Değersizleşme ve Yabancılaşma Bağlamında Tüketim Ahlâkı ve İnsan / The Ethics of Consumption and People in Regard to Depreciation and Alienation / الإنسان والأخلاق الاستهلاكية في ظل الاغتراب وفقدان القيم

Yıl 2016, Sayı: 3, 75 - 88, 06.09.2016

Nejdet Durak/ Muhammet İrğat

Öz

Özet

Ahlâk, sosyo-kültürel bir varlık olan insana ait bir değerlendirme alanıdır. İnsana özgü bu nitelik, onun bütün düşünce ve davranışlarının ahlâkî değerlendirmeye tabi tutulmasını zorunlu kılmaktadır. Küreselleşme süreci ile birlikte bu varoluşsal niteliğine yabancılaşan insan, yüzyıllardan beri sahip olduğu geleneksel değerlerden uzaklaşarak tüketim olgusunun belirleyici olduğu tüketim ahlâkının değerler dünyasında var olma çabasındadır. Geleneksel toplumdan modern ve postmodern topluma geçişle birlikte ortaya çıkan kimlik bunalımı, yabancılaşma, değersizleşme ve rakamsal değerlenme türünden olgular, insanî eylem-değer ilişkisinin bu açıdan incelenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu çalışma tüketim ahlâkına ait öz nitelikleri ortaya koyup, değersizleşme sürecinden geçen insanın, geleneksel değerlerinden kopuşunu ve tüketim ahlakının değer dünyası olarak adlandırdığımız “rakamsal değerlenme” içindeki ahlâkî konumunu eleştirel olarak incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Ahlâk, Tüketim Ahlâkı, Yabancılaşma, Değersizleşme, Ahlâkî Değer

الإنسان والأخلاق الاستهلاكية في ظل الاغتراب وفقدان القيم

Öz

الأخلاق هي ساحة أو مجال تقييم متعلق بالإنسان الذي يُعد كائنا اجتماعيا – ثقافيا. وإن هذه الصفة الفريدة والخاصة بالإنسان تستوجب إخضاع كافة أفكاره وأشكال سلوكه وتصرفاته للتقييم الأخلاقي. يسعى الإنسان -الذي أصبح في عصر النظام العالمي الجديد العولمة بحالة اغترابٍ عن هذه الصفة الوجودية - يسعى لإثبات وجوده وكيانه في عالم قيم الأخلاق الاستهلاكية، التي تحولت إلى العامل المحدد لظاهرة الاستهلاك، مبتعد ا بذلك عن القيم التقليدية التي حازها واتصف بها منذ مئات السنين. إن الظواهر التي برزت إلى الوجود -مع عملية الانتقال من المجتمع التقليدي إلى المجتمع الحديث ومجتمع ما بعد الحداثة- من قبيل أزمة الهوية والاغتراب وفقدان القيمة والتقييم الرقمي أو التحول إلى قيمة رقمية تحتم إجراء دراسة من هذه الناحية لعلاقة القيمة والعمل الإنساني. نحاول في هذا البحث بيان الصفات الجوهرية للأخلاق الاستهلاكية، والقيام بدراسة نقدية لانفصال الإنسان -الذي يمر بمرحلة فقدان القيمة- عن قيمه التقليدية ووضعه الأخلاقي، ضمن نطاق عالم قيم الأخلاق الاستهلاكية، والذي أطلقنا عليه تسمية التقييم الرقمي

Anahtar Kelimeler

الأخلاق, أخلاق الاستهلاك, الاغتراب, فقدان القيمة أو القيم, القيمة الأخلاقية

The Ethics of Consumption and People in Regard to Depreciation and Alienation

Öz

Morality is a field of evaluation which is special to human being who has a socio-culturel existence. This characteristic makes all human thoughts and behaviors to be evaluated morally. Human who has become alienated from his ontological characteristic along with globalization, drawing away from traditional values, he has for centuries, struggled to exist in a world where consumption morals are arbiter. The phenomena like identity depression, alienation, losing of values and numerical appreciation that came along with the transfering from the traditional community to the modern and postmodern community requires the examination of human being’s act-value from this point of view. The aim of this study is to point out the numerical human being’s socio-psychotic despair related to the philosophical outcomes.

Anahtar Kelimeler

Moral, Moral of Consumption, Alienation, Depreciation, Moral Value

Kaynakça

• Akyıldız, Hüseyin, Bireysel ve Toplumsal Boyutlarıyla Yabancılaşma, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBFD, Y. 1998, S. 3, Güz, ss. 163-176.
• Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, Çev. Saffet Babür, Bilge Su Yayınları, Ankara 2009.
• Armağan, Mustafa, Gelenek, Ağaç Yayınları, İstanbul 1992.
• Aron, Raymond, Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Çev. Korkmaz Alemdar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1986.
• Baudrillard, Jean, Tüketim Toplumu, Çev. Hazal Deliceçaylı ve Ferda Keskin, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2004.
• Baudrillard, Jean, Simülakrlar ve Simülasyon, Çev. Oğuz Adanır, Doğu-Batı Yayınları, Ankara 2003
• Bauman, Zygmunt, Postmodernizm ve Hoşnutsuzlukları, Çev. İsmail Türkmen, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2007.
• Bauman, Zygmunt, Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları, Çev. Abdullah Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2009.
• Bayhan, Vehbi, Üniversite Gençliğinde Anomi ve Yabancılaşma, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997.
• Belk, Russell W., Collecting in a Consumer Society, Routledge, London and New York 1995.
• Bottomore, T.B.-Rubel Maximilien, Marx’ın Sosyolojisi, Chiviyazıları, İstanbul 2006.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara 1997.
• Bumin, Tülin, Hegel Bilinç. Problemi, Köle-Efendi Diyalektiği Praksis Felsefesi, Alan Yayıncılık, İstanbul 1987.
• Cohen, Gerald A., Karl Marx’ın Tarih Teorisi, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 1998.
• Corrigan, Peter, The Sociology of Consumption, Sage Publications, London-Thousand Oaks- New Delhi 1997.
• Descartes, Rene, Felsefenin İlkeleri, Çev., Mesut Akın, Say Yayınları, İstanbul 1995.
• Durak, Nejdet-İrğat, Muhammet, ‚Bir Çevre Problemi Olarak Değer Erozyonu: Yabancılaşma ve Değersizleşme Bağlamında İnsan-Çevre İlişkisi‛, 2. Uluslararası Çevre ve Ahlak Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Adıyaman Üniversitesi Yayınları, Adıyaman 2014, II, ss. 1155-1163.
• Erdem, Hüsamettin, Ahlâk Felsefesi, Hü-Er Yayınları, Konya 2003.
• Ersoy, Ersan, ‚Bağsız bireyin Modern Bunalımları: Değişen Dünyada Sosyal İlişkiler‛, Türk Yurdu, 2011, S. 292, ss. 1-8.
• Ester, P.- Halman, L.- Moor, R., The Individualizing Society, Netherland 1993.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Sosyal Yayınları, İstanbul 1995.
• Featherstone, Mike, Postmodernizm ve Tüketim Kültürü, Çev. Mehmet Küçük, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2005.
• Fromm, Erich, Sahip Olmak Ya da Olmak, Çev. Aydın Arıtan, İstanbul 1997.
• Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitapevi, İstanbul 1990.
• Güngör, Erol, Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2010.
• Habermas, Jürgen, İdeoloji Olarak Teknik ve Bilim, Çev. Mustafa Tüzel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1993.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich, Tinin Görüngübilimi, Çev., Aziz Yardımlı, İdea Yayınları, İstanbul 1986.
• Hughes, H. Stuart, Toplum ve Bilinç, Çev., Güzin Özkan, Metis Yayınları, İstanbul 1995.
• Kaya, Yaşar, Toplumsal Yapı, Turan Yayıncılık, İstanbul 2003, s. 20.
• Kuçuradi, İoanna Etik, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara 2006.
• Lindstrom, Martin, Buyology, Optimist Yayınları, İstanbul 2009.
• Özlem, Doğan, Tarih Felsefesi, Say Yayınları, İstanbul 2010.
• Özdemir, Muhammet, ‚Kur’ân ve Sosyal Bilimlerin İnsan Yaklaşımları‛, Eski Yeni Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, S. 26, Bahar, Ankara.
• Poole, Ross, Ahlak ve Modernlik, Çev., Mehmet Küçük, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1993.
• Şaylan, Gencay, Postmodernizm, İmge Yayınları, İstanbul 2009.
• Rokeach, Milton, The Nature of Human Values, The Free Press, New York 1973.
• Tezcan, Mahmut, ‚Gençlik ve Yabancılaşma‛, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Y. 1985, 18/1, ss. 121-127.
• Toku, Neşet, ‚Değerlerin Dilemması; Subjektiflik ve Objektiflik‛, Bilgi ve Değer, Ed. Şehabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara 2002, ss. 99-105.
• Tolan, Barlas, Çağdaş Toplumun Bunalımı: Anomi ve Yabancılaşma, Toplum Bilimleri Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1980.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, I, Ankara 1998.
• Ülken, Hilmi Ziya Ahlâk, Ülken Yayınları İstanbul 2001.
• Zorlu, Abdulkadir, Tüketim Sosyolojisi, Global Yayınları, Ankara 2006.