‘Erkânnâme 1’ Adıyla Yayımlanan ‘Tasavvuf Risâlesi’ Adlı Eserde Kur’ân ve Hz. Muhammed Tasavvuru

Yıl 2023, Sayı: 17, 23 - 56, 23.06.2023

Cenksu Üçer , Şule Sezer

https://doi.org/10.52886/ilak.1214275

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada “Erkânnâme 1” adıyla yayımlanan; asıl adı “Tasavvuf Risâlesi” olan eserde Kur’ân-ı Kerîm ve Hz. Muhammed tasavvuru incelenmiştir. 17. Yüzyılda yazıldığı ve Erdebil Sûfiyân Süreğine ait olduğu anlaşılan eserin, Bektâşî geleneğe ait olduğu çağrışımı uyandıran bir şekilde Erkânnâme ismiyle yayımlandığı görülmektedir. Eserin farklı adla yayımlanması bazı hatalı değerlendirmelere yol açmıştır. Dolayısıyla sağlıklı değerlendirmeler için kavram ve eserlerin, hangi ekol/gelenek/ocak içerisinde kullanılıp kaleme alındığı gözetilmelidir. Bu durumun Alevî gelenek için de son derece önemli olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü Alevî gelenek olarak adlandırılan yapı, geleneksel olarak büyük oranda ana ocak ve alt ocak merkezli ocak sistemine dayanmaktadır. Bu ocaklarda da farklı tasavvufî gelenek mensubiyeti söz konusudur. Bu iki olguya bağlı olarak ocaklar arasında âdâb ve erkân dâhil olmak üzere pek çok farklı anlayış ve uygulama bulunmaktadır. Erdebil Sufiyân/Kızılbaş Süreğine ait âdâb ve erkân kitaplarından birisinde Kur’ân ve Hz. Muhammed’le ilgili kabullerin tespiti, bu süreğin dinî-kültürel durumunun ortaya konulması bakımından önemlidir. Böylelikle bir eserin ya da kavramın mensup olduğu gelenek içerisinde değerlendirilmesinin yanı sıra Sûfiyân (Kızılbaş) Süreğinde Kur’ân ve Hz. Muhammed’le ilgili telakkilerin mahiyetinin ortaya konulması ve alana katkı sunulması amaçlanmıştır. Zira dünyada ve ülkemizde özellikle 1990’lı yıllardaki gelişmeler ve kimlik tartışmaları kapsamında Alevî geleneğin genel olarak iman esasları noktasındaki kabullerinin yanı sıra Kur’ân-ı Kerîm ve Hz. Muhammed (s.a.v.) kabulleri ve tasavvurları hakkında da gelenekte var olan hallerinin haricinde pek çok farklı görüşün ileri sürüldüğüne şahit olunmuştur. Alevî nitelemeli gelenekte de Kur’ân’ın mevcut nüshası kabul edilmekte; başta âyin-i cemler olmak üzere doğumdan cenazeye, sünnetten nikaha, nazardan kurt ağzı bağlamaya kadar dinî sosyo-kültürel pek çok erkân içi ve erkân dışı alanda Kur’ân sûreleri ya da ayetleri okunmaktadır. Alevî gelenekte, icra edilen cem erkânlarında yürütülen hizmetlerde de bir Kur’ân ayetinin okunmasına ilaveten erkânlardaki unsurlar ve uygulamalar başta olmak üzere ikrar/bey‘at (el-Fetih 48/10), silsile (el-Fetih 48/10), musâhiplik (el-Enfâl, 8/72-75), dergâhlar ve cemevi (en-Nûr, 24/36) vb. unsurlar Kur’ân’la bağlantılı bir şekilde anlamlandırılıp delillendirilmektedir. Alevî gelenekte Kur’ân’ın özellikle âdâb ve erkân unsurları anlatılırken delil olarak kullanılması ve ayetlerin tasavvuf geleneğindeki genel tavra uygun bir şekilde işlenmesi Tasavvuf Risâlesi’nde de görülmektedir. Nitekim dört risaleden oluşan eserde tekrarlarla birlikte 20 ayete yer verilmiştir. Alevî gelenekte Hz. Muhammed ile ilgili yer alan anlayış ve kabullerin de -peygamberlik olgusundaki gibi- Müslüman dünyadaki ortak kabullerle aynı çerçevede olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim Alevî nitelemeli geleneğe göre de “gül” ile remz edilen Hz. Muhammed, “Allah’ın habibi/Habîbullâh’tır, nebidir, Allah’ın elçisidir, en son kitabın kendisine indirildiği son peygamberdir ve peygamberlerin sultanıdır. Eserde “Hz. Resûl” ve “Resûlüllah” kelimelerinin de kullanıldığı Hz. Muhammed, Allah’ın Resûlü ve yaratılmışların en hayırlısı olarak kabul edilmiş; Hz. Muhammed’e salavât getirmeye özen gösterilmiş; konular açıklanırken Hz. Peygamber’e atfedilen 16 rivayete yer verilmiştir. Eserde yer verilen rivayetlerin daha çok tasavvuf geleneğinde kullanılan metinler olduğu görülmektedir. Bunun tasavvuf geleneğinde hadis kullanımıyla ilgili genel tavra mütenasip olduğu anlaşılmaktadır. Bu nokta dahi Alevî geleneğe mensup ocak ve grupların tasavvuf geleneği ile birlikte ele alınması gerektiğini açıkça göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Alevî Gelenek, Hz. Muhammed, Mezhep, Tasavvuf Risâlesi/Erkânnâme 1, Kur'ân

Teşekkür

Derginin editöryal ekibi başta olma üzere bu hizmetlere emeği geçen herkese teşekkür ediyorum.

The Qur'an and Muhammad's Conception in the Work Titled ‘Tasavvuf Risâlesi’ (The Sufi Treatise) Published under the Name ‘Erkânnâme 1’

Öz

This study examines the conception of the Qur'ān and the conception of Prophet Muhammad in a work originally titled "The Sūfī Treatise" but published as " Erkānnāme 1". It is seen that the work, which is understood to be written in the 17th century and belongs to the Ardabil Sūfīyān Period, was published under the name “Erkānnāme”, which evokes the connotation of belonging to the Bektāshī tradition. The publication of the work under a different name has led to some erroneous evaluations. Therefore, to ensure accurate evaluations, it is crucial to consider the school, tradition and od̲j̲aḳ in which the concepts and works were used and written. It is understood that this situation is also extremely important for the Alawī tradition. Because the Alawī tradition is traditionally largely based on the main od̲j̲aḳ and sub-od̲j̲aḳ based od̲j̲aḳ system. There are different mystical traditions in these od̲j̲aḳs. Depending on these two phenomena, there are many different understandings and practices, including manner and etiquette, among the od̲j̲aḳs. Understanding the beliefs and practices regarding the Qur'an and Prophet Muhammad within the Ardabil Sūfīyān/Qizilbash tradition, specifically through one of their manner and etiquette books, is important in terms of revealing the religious and cultural status of this tradition. Thus, in addition to evaluating a work or concept within the tradition it belongs to, it is aimed to reveal the nature of the concepts related to the Qur'an and Prophet Muhammad in the Sūfīyān (Qizilbash) tradition and contribute to the field. Within the scope of developments and identity debates in the world and in our country, especially in the 1990s, the Alevi tradition's acceptance of the principles of faith in general, as well as the Qur'an and the Prophet, it has been witnessed that many different views have been put forward about the acceptances and imaginations of the Prophet Muhammad (pbuh), apart from the traditional ones. In the Alevi tradition, the current copy of the Qur'an is accepted; Surahs or verses of the Qur'an are read in many religious, socio-cultural areas from birth to funeral, from circumcision to marriage, especially in djem ceremonies. In the Alawīte tradition, the recitation of a Qur'anic verse during the djem ceremonies is accompanied by the interpretation and demonstration of various elements and practices, including those found in the arkāns, profess (al-Fatḥ 48/10), silsila (al-Fatḥ 48/10), musahiplik (al-Anfāl 8 /72-75), dervish lodges and djemevi (al-Nūr 24/36). These elements are interpreted and proved in connection with the Qur'an. As a matter of fact, in the work consisting of four treatises, 20 verses are included with repetitions. It is understood that the understanding and acceptances about Muhammad in the Alevi tradition are in the same frame as the common acceptances in the Muslim world. As a matter of fact, Muhammad, symbolized by the rose in the Alevi tradition, is God's precious, God's messenger, the last prophet to whom the last book was sent down, and he is the sultan of the prophets. The Prophet Muhammad, referred to as "Hz. Rasūl" and "Rasūlullah" in the text, is acknowledged as the Messenger of Allah and the best of creations. Special care is taken to send blessings (salawāt) upon Prophet Muhammad. Furthermore, while explaining the subjects, 16 narrations attributed to the Prophet. These narrations are mostly derived from texts used in the Sufi tradition which aligns with the general attitude regarding the use of hadith in the Sūfi tradition. Even this point clearly shows that the od̲j̲aḳs and groups associated with the Alevi tradition should be considered in conjunction with the Sufi tradition.

Anahtar Kelimeler

Sect, Alawī Tradition, Treatise of Sūfism/Erkānnāme 1, Qur’ān, The Prophet Muhammad

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ‘amme’ştehera mine’l-ehâdîsi ‘alâ elsineti’n-nâs. Beyrut: 2. Cilt, 1351.
• Açıkel, Yusuf. “Nefsini Bilen Rabb’ini Bilir” Hadis mi?, Kelâm-ı Kibar mı?”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1998), 173-200.
• Ahsâî, İbn Ebî Cumur. Avâli’l-leâlî. Kum: Dâru Seyyidi’ş-uhedâ, 1405.
• Akın, Bülent. “Alevilikte Ocak: Kavramsal Çerçeveye ve Tarihî Arka Plana Yeni Bir Bakış”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 17/2 (2017), 244-256.
• Akkuş, Süleyman. “Yayımlanmış Bazı Alevî-Bektâşî Klasiklerine Göre Peygamber Tasavvuru”. Ekev Akademi Dergisi 20/65 (2016), 513-536.
• Aksüt, Hamza. Aleviler Türkiye-İran-Irak-Suriye-Bulgaristan. Ankara: Yurt Kitap-Yayın, 2009.
• Algül, Rıza. Geçmiş ve Gelecek Gözüyle Alevilik “İnsandan Başka İnsandır”. İstanbul: Can Yayınları, 1999. Ankaravî, İsmail. Minhâcü’l-Fukarâ. Bulak: 1256.
• Baş, Eyüp. "Kaygusuz Abdal’da Peygamber Tasavvuru ve Hz. Muhammed İmajı (Saraynâme’sindeki Anlatılara Göre)". Kalemname 3/6 (Aralık 2018), 12-43.
• Birdoğan, Nejat. Anadolu ve Balkanlar’da Alevi Yerleşmesi Ocaklar-Dedeler-Soyağaçları. İstanbul: Mozaik Yayınları, 1995.
• Birdoğan, Nejat. Şah İsmail Hatai, Yaşamı ve Yapıtları. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2001.
• Bolat, Ali – Uyar, Mehmet – Cengiz, Muammer. Tasavvuf Tarih, Doktrin, Tenkit. Samsun: E Yazı Yayınları, 2019.
• Bozkurt, Nizam. Kur’ân’da Alevî Erkânı Erkânname 100 Konu- 100 Deyiş- 100 Ayet. Ankara: Kalan Yayınları, 2008.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîh-i Buhârî; el-Kütübü’s-Sitte. Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde, Haz. Sâlih b. Abdülazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Demirbaş, Servet. “Nûr Sûresi 35. Ayet Bağlamında İşârî Yorumunun Sınırları”. Danişname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi 4 (2022), 51-77.
• Demirtaş, Mehmet. Horasan’dan Balkanlara Şücaaddin Veli Ocağı ve Erkanı. 2015.
• Dişkıran, Mehmet. İnançta Devrim (Evrensel Çağrı). İstanbul: Can Yayınları, 1996.
• Doğan, Gürani. Alevilik’te Ön Bilgiler ve Cem, Zakirlik. İstanbul: Can Yayınları, 1998.
• Doğanay, Eraslan. Anadolu’da Yaşayan Dergahlar. İstanbul: Can Yayınları, 2000.
• Duman, Mehmet Zeki. “Nur Suresi’nin 35. Ayetinin Tefsir ve Te’vili Bağlamında Allah’ın İnsana Dört Hidayeti: Fıtri Din, Akıl, Peygamber ve Kitap”. Usûl: İslâm Araştırmaları 3 (2005), 7-42.
• Eraslan, Emrullah. Cem Kırklar Cemi (Alevilikte Cem ve Dar Duası). Tokat: Gelişim Ofset, 2000.
• Erkânnâme I. Haz. Doğan Kaplan. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Ersal, Mehmet. Alevilik Kavramlar ve Ocak Sistemi –Çubuk Havzası Örneği-. Ankara: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, 2016.
• Gölbaşı, Haydar. Alevi-Bektaşi Örgütlenmeleri (Sosoyolojik Bir İnceleme). İstanbul: Alev Yayınları, 2007.
• Gördük, Yunus Emre. "İmam Cafer Es-Sadık’a Nisbet Edilen Buyruk’ta Yer Alan Ayetler Üzerine Bir İnceleme". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 95 (2020), 199-234.
• Gülşan, Hasan. Anadolu Alevi Müslümanlığı (Paylaşımcı Yargılayıcı Ahlakçı). İstanbul: Can Yayınları, 2001.
• Gümüş, Burak. “Alevi Hareketleri ve Değişen Alevilik Üzerine”. Alevîlik. Haz. İsmail Engin/Havva Engin. 507-529. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004.
• Günel, Aşık Durmuş. El Ele El Hakk’a. İstanbul: Can Yayınları, 2000.
• Güzel, Abdurrahman. Hacı Bektaş Velî ve Makâlât. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
• Hasgül, Aşık Rıza. Sevgi Cemi ve Cemde 12 Hizmet. Antalya: 2001.
• İbn Ebi’l-Hadîd. Şerhu nehci’l- belâğa. Kum: Mektebetü Âyetillâh el-Mer‘aşî, 1404.
• İmam Cafer-i Sadık Buyruğu. Haz. Adil Ali Atalay. İstanbul: Can Yayınları, 1998.
• Kaplan, Doğan. “Aleviliğin Yazılı Kaynaklarından Buyruklar ve Muhtevaları Üzerine”. Uluslararası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu -I-, 28-30 Ekim 2005. 233-248. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, 2005.
• Kaplan, Doğan. “Giriş”. Erkânnâme I. Haz. Doğan Kaplan. 13-17. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Kaplan, Doğan. Yazılı Kaynaklarına Göre Alevîlik. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları, 1990.
• Kaya, Haydar. Alevi Bektaşi Erkânı, Evrâd’ı ve Edebiyatı. İstanbul: Engin Yayıncılık, 1996.
• Keskin, Yahya Mustafa. Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Alevîliği Elazığ Sünköy Örneği. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2004.
• Keskin, Yahya Mustafa. Kentleşme Sürecinde Alevîlik Gelenek ve Modernizm Arasında Gelgitler –Elazığ Örneği. İstanbul: Kıvılcım Ajans, 2009.
• Kılavuz, Ahmet Saim. Ana Hatlarıyla İslâm Akâidi ve Kelâma Giriş. İstanbul: Ensar Yayınları, 30. Baskı, 2018.
• Kirazlı, Ali. Ben Bir Aleviyim. Çorum: Aşura Yayınları, 1994.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. Haz. Halil Altıntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Kutlu, Sönmez. Alevîlik-Bektaşîlik Yazıları, Alevîliğin Yazılı Kaynakları, Buyruk, Tezkire-i Şeyh Safî. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.
• Kutlu, Sönmez – Parlak, Nizamettin. “Önsöz ve Mukaddime”. Makâlât Şeyh Safî Buyruğu, Erdebîlî, Şeyh Safiyeddin. Haz. Kutlu Sönmez - Parlak Nizamettin. 9-99. İstanbul: Horasan Yayınları, 2008.
• Maden, Fahri. “Keçeci Baba Ocağı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 71 (2014): 147-168.
• Mavil, Hikmet Yağlı. “Esmâ ve Sıfat/Allah’ın İsimleri ve Sıfatları”. İslâm İnanç Esasları. Ed. Sönmez, Vecdi - Karaağaç Hilmi. 65-94. Ankara: Lisans Yayıncılık, 2021.
• Meclisî, Şeyh Muhammed Bakır. Bihâru’l-envâri’l-câmi‘ati li-düreri ahbâri’l-eimmeti’l-athâr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 110 cilt, 1983.
• Melikoff, İrene. Uyur İdik Uyardılar Alevîlik-Bektaşîlik Araştırmaları. Trc. Turan Alptekin. İstanbul: Cem Yayınları, 1994.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisâbûrî Müslim b. el-Haccâc. Sahîh-i Müslim. el-Kütübü’s-Sitte, Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde, haz. Sâlih b. Abdülazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Riyâzü’s-sâlihîn / Peygamberimizden Hayat Ölçüleri. Trc. ve şerh: M. Yaşar Kandemir – İsmail L. Çakan – Raşit Küçük. İstanbul: Erkam Yayınları, 4 cilt, 1997.
• Noyan, Bedri. Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik. Ankara: Andıç Yayınları, 1998.
• Onat, Hasan. “Kızılbaşlık Farklılaşması Üzerine”. İslâmiyât, 7/3 (2003), 111-126.
• Ong, Walter J. Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. Çev. Sema Postacıoğlu Banon. İstanbul: Metis Yayınları, 1995.
• Öz, Baki. Aleviliğe İftiralara Cevaplar. İstanbul: Can Yayınları, 1997.
• Öz, Baki. Dünyada ve Türkiye’de Alevi-Bektaşi Dergâhları. İstanbul: Can Yayınları, 2001.
• Özdemir, Metin. İslam İnanç Esasları. Ankara: Bilay Yayınları, 2017.
• Öztelli, Cahit. Pir Sultan Abdal Bütün Şiirleri. İstanbul: Özgür Yayınları, 1989.
• Rençber, Fevzi. Hakk Muhammed Ali Aşkı, Adıyaman Alevileri. Ankara: Gece Kitaplığı, 2016.
• Saltık, Veli. “Sarı Saltuk ve Saltuklular”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 34 (2005), 11-31.
• Sinanoğlu, A. Faruk. Türk Kültüründe Alevi-Bektaşi Olgusu (Malatya Örneği). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2008.
• Sönmez, Ramazan. “Alevilik ve Bektaşilik’te “Nur” ve “Mişkât” Kavramlarının Nur Suresi 35. Ayeti Bağlamında İzahı ve Bir İbadet Formuna Bürünmesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 97 (2021), 177-187.
• Sühreverdî, Ebu Hafs Ömer. Avarifü’l-Maârif. Beyrut: 1966.
• Şahhüseyinoğlu, H. Nedim. Alevi Örgütlerinin Tarihsel Süreci. Ankara: İtalik Yayınları, 2001.
• Şener, Cemal. Alevilik Nedir Şaha Doğru Giden Kervan. İstanbul: Ant Yayınları, 2000.
• Tahavî, Ebû Cafer Ahmed. Şerhu müşkili’l-âsâr. Thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetu’r- Risâle, 15 cilt, 1415/1994.
• Teber, Ömer Faruk. “Osmanlı Belgelerinde Alevilik İçin Kullanılan Dini - Siyasi Tanımlamalar”. Anadolu’da Aleviliğinin Dünü ve Bugünü. Ed. Halil İbrahim Bulut. 69-80. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Teber, Ömer Faruk. “Bektaşi Geleneğinde Kur’ân ve Sünnet Merkezli Değerler”. Uluslararası Sempozyum İnsani Değerlerin Yeniden İnşası 19-21 Haziran 2014 Erzurum -Tebliğler-. 3/143-145. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Teber, Ömer Faruk. “Türk Kültür Tarihinden Bir Kesit Bektâşî Geleneğinde Mâturîdî İzler”. 13. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, 28-29 Ekim 2015, Bakü-Azerbaycan. 85-87. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2016.
• Tosun, Necdet. “Silsile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/ 206-207. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Tur, Seyit Derviş. Erkânname Aleviliğin İslâm’da Yeri ve Alevi Erkânları. İstanbul: Can Yayınları, 2002.
• Türer, Osman. “Biat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/ 124-125. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Üçer, Cenksu. “Alevî Âdâb ve Erkânına Ait Eserlerde Kur’ân’ın Referans Değeri”. I. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu 07-09 Mayıs 2010. 2/ 705-729. Çorum: Hitit Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Üçer, Cenksu. Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. Baskı, 2015.
• Üçer, Cenksu. Alevîlikte Musâhiblik. Ankara: Araştırma Yayınları, 2. Baskı, 2015.
• Üçer, Cenksu. “Alevî Klasikleri Çalışmalarında Ocak Sisteminin Önemi Üzerine. Uluslararası Alevî-Bektâşî Klasikleri Sempozyumu Sakarya Üniversitesi, 8-9 Kasım 2014. 383-403. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2016.
• Üçer, Cenksu. “Cemlerde Kur’ân’ın Türkçe Meâlinin Okunması Üzerine Bazı Mülahazalar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 84 (2017), 61-91.
• Üçer, Cenksu. “Cemevi: Âdâb ve Erkânın İcrâ Edildiği Mekân”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 88 (2018), 59-84.
• Üçer, Cenksu. Anadolu’da Alevî Ocakları ve Grupları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• Üçer, Cenksu. “Alevî Nitelemeli Gelenek ya da Ocak ve Gruplar Hakkında Yapılacak Çalışmalarda Ocak Sisteminin Dikkate Alınmasının Önemi”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları 12/2 (2019), 353-402.
• Üçer, Cenksu. “Diyanet İşleri Başkanlığı ve Dinî Söylemi -Diyanet Gazetesi ve Diyanet Aylık Dergi Başyazıları Örnekleminde-”. İlahiyat Akademi: Altı Aylık Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi 14 (2021), 23-104.
• Üçer, Cenksu – Çaykara, Esra. “Hacı Bektaş Velî’ye Atfedilen Makâlât Adlı Eserde Kur’ân ve Hz. Peygamber Tasavvuru”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Türk Kültürünü Mayalayanlar Özel Sayısı (2021), 415-447.
• Varlık, Ali Ağa. İslâmiyetin Özü ve Alevilik-Bektaşilik. İstanbul: Can Yayınları, 2000.
• Yalçın, Alemdar - Yılmaz, Hacı. “Bir Ocağın Tarihi: Seyyid Hacı Ali Türâbî Ocağı’na Ait Yeni Bilgiler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 26 (2003), 83-120.
• Yalçınkaya, Ayhan. Alevilikte Toplumsal Kurumlar ve İktidar. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, 1996. Yaman, Ali. Alevilikte Dedeler Ocaklar. İstanbul: Ufuk Matbaacılık, 1998.
• Yaman, Ali. “Alevîlerde Dedelik ve Dede Ocakları”. Geçmişten Günümüze Alevî-Bektaşî Kültürü. Ed. Ahmet Yaşar Ocak. 178-202. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2009.
• Yaman, Mehmet. Alevîlik İnanç-Edeb-Erkân. İstanbul: Ufuk Reklamcılık ve Matbaacılık, 2001.
• Yeşilyurt, Temel. “Alevi-Bektaşiliğin İnanç Boyutu”. İslâmiyât 6/3 (2003), 13-30.
• Yıldırım, Ahmet. “Alevî-Bektaşîlerin Dinin Temel Kaynaklarından Kur’ân ve Sünnete Bakışı”. Uluslararası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu I. Ed. Sempozyum Düzenleme Kurulu. 287-296. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2005.
• Yıldırım, Ahmet. Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 3. Baskı, 2013.
• Yıldırım, Ahmet. “Tasavvufun Kaynağı Olarak Hadis”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 4/2 (2018), 51-70.
• Yıldız, Harun. “Anadolu Alevîliğinin Yazılı Kaynaklarına Bir Bakış”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 30 (2004), 323-359.
• Yıldız, Harun. Anadolu Alevîliği Amasya Yöresi Bağlamında Bir İnceleme. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
• Yılmaz, Hacı. “Sultân Şücaaddin Velî Zâviyesi ve Vakfına Ait Yeni Belgelere Bir Bakış”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 37 (2005), 7-47.
• Yılmaz, Ömer. Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarîkatlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Baskı, 2017.