The Issue of Being Morally Good and Evil According to al-Juwayni

Yıl 2019, Sayı: 9, 53 - 66, 19.07.2019

Ahmet Kamil Cihan

Öz

Al-Juwaini has taught, educated, and written works based on Esh’aritien tradition throughout his lifetime. For him, moral good and evil only can be known by religion because there is no value in the essence of things. An action is neither good nor bad because of its nature or its any qualification. So if something is good, it is because God praises the person who did it. For instance, the same action is not bad when it is handled by a child and is bad when it is handled by an adult. If the action has been evil for itself or its any qualification, it would be bad in both cases. Therefore, the determination of moral good and evil is subject to the divine will, not the actions themselves. On the other hand, knowing some moral goodness and badness are not necessary and obvious, as the Mu’tazilah claims, because there is no debate in something that is necessary and self-evident. This matter, however, is being debated. As a result Al-Juwaini has put forth an understanding of good and evil which depends on the will of God.

Anahtar Kelimeler

Al-Juwaini, moral, good and evil, reason, divine will

مسألة الأخلاق الحميدة والسيئة عند الجويني

Öz

لقد أعطى أبو المعالي الجويني الدروس وخرّج الطلاب وألّف الكتب وفق مبادئ المذهب الأشعري الذي انتسب له. وهو يرى أننا بحاجة للشريعة لمعرفة الحسن والقبيح من الأخلاق، ذلك أن طبيعة الأخلاق محرومة من القيمة، وكل فعل لا يعد حسنا أو سيئا بنفسه أو بالوصف الذي يحمله. ولهذا فإن الجيد من الأخلاق هو الفعل الذي تمدح الشريعة صاحبه. إذ إن الفعل ذاته لو أتاه طفل صغير فيمكنه ألا يعد قبيحا، لكنه يكون كذلك عندما يقوم به شخص بالغ. ولو كان القبح هو الفعل ذاته أو أحد أوصافه، فإنه يكون قبيحا في كلتا الحالتين. ولهذا فإن تحديد حسن الأخلاق أو قبحها ليس متعلقا بالأفعال ذاتها، بل على العكس تماما، فإنها خاضعة لسلطة مستقلة عن الإنسان، أي الإرادة الإلهية. هذا فضلا عن أن معرفة جزء من حسن الأخلاق وقبيحها لا يمكن أن يكون ضروريا وواضحا كما ادعت المعتزلة. ذلك أنه لا يمكن الجدال بشأن شيء ضروري وواضح، بيد أن الضرورية والوضوح هما موضوع نقاش بين الأشاعرة والمعتزلة. وفي النهاية أوضح الجويني أن تحديد الخير والشر مرتبط بإرادة الله

Anahtar Kelimeler

الجويني, الأخلاق, الحسن والقبيح, العقل, الإرادة الإلهية

Cüveynî’de Ahlakî İyi ve Kötü Meselesi / The Issue of Being Morally Good and Evil According to al-Juwayni / مسألة الأخلاق الحميدة والسيئة عند الجويني

Öz

Cüveynî,
mensup olduğu Eş’ari geleneğe bağlı olarak ders vermiş, öğrenci yetiştirmiş ve
eser yazmıştır. Ona göre şeyler, kendi tabiatları açısından değerden yoksun
olduğu için ahlakî iyi ve kötünün (hüsun ve kubh) bilinmesinde şeriata gerek
vardır. Zira bir eylem ne kendinden ne de taşıdığı bir vasıftan dolayı iyi veya
kötüdür. Dolayısıyla ahlakî iyi, failinin şeriat tarafından övüldüğü eylemdir.
Şöyle ki aynı eylem, eylem olması itibariyle bir çocuk tarafından işlendiğinde
kötü olmazken yetişkin biri tarafından işlendiğinde kötü olmaktadır. Eğer
kötülük bizzat eylemin veya onun vasfı olsaydı her iki durumda da kötü olurdu.
Dolayısıyla ahlakî iyi ve kötünün belirlenmesi, eylemlerin kendisine dönük değil,
bilakis insandan bağımsız bir yetkeye, yani ilahi iradeye tabidir. Ayrıca, ahlakî
iyi ve kötünün bir kısmının bilinmesi, Mutezile’nin iddia ettiği gibi, zaruri
ve apaçık olamaz. Çünkü zaruri ve apaçık olan bir şeyde tartışma söz konusu
olmaz. Oysa zarurilik ve apaçıklık hususu iki taraf arasında münakaşa
konusudur. Sonuç olarak Cüveynî iyi ve kötü meselesinde bunların Tanrı’nın
iradesine bağlı olduğu şeklinde bir anlayış ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Cüveynî, ahlak, iyi ve kötü, akıl, ilahi irade

Kaynakça

• Bulut, Zübeyir, “Hüsün Ve Kubuh Meselesinin Ahlâk Teorilerine Temel Oluşturması Bakımından Analizi” Kelâm Araştırmaları Dergisi Journal of Kalâm Researches, 13/2, (2015) 634-654.
• el-Cüveynî, İmamu’l-haremeyn, Kitabu’l-irşad, Tahkik: Muhammed Yusuf-Ali Abdulmun’im, Mektebetu’l-Hanci, Kahire 1950.
• el-Cüveynî, İmamu’l-haremeyn, el-Burhan fi usuli’l-fıkh, Haz. Salah b. Muhammed, Darul-Kutubi’l-ilmiyye, Beyrut 1997
• el-Cüveynî, İmamu’l-haremeyn, Lumaul-edille, Haz. Murat Serdar, Kayseri 2017.
• el-Cüveynî, İmamu’l-haremeyn, el-Akidetü’n-nizamiyye, Tercüme: Muhittin Bağçeci, Kitabe yayınevi, Ankara 2016.
• Çelebi, İlyas, “Hüsün ve Kubuh”, DİA, İstanbul 1999.
• Çelebi, İlyas, “Klasik Bir kelam problemi: Hüsün-Kubuh”, MÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16-17 (1998-1997),
• ed-Dib, Abdulazim, “Cüveynî”, DİA, İstanbul 1993.
• Fahri, Macid, İslam Ahlak Teorileri, Çev.Muammer İskenderoğlu-Atilla Arkan, Litera yayıncılık, İstanbul 2004
• Koloğlu, Orhan Ş. “Kelâm ve Mezhepler Tarihi Literatüründe Berâhime”: T.C. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (13/1), 2004 s. 159-193
• Korkmazgöz, Rıza, Gazâlî’de Hüsün‐Kubuh Meselesi”, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2015); 31-69.
• Reçber, M. Sait, “Tanrı ve Ahlakî Doğruların Zorunluluğu”, AÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi XLIV/1 ( 2003); 135-160.
• Serdar, Murat, “Abdulmelik el-Cüveynî: Hayatı, İlmi şahsiyeti ve Eserleri” Lumaul-edille içinde Kayseri 2017.
• Şirvani, Mehmet Emin, el-Fevaidu’l-hakaniyye, Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesi, no:600,
• Ovacı, Vahap, "El-Mustasfa Sistematiğinde Hüsün-Kubuh”, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3,3 (2013/3) 123-131.
• Özdemir, Metin, “Kötülük Problemine Felsefi Ve Kelâmî Açıdan Mukayeseli Bir Yaklaşım”, Journal of Islamic Research 2016;2 7(3) 235-250.