Yahudi Göçleri ve Yahudi Kimliğinin Oluşumu

Yıl 2021, Sayı: 5, 57 - 80, 19.07.2021

Abdulvehap Ballı Ali Fuat Gökçe

Öz

Yahudilerin kutsal kitabı Tanah bilinmeden, Yahudi tarihi ve
kimliğinin anlaşılması güçtür. Zira Yahudiler, dünü ve bugünü
kutsal kitapları üzerinden yorumlarlar. Tanah, bir anlamda Yahudi
göçünün ve kimliğinin manifestosudur. Kutsal kitapların
oluşumu, jeopolitik koşullarla da paralellik gösterir. Tanah’ta Hz.
İbrahim’in Kenan topraklarına yolculuğu, seçilmiş bir halkın vadedilmiş
topraklarla müjdelenmesinin yürüyüşü olarak aktarılır.
Bu yürüyüş, Hz. Musa döneminde Tevrat’la desteklenir. Yahudi
ütopyası, Kudüs’ün başkent olması ve Süleyman Mabedi’nin inşasıyla
siyasi ve dinî bir çehreye bürünür.
Din ile etnik aidiyetlilerini aynı kimlikte bütünleştiren Yahudiler,
Kudüs’ün ve Süleyman Mabedi’nin yıkılmasını Tanrı’nın bir cezası
olarak algılarlar. Dünyanın farklı coğrafyalarına dağılan Yahudiler;
İslam coğrafyasında zımmi hukuk çerçevesinde daha rahat bir ortamda
yaşarken Hristiyan bölgesinde dışlanır, ötekileştirilir ve sürgüne
tabi tutulurlar. Yahudiler, Siyonistlerin öncülüğünde 1948’de
İsrail Devleti’nin kurulmasıyla ütopyalarına kavuşurken kadim bir
toplumun da felaketine neden olurlar. Kendilerini özgür kadının
çocukları olarak gören Yahudiler, köle kadının çocukları olarak
gördükleri Filistinliler ile aynı topraklarda bir arada yaşamaya yanaşmazlar.
Diasporada yaşamış, dışlanmış ve göçe zorlanmış bir
halkın muktedir olduktan sonra benzer bir uygulamanın öznesi
olması, kutsal kitapların ruhu ve mesajıyla çelişen bir durumdur.
Bu çalışmada Yahudilerin tarih sahnesine çıkışı, vadedilmiş topraklara ulaşması, trajik
bir şekilde yeryüzünün farklı coğrafyalarına göç etmek zorunda kalması ve yakın
dönemde Filistin’e dönüşü, göç ve diaspora tecrübesi bağlamında incelenmiş; söz
konusu tecrübenin Yahudi kimliğine ve siyasetine etkisi, Tanah çerçevesinde tartışılmıştır.
Bu doğrultuda tarihsel ve betimsel araştırma türü ile belgeye dayalı analiz
uygulamasından yararlanılarak sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tanah, Yahudi göçleri, Yahudi kimliği, diaspora, Siyonizm

Kaynakça

• Armaoğlu, F. (1994). Filistin meselesi ve Arap-İsrail savaşları. 3. baskı, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Attias, J. C. & Benbassa E. (2012). Paylaşılamayan kutsal topraklar ve İsrail. (N. Önol, Çev.). 3. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ballı, A. (2019). Arzın arşa en yakın olduğu şehir Kudüs. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Ballı, A. (2020). Yitik bir medeniyet Endülüs. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Batuk, C. & Mert R. (2017). Çatışan kutsalların ortasındaki şehir: Kudüs. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 17(2), 129-149.
• Besalel, Y. (2001). Yahudilik ansiklopedisi 3 cilt. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş.
• Brenner, M. (2011). Kısa Yahudi tarihi. (S. Altınçekiç, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Cleveland, W. L. (2008). Modern Ortadoğu tarihi. (M.Harmancı, Çev.). 3. baskı, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Cohn-Sherbok, D. & Cohn-Sherbok, L. (2010). Yahudiliğin kısa tarihi. (B. Baş, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Durant, W. & Lambelin, R. (2013). Yahudi tarihi ve siyonist liderlerin protokolleri. (S. S. Karaman, Çev.). 3. baskı, İstanbul: İnkılâb yayınları.
• Elon, A. (2005). Çöküşe tırmanış Alman Yahudilerinin öyküsü. (D. Altaras, Çev.). İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş.
• Garaudy, R. (1983). Siyonizm dosyası. (N. Uzel, Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Goitein, S. D. (2004). Yahudiler ve Araplar. (N. Arslantaş & E. B. Sağlam, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Goldhill, S. (2011). Kudüs tapınağı. (İ. Şener, Çev.). İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Graves, R. & Patai, R. (2009). İbrani mitleri tekvin-yaratılış kitabı. (U. Akpur, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Groepler, E. (1999). İslam ve Osmanlı dünyasında Yahudiler. (S. Kaya, Çev.). İstanbul: Belge Yayınları.
• Gürkan, S. L. (2012). Yahudilik. 4. baskı, İstanbul: İSAM Yayınları.
• Gürkan, S. L. (2016). İbrânîler. 2. baskı, TDV İslam Ansiklopedisi, Ek 1, 625-627.
• Gürsan, T. (2011). Dünyanın gizli tarihi 1. 2. baskı, İstanbul: Pegasus Yayınları.
• Johnson, P. (2001). Yahudi tarihi. (F. Orman, Çev.). İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Karaman, M. L. (2009). Siyonizm. TDV İslam Ansiklopedisi, 37, 329-335.
• Kur’an-ı Kerim. (2009). Kur’an-ı Kerim ve yüce meali. (S. Ateş, Çev.) İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Lewis, B. (1996). İslam dünyasında Yahudiler. (B. S. Şener, Çev.). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Mearshimer, J. J. & Walt, S. M. (2017). İsrail lobisi ve Amerikan dış politikası. (H. Kösebalaban, Çev.). 2. baskı, İstanbul: Küre Yayınları.
• Nânâ, M. (2008). Yahudi tarihi. (D. Ahsen Batur, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Pappe, I. (2007). Modern Filistin tarihi. (N. Plümer, Çev.). Ankara: Phonenix Yayınları.
• Rabkin, Y. M. (2014). Yahudilerin siyonizm karşıtlığı. (Ş. Tokel, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Schneer, J. (2012). Balfour deklarasyonu. (A. C. Akkoyunlu, Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Schoenman, R. (1992). Siyonizmin gizli tarihi. (A. Pesen, Çev.). İstanbul: Kardelen Yayınları.
• Shlaim, A. (2018). Filistin’i bölüşmek. (M. Tütüncü, Çev.). 2. baskı, İstanbul: Küre Yayınları.
• Tevrat (Tanah). (2015). Ankara: Andaç Yayınları.
• Watt, W. M. (2000). Geçmişten günümüze Müslüman-Hristiyan diyaloğu. (F. Aydın, Çev.). İstanbul: Birey Yayıncılık, 2000.