Distribution of Participation Account Profit and Its Fiqhi Evaluation

Yıl 2021, Sayı: 13, 123 - 140, 30.06.2021

Cemal Kalkan

https://doi.org/10.52886/ilak.774907

Cited By: 2

Öz

Participation account, which is the key element of participation banks, has been based on mudaraba contract. In these accounts, the funds, acquired according to the mudaraba, are given to whom appeals for funding with murabaha method. The revenues flowed from the given funds are registered on daily basis to participation account pool. While dividend of the bank is transferred into its account on daily basis, dividends of the account holders are transferred when they fall due. In this case, the reserves that are taken out of the participation account, affect only profits of the account holders. However, for the fair distribution of profits, reserves/provisions must be made on gross profit. For this, it seems necessary to revise the "Daily Unit Value Calculation Table" again. Otherwise, if the bank transfers the daily dividend to its own account, any subsequent loss will not affect the bank's dividend. This will harm the profit partnership, which is the purpose of the mudaraba contract. In this work the abovementioned situation that affect negatively the rates of profit sharing of the account holders, will be discussed in regard of fiqh and some suggestions will be offered with intent to solve the problem. Besides, obscure sides of the elements that comprise the table of daily unit value calculation will be explained.

Anahtar Kelimeler

Mudaraba, Unit value, Participation account, Profit, Reserve

Katılma Hesabı Kârının Dağıtımı ve Fıkhî Değerlendirmesi

Öz

Katılım bankalarının ana omurgasını oluşturan katılma hesapları, mudârabe sözleşmesi ile temellendirilmektedir. Bu hesaplarda mudârabe sözleşmesine dayanılarak toplanan fonlar, genellikle fon talebinde bulunanlara murâbaha yöntemiyle kullandırılmaktadır. Kullandırılan söz konusu fonlardan elde edilen gelirler de katılma hesabı havuzuna günlük olarak kaydedilmektedir. Elde edilen gelirlerden bankanın kâr payı, kendi hesabına günlük olarak aktarılırken hesap sahiplerinin kâr payları vadeleri geldiğinde hesaplarına aktarılmaktadır. Bu durum, katılma hesabından ayrılan rezervlerin yalnızca hesap sahiplerinin kâr payını etkilemesine sebep olmaktadır. Oysa kâr paylaşımının adil bir şekilde yapılması için rezervlerin/karşılıkların brüt kâr üzerinden yapılması gerekmektedir. Bunun için “Günlük Birim Değeri Hesaplama Tablosu”nun yeniden revize edilmesi zorunlu gözükmektedir. Aksi halde, bankanın günlük kâr payını kendi hesabına aktarması durumunda bilahare meydana gelebilecek bir zarar, bankanın kâr payını etkilemeyecektir. Bu da mudârabe akdinin gayesi olan kâr ortaklığına zarar verecektir. Bu çalışmada, hesap sahiplerinin kâr paylaşım oranlarını olumsuz etkileyen söz konusu durum, fıkhî açıdan tartışılacak ve sorunun çözümüne ilişkin bazı öneriler getirilecektir. Ayrıca günlük birim değer hesaplama tablosunda yer alan kalemlerin kapalı yönleri izah edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mudârabe, Katılma Hesabı, Birim Değer, Kâr, Rezerv

Kaynakça

• Acar, Özgür. “Bankalarca Ayrılan Karşılıklar: Teorik Yaklaşım ve Uluslararası Uygulamalar”. Bankacılar Dergisi, 2000. 34 (t.y.).
• Aktepe, Ishak Emin. Katılım Finans. İstanbul: TKBB Yayınları, 2017.
• Albarakatürk Katılım Bankacılığı Sistemi Çalışma Esasları ve Uygulaması. b.y.: Albaraka Yayınları, ts.
• AAOIFI. el-Meâyîru‘ş-şer‘ıyye: en-nassu’l-kâmil li’l-mâyîri’ş-şerı‘yye. Menâme: Daru’l-meymân, 2015.
• AAOIFI. Meâyîru’l-muhâsebe ve’l-müracaa ve’l-havkeme ve’l-ahlâkiyyât. Menâme: Daru’l-meymân, 1437.
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, BDDK. Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Bankacılık Kanunu 5411: § Kredilerin Sınıflandırılması ve Yeniden Yapılandırılması (2017). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/06/20160622-3.htm.
• Bayındır, Servet. “Faizsiz Bankacılıkta Kâr-Zarar Dağıtımı Uygulamasının Fıkhî Durumu”. Faizsiz Finans ve Tasarruf sistemleri ile İlgili Güncel Uygulamalar. ss. 100-115. Ankara 2019: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Ebecî, Kevser Abdulfettah Mahmut el-. “Kıyâsu ve tevzîu’r-ribh fi’l-benki’l-İslâmî”. Mevsûaü’l-İktisâdi’l-İslâmî. Kahire: Dâru’s-selâm, 2009.
• Ebu Gudde, Abdüssattar. “Karârâtü ve tevsîyâtü nedevâti’l-bereke li’l-iktisâdi’l-İslâmî”. 2001.
• Gündoğdu, Aydın. Katılım Bankacılığında Kâr Dağıtım Sisteminin Analizi ve Türkiye Uygulaması İçin Yeni Bir Öneri (Müsvedde). İstanbul Sabahattin Zaim, 2020.
• İbnü’n-Neccâr, Fütûhî. Müntehe’l-irâdât fî cem‘i’l-Mukni‘ ma‘a’t-Tenkîh ve ziyâdât. thk. Abdulmuhsin et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1999.
• İsa, Musa Adem. “el-Vedâiu’l-masrıfiyye ve kavâidü tevzîi’r-ribhi aleyhâ”. Dirâsâtü’l-meâyîri’ş-şer’yye 4 (2015 1437): 2747-2799.
• İzmîrî, el-Allâme Muhammed Veli b. Resûl el-. Kemâlü’d-dirâye fî cemîʿi’r-rivâye min şürûhi’l-Mültekâ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2017.
• Kalkan, Cemal. Mudârabe Sözleşmesinde Kâr. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Karaman, Hayrettin. “Munzam Karşılık Faizi”. Yeni Şafak. 04 Eylül 2010. https://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettinkaraman/munzam-karilik-faizi-23870.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-. Bedâ’i‘u’s-sanâ’î‘ fî tertîbi’ş-şerâ’i‘. 2. Bs, 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-ilmiyye, 1424.
• Kassar, Abdulaziz Halife el-. “Ahkâmu tekvîni’l-muhassasât fi’l-bünûki’l-İslâmiyye eseruhâ a‘lâ tevzîi’l-erbâh”. el-Mu’temeru’l-fıkhî er-râbi‘ li’l-müessesâti’l-mâliyeti’l-İslâmiyye. 40-67. Kuveyt: Şeriketü Şu’râ, 2011.
• Kutval, Yunus. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Katılım Bankaları İlişkisi: Katılım Finansmanı ve Zorunlu Karşılık Kârı Modelleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Makdisî (Kermî), Merî b. Yusuf. Gayetü’l-müntehâ fî cem‘î’l-iknâ ve’l-müntehâ. nşr. Yasin İbrahim Mezrûî, Raid Yusuf Rûmî. Kuveyt, 2007.
• Ocak, Ahmet. “Birim Değer-Hesap Değer Uygulaması ve Katılım Fonları: Sistemin İşleyişi”. Faizsiz Finans ve Tasarruf sistemleri ile İlgili Güncel Uygulamalar. Ankara: DİB Yayınları, 2019.
• Osmânî, Muhammed Tâkî el-. Buhûsun fî kadâya fıkhiyye muâsıra. 2 Cilt. Daru’l-kalem, 2011.
• Serhî, Latif Muhammed Abdullah. Müşkilâtü ihtisâbi’l-erbâh ve tevzîihâ fi’l-bunûki’l-İslâmiyye. Camiatü’l-Yermûk, 1995.
• Şerif, Muhammed Abdulgaffar. “Ahkâmu tekvîni’l-muhassasât fi’l-müessesâti’l-mâliyyeti’l-İslâmiyye”. el-Mu’temeru’l-fıkhî er-râbi‘ li’l-müessesâti’l-mâliyeti’l-İslâmiyye. Kuveyt Kervan Plaza, 2011.
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, TCMB. “Mevduat ve Kredi Faiz Oranları ve Katılma Hesapları Kâr ve Zarara Katılma Oranları Hakkında Tebliği”. Resmi Gazete. 31 Mart 2020. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/02/20200210-9.htm.
• Türkiye Katılım Bankaları Biriliği, TKBB. “Hesap Sahiplerine Dağıtılan Kar Payı Oranları”. Organizasyon. 31 Mart 2020. https://www.tkbb.org.tr/kar-paylari.
• Zeylaî, Osman b. Ali el-. Tebyinü’l-hakâik şerh-i kenzi’dekâik, (Çelebi haşiyesiyle). Thk. Ahmed Azzu İnaye. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2010.
• “Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ”. Resmi Gazete. 25 Aralık 2013.