesine yer verilmiştir. Bu yönüyle çalışma, bir bibliyografya denemesi niteliği taşıdığından önem arz etmektedir. Çünkü bugüne kadar katılım sigortacılığı literatürüne dair bir çalışma yapılmamıştır. Bu anlamda çalışma benzerlerine ilk adım olacak ve bundan sonra konuyla ilgili mevcut çalışmalara tek elden ulaşma imkânı sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, İslami Sigorta, Tekâfül, Katılım, Literatür

Bibliographic study of Islamic insurance literature (Takaful) in Turkey

Öz

Insurance is a system that aims to compensate for the loss as a result of exposure of persons or property to various types of potential risks. From the point of view of Islamic law, the traditional insurance system contains aspects such as usurious interest and Gharar; Which causes some concern. As a result, the Takaful system emerged as an alternative Islamic insurance model, and that emergence coincided with the growth of the Islamic financial system. Mutual insurance (Takaful) is a type of mutual insurance that is carried out through cooperation between the participants and is described as agreements of persons exposed to certain risks to compensate for losses that are likely when these risks are realized (AAOIFI). This study aims to enumerate, classify and evaluate studies related to Islamic insurance or Takaful, which were produced exclusively in Turkey. For this purpose, the available literature on this subject has been identified, categorized, and analyzed in a basic way, especially those related to Islamic jurisprudence and Islamic law. In this study, some studies in the field of Islamic economics and finance were examined, which dealt in one way or another with the idea of Islamic insurance. Two criteria were adopted in this classification and evaluation, namely, the chronology, and the type of study. All studies related to Islamic insurance have been highlighted in this study, such as books, scientific theses, articles and research papers, and recommendations issued by conferences, scientific meetings, seminars, and workshops. This study concluded by providing some recommendations that will direct future research in this area. This study also included numerical data and a list of studies conducted in the fields of Islamic insurance or related fields. This study is considered important because it is a unique bibliographic article in the field of Islamic insurance literature in Turkey. Where the first initiatives were monitored until this moment, and there were no similar studies. This study will be the first step towards broader and more comprehensive studies in the field of Islamic insurance literature surveys.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Islamic insurance, Takaful, Musharaka, Islamic insurance literature

Kaynakça

• Alfadoul, Mohamed. Tekâfül Sigortası Açısından Sudan. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Blimler Entitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Alkış, Alpaslan. “İslam Hukukunda Katılım Sigortacılığı”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9/1 (29 Haziran 2019), 1-21.
• Aslan, Hakan. “Tekâfül Uygulamalarının Güncel Sorunları: Türkiye Piyasası İçin Bir Değerlendirme”. Tekâfül (İslami Sigorta) Teori ve Uygulama. ed. Süleyman Kaya vd. 93-110. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Aslan, Hakan. “Türkiye’de Tekafül (İslami Sigorta) Uygulamaları: Problemler ve Çözüm Önerileri”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies = Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi I/1 (2015), 93-117-117.
• Aslan, Hakan - Durmuş, Muhammed Emin. “İslami Sigortacılık (Tekafül): Yöneticilerin Perspektifinden Türkiye Uygulaması”. International Congress on Islamic Economics and Finance (ICISEF) 21-23 October 2015, Sakarya/Turkey Proceedings III/ (2016), 17-29.
• Avcı, Mustafa. İslam’a Göre Sigorta. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1987.
• Aydemir, İsmail. “Hayat Sigortacılığında Tekâfül (Katılım Sigortacılığı)”. Tekâfül (İslami Sigorta) Teori ve Uygulama. ed. Süleyman Kaya vd. 36-87. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Aytekin, Mehmet Ali. “İslami Sigorta Akdinin Niteliği”. Uluslararası İslami Sigortacılık & Finans Sempozyumu Kitabı. ed. Abdullah Çolak - Güngör Karakaş. 42-67. Çorum: Hitit Üniversitesi, 2021.
• Beşer, Faruk. Sosyal Riskler Sigorta ve İslam. İstanbul: Nun Yayınları, 3. Basım, 2016.
• Çolak, Abdullah - Karakaş Güngör (ed.). Uluslararası İslami Sigortacılık & Finans Sempozyumu Kitabı. Çorum: Hitit Üniversitesi, 2021.
• Dalgın, Nihat. “İslâm Hukuku Açısından Karşılıklı Sigortalar”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) XVI/4 [İslâm ve İktisat-I-] (2003), 615-629.
• Dalgın, Nihat. İslam’ın Işığında Sigortacılık. Samsun: 2002.
• Dalgın, Nihat - Mehmet Bayyiğit (ed.). “Kaza, Hayat ve İşsizlik Sigortalarına Yeni Bir Yaklaşım”. II. Uluslararası İslam Ticaret Hukuku Kongresi. 878-928. Konya: Kombad Yayınları, 1997.
• Dawaba, Ashraf. “İslami Takaful Sigortacılığının Zorluklarının Üstesinden Gelmek İçin Stratejik Bir Bakış”. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (İEFD) 2/2 (18 Aralık 2016), 105-125.
• Durmuş, Abdullah. “AAOIFI Standartlarında Tekâfül Sigortacılığı”. Tekâfül (İslami Sigorta) Teori ve Uygulama. ed. Süleyman Kaya vd. 93-110. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Efe, Ahmet. “İslam Ekonomisinde Sigortacılık ve Mülkiyet Üzerinde Bir Analiz”. Yönetim, Ekonomi, Edebiyat, İslami ve Politik Bilimler Dergisi 2/2 (2017), 218-248.
• Elmacı, Müveddet. “Sigorta Kooperatifçiliği, Tekâfül ve Türkiye İçin Tekâfül Kooperatifçiliği”. Tekâfül (İslami Sigorta) Teori ve Uygulama. ed. Süleyman Kaya vd. 93-110. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Gürbüz, Yasin. “Tekâfül (İslami Sigorta) Sistemi ve Teorisi”. Tekâfül (İslami Sigorta) Teori ve Uygulama. ed. Süleyman Kaya vd. 9-29. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Hacak, Hasan. “İslâm Hukukunda Sigorta ve Fıkıh Bilginlerinin Sigortaya Yaklaşımının Genel Bir Değerlendirmesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2006), 21-50. https://doi.org/10.15370/muifd.91145
• Hacak, Hasan. “İslam Hukukunun İlkeleri Açısından Alacak (Kredi) Sigortası”. II. Uluslararası İslam Ticaret Hukuku Kongresi. 1011-1038. Konya: KTO Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Hacak, Hasan. “İslami Sigorta (Tekâfül) Ticari Sigortadan Farklı mıdır?” Tekâfül (İslami Sigorta) Teori ve Uygulama. ed. Süleyman Kaya vd. 93-110. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Hacak, Hasan - Gürbüz, Yunus Emre. “İslami Finansta Sigorta ve Katılım Sigortası (Tekâfül)”. Yaşayan ve Gelişen Katılım Bankacılığı. ed. Şakir Görmüş vd. 296-321. İstanbul: TKBB Yayınları, 2019.
• Kaya, Süleyman vd. (ed.). Tekafül (İslami Sigorta) Teori ve Uygulama. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Koçdoğan, Abdullah vd. “Türkiye’de İslâm İktisadı ve Finansı Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 13/25 (2017), 75-138.
• Onur, Abdullah. Tekâfül Sisteminde Vekalet ve Mudarabe Modelleri. İstambu: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016. (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi).
• Öner, Muhammed Hadin. “İslam Ekonomisinde Sosyal Güvenlik Kavramı: Tekâfül Sigorta Sistemi Örneği”. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi = Die Elektronische Zeitschrift für Politikwissenschaftliche Studien = Electronic Journal Political Studies IX/2 (2018), 72-80-80.
• Öner, Muhammed Hadin. “Katılım Sigortacılığı Yönetmeliği Perspektifinde İslami Sigortacılığın Gelişimi”. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy 3/1 (30 Haziran 2018), 59-71.
• Öz, Sabri - Işık, Mehmet Ali. “İslami Finans Alanında Tekâfül Sigortası: Türkiye İngiltere Karşılaştırması”. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; 11/42 (2019), 415-425.
• Sağlam, Hadi. “İslâm Hukuk Tarihindeki Âkile Bugünün Sigortası mıdır?” Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (15 Haziran 2011), 265-292.
• Sağlam, Hadi. “Klasik ve Çağdaş Fıkıh Doktrinleri Işığında Ticarî ve Yardımlaşma Sigortalarının Değerlendirilmesi”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2/1 (2009), 123-155.
• Sağlam, Hadi. “Sigortanın Sosyal ve Özel Sigortalar Şeklindeki Taksiminden Hareketle Ticârî ve Yardımlaşma Sigortalarının İslâm Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi 31 (2012), 1-19.
• SEDDK. “Katılım Esaslı Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetlerine İlişkin Genelge (2021/3)”. Erişim 05 Haziran 2021. https://seddk.gov.tr/mevzuat-katilim-genelge-teblig-ve-sektor-duyurulari.html
• Selçuk, Mervan. “İslâmi Bir Sigorta Deneyimi Olarak Tekâfül”. IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı -IV Kütahya 14-17 Mayıs 2015. İstanbul: İlahiyat Yay., 2015, 349-358.
• Şahin, Yasin. Tekâfül Sigortacılığında Malezya Uygulaması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yıldırım, İsmail. “Tekâfül (İslami) Sigortacılık Sisteminin Dünyadaki Gelişimi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi 6/2 (01 Aralık 2014), 49-58.
• Yusuf, Muhammed Fazlı - Mehmet Bayyiğit (ed.). “Tekâfül İşletmesinin Kavramı ve İşleyişi Hakkında Kısa Tanıtma (İslami Sigorta)”. II. Uluslararası İslam Ticaret Hukuku Kongresi. 931-956. Konya: Kombad Yayınları, 1997.
• Zerka, Mustafa Ahmed. İslam Düşüncesinde Ekonomi, Banka ve Sigorta. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.