نظام اللجوء مقارنة بالحماية التقليدية في الشريعة الإسلامية

Yıl 2016, Sayı: 4, 37 - 48, 06.04.2017

Hüseyin Baysa

Öz

لقد تناول هذا البحث - الذي كُتِب لأجل تحديد وضع اللاجئين تحت رعاية الشريعة الإسلامية -دراسةَ نظام اللجوء مقارنا بأنظمة الحماية التقليدية في الشريعة الإسلامية. نظام حماية اللاجئين - الذي أنشئ نتيجة الهجرات الجماعية الناجمة عن الحروب التي وقعت منذ بداية القرن العشرين – يشبه إلى حد كبير أحد أنظمة اللجوء السياسي الموجودة في الشريعة الإسلامية وهو نظام الأمان والهجرة. وبالأخص كون وضع اللاجئين - الذي يشابه عقد الأمان من حيث الحقوق التي يقتضيها القانون والإقامة الموقتة - مختلفا عنه تماما من حيث دافع اللجوء والتشرد وضرورة تغيير البلد. أما مشابهة اللجوء للهجرة فهو في أن وجود طلب اللجوء في كليهما قائم على أساس القمع والظلم والاضطهاد الذي يتعرض له كلٌ من المهاجرين واللاجئين. ومع ذلك فإن الهجرة الإسلامية تحتفظ للمهاجر بحق المواطنة مباشر ة حال وصوله في حالة كون الانتماء الديني للمهاجرين وبلدان اللجوء هو الإسلام، في حين لا تعطى - في حالة اللجوء - فرصةٌ كهذه للاجئين

Anahtar Kelimeler

اللاجئ, الأمان, المهاجر, أنظمة الحماية

The Refugee System within the Confrontation of Guardianship Tradition in Islamic Law

Öz

In this paper, which aims to determine the status of refugees in terms of Islamic political asylum law, the term ‘refugee’ has been emphasized by comparing it with the classical protection systems of Islamic law. The refugee status has been introduced as a protection system after the massive migration caused by wars that have been occurring since the beginning of the 20^th Century, similar to Emania and the Muhajir in terms of those political asylum systems that exist in Islamic law. The refugee status, similar to Emania, especially in terms of the laws required and temporary rights, is different from Emania in terms of reasons for asylum and requirements related to relocation. The similarity of refugee to Muhajir is that in both of them there is a demand for asylum due to repression or persecution. However, Muhajir provides the right of citizenship on the condition that the religious affiliation of the asylum seeker and the asylum country are Islamic.

Anahtar Kelimeler

Refugee, Emania, Muhajir, Protection Systems

İslâm Hukukundaki Himaye Geleneği Müvâcehesinde Mültecilik Sistemi / The Refugee System within the Confrontation of Guardianship Tradition in Islamic Law / نظام اللجوء مقارنة بالحماية التقليدية في الشريعة الإسلامية

Öz

Mülteci
statüsünün İslâm himaye hukukundaki yerini tespit etmek amacıyla hazırlanan bu
bildiri çalışmasında mültecilik, İslâm hukukundaki klasik koruma sistemleri ile
karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. XX. yüzyılın başlarından itibaren meydana
gelen savaşların yol açtığı kitlesel göçler sonucunda ihdas edilmiş bir koruma
sistemi olan mültecilik, İslâm hukukundaki himaye sistemleri arasında daha çok,
emân ve muhacirliğe benzemektedir. Özellikle, gerektirdiği haklar ve geçici
ikamet açısından emâna benzeyen mülteci statüsü, sığınma saiki ve yer
değiştirmenin gerekliliği bakımından emândan farklılık arz etmektedir. Mülteciliğin
muhacirliğe benzeyen yönü ise her ikisinde de baskı veya zulüm gerekçesiyle
sığınma talebinin söz konusu olmasıdır. Ancak muhacirlik, sığınan kişi ile sığınılan
ülkenin dinî âidiyetinin İslâm olması durumunda vatandaşlık hakkını tanırken, mültecilik
statüsü sığınana böyle bir imkân vermemektedir. 

Anahtar Kelimeler

Mültecilik, Emân, Muhacirlik, Koruma Sistemler

Kaynakça

• ACER, Yücel, İbrahim KAYA, Mahir GÜMÜŞ, Küresel ve Bölgesel Perspektiften Türkiye’nin İltica Stratejisi, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK) Yay., Ankara 2010.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, İslâm’da İnsan Hakları Beyannâmesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı (OSAV) Yay., İstanbul 1997.
• ALDEMİR, Halil, Kur’ân-ı Kerîm’e Göre İhtilâf, Kitâbî Yay., İstanbul 2010.
• BOZKURT, Nebi, “Eman”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 1995.
• DURMAZ, Osman, İslâm’da Mülteciler Hukuku, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale 2014.
• ERGÜVEN, Nasıh Sarp, Beyza ÖZTURANLI, “Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, 62, (4).
• FÂRİS, Ali Mustafa, “el-Lücûü’s-Siyâsiy beyne Akdi’l-Emân, fi’l-Fıkh’i’l-İslâmî ed-Düveliyyi’l-Amm”, Mecelletü Buhûsi İslâmiyye ve İctimâiyye Mütekaddime, 2012, c. II, sy. 3.
• FAYDA, Mustafa, “Zimmî”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2013.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.572ed2ed2c7f35.05730242 (05.04.2016).
• İBN ÂBİDÎN, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz, Reddü’l-Muhtâr alâ Dürri’l-Muhtâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1992.
• İBN MÂCE, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, es-Sünen, Daru’r-risâleti’l-âlemiyye, yy., 2009.
• İBN KUDÂME, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed el-Makdisî, el-Muğni, Mektebetü’l-Kahire, yy., 1968.
• İBN MANZÛR, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, Dâru Sâder, Beyrut 1414 h.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Eman-Osmanlı Dönemi”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 1995.
• KARAMAN, Hayrettin, Mukayeseli İslâm Hukuku, İz Yay., İstanbul 1999.
• KÂSÂNÎ, Alâüddîn Ebû Bekir b. Mes’ûd, Bedâi’u’s-Sanâi’ f’î Tertîbi’ş-Şerâi’, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1986.
• KURTUBÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmiu’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-Mısriye, Kahire 1964.
• MEVSILÎ, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd Mecdüddîn Ebü’l-Fadl, el-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr, Matba’atü’l-Halebî, Kahire 1937.
• Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme (1951 Cenevre Sözleşmesi), http://www.goc.gov.tr/files/files/multec%C4%B1ler%C4%B1nhukuk%C4%B1statusune%C4%B1l%C4%B1sk%C4%B1nsozlesme.pdf (03.03.2016).
• NAZIR, Bayram, Mülteciler Meselesi 1849-1851, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1999.
• ÖNKAL, Ahmet, “Hicret”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 1998, XVII.
• ÖZCAN, Mehmet, Avrupa Birliği Sığınma Hukuku-Ortak Bir Sığınma Hukukunun Ortaya Çıkışı, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK) Yay., Ankara 2005.
• ÖZEL, Ahmet, “Hicret” (Fıkıh), Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 1998.
• ÖZEL, Ahmet, İslâm Hukukunda Ülke Kavramı -Dârulislâm Dârulharb-, İz Yay., İstanbul 1998.
• RÂZÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer Fahruddîn, Mefâtihu’l-Gayb -et-Tefsîri’l-Kebîr-, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1420 h.
• SA’VÎ, Abdülazîz b. Muhammed, Hukûku’l-Lâciîn beyne’ş-Şerî’ati ve’l-Kanûn, Nâyif el-Arabiyye li’l-U’lûmi’l-Emniyye Ünv. Yüksek Öğretim Fak., Yüksek Lisans Tezi, Riyad 2007.
• SELKÎNÎ, İbrahim Abdullâh, el-Hicratü ve Ahkâmühâ, Dâru’n-Nevâdiri’l-Lübnâniyye, Beyrut 2014.
• ŞEVKÂNÎ, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Neylü’l-Evtâr, Dârü’l-Hadîs, Mısır 1993.
• ŞİRBÎNÎ, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Elfâzi’l-Minhâc, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. yy. 1994.
• TİRMİZÎ, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sûre b. Mûsâ, el-Câmi’, Dâru’s-Selâm, Riyad 2000.
• TÜRK DİL KURUMU (2016). “Muhacir”, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.571e713dd881c1.57441213 (25.04.2016).
• TÜRK DİL KURUMU (2016). “Mülteci”, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.571e713dd881c1.57441213 (25.04.2016).
• ULUSLARARASI GÖÇ ÖRGÜTÜ, Edt. Bülent Çiçekli, Göç Terimleri Sözlüğü, Uluslararası Göç Örgütü Yay., 2009.
• VİZÂRATÜ’L-EVKÂF VE’Ş-ŞÜÛNİ’L-İSLÂMİYYE Bİ’L-KUVEYT, “Emân”, “Ehlü’l-Harb”, “Ehlü’z-Zimme”, el-Mevsûatü’l-fıkhiyyeti’l-Kuveytiyye, Kuveyt 2007.
• YAMAN, Ahmet, “Zimmî (Fıkıh), Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2013.
• ZEYDÂN, Abdülkerîm, Ahkâmü’z-Zimmiyyîn ve’l-Müste’menîn fî Dâri’l-İslâm, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1982.
• ZUHAYLÎ, Vehbe, “Eman-İslâm Hukuku-”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 1995.
• 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) http://www.goc.gov.tr/files/files/goc_kanun.pdf (02.03.2016).