Türkçe Öğretiminde Çocuğa Görelik İlkesine Uygun Edebiyat Yapıtlarının Önemi

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 4, 0 - 0, 01.10.2016

Erkan Çer

https://doi.org/10.17051/io.2016.22814

Cited By: 7

Öz

Bu çalışmada, çocukların anlama ve anlatma becerilerini geliştirerek onları düşünen ve duyarlı bireyler durumuna getirmek için Türkçe öğretiminde kullanılan yapıtların her yönüyle çocuğa göre olması gerektiği üzerinde durulmuştur. Bir yapıtın çocuğa göre olabilmesi için de öncelikle çocuk gerçekliğinin, yazınsal ölçütlerin ve sanatçı duyarlığının o yapıtın içerik, tasarım ve eğitsel özelliklerine yansıması gerekmektedir. Türkçe öğretimi ortamlarında, çocuğun gelişimsel düzeyine uygun, sanatçı duyarlığının yansıdığı yazınsal nitelikli metinlerin öncelenmesi, çocukların okuma kültürü sürecinde yer alarak duygu ve düşüncelerini doğru, açık, etkili ve estetik bir biçimde ifade etmelerine, Türkçenin yaratıcı anlatım olanaklarını sezinleyebilmelerine, sözcük dağarcıklarını geliştirebilmelerine, düş kurma ve üst düzey düşünme sorumluluğu alabilmelerine katkı sağlayabilir. Bu anlayış, çocuk ile kitap arasındaki ilişkiyi geliştirerek Türkçe öğretiminin niteliğini olumlu yönde etkileyebilir. Bu yönüyle, Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitapları ve okuma seçkilerinin (100 Temel Eser), nitelikli birer öğretim aracı olarak kullanılabilmesi için çocuğa görelik ilkeleri bakımından sorgulanması gerekmektedir. Bu durum, Türkçe öğretiminde hem metin sorununa çözüm olabileceği gibi hem de ders kitaplarının niteliğini geliştirebilir. Çocuğa göre metinlerin Türkçe öğretmenleri tarafından tanınarak etkili okuma stratejileriyle derslerde kullanılması da Türkçe öğretiminin veriminin istenilen düzeye gelmesini katkı sağlayabilir. Bütün bu yönleriyle, çocuğun gelişimsel düzeyine uygun sanatçı duyarlığıyla hazırlanmış yazınsal nitelikli çocuk edebiyatı yapıtlarının Türkçe öğretiminde başat bir uyaranı olarak yer alması gerekmektedir.

Kaynakça

• Adalı, O. (2003). Anlamak ve Anlatmak. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Aktaş, Ş., Gündüz, O. (2007). Yazılı ve Sözlü Anlatım Kompozisyon Sanatı. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• Akyol, H. (2006). Yeni Programa Uygun Türkçe Öğretim Yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Alperen, N. (1991). Türkçe (Güzel Konuşma, Okuma ve Yazma) Öğretim Rehberi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Aslan, C. (2006). Türkçe Ders Kitaplarında "Türkçe Olmayan Sözcükler"in Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, 133, 7-19.
• Aslan, C. (2007a). Yazınsal Nitelikli Çocuk Kitaplarının Çocuğun Okuduğunu Anlama ve Yazılı Anlatım Becerisine Etkisi. Eğitim Araştırmaları, 27:15-29.
• Aslan, C. (2007b). Yazınsal Nitelikli Çocuk Kitaplarının Çocuğun Gelişim Sürecindeki Yeri. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, Gelişmeler-Sorunlar, Çözüm Önerileri (04-06 Ekim 2006). Sempozyum Kitabı, s.192-206. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Aslan, C. (2008). Yaşam Gerçekliğinin Çocuklara İletilmesi Bakımından '100 Temel Eser'deki Öyküler Üzerine Bir Çözümleme. 4. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi & 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi, İstanbul.
• Aslan, C. (2010a). An analysis of the presentation of women in 100 basic literary works in Turkey. Eurasian Journal of Educational Research, 38, 19–36.
• Aslan, C. (2010b). Düşünme Becerilerini Geliştirici Dil ve Edebiyat Öğretimi Ortamları -Bir Eğitim Durumu Örneği- Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 127-152.
• Aslan, C. (2011). Soru Sorma Becerilerini Geliştirmeye Dönük Öğretim Uygulamalarının Öğretmen Adaylarının Soru Oluşturma Becerilerine Etkisi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36(160), 238-249.
• Aslan, C. (2013). Çocuk Edebiyatı Yapıtlarının Temel İşlevleri. Eğitimci Öğretmen Dergisi, 17, 6-9.
• Aslan, C. (2014). Türkiye’de Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Duyarlı Konuların (Sensitive Issues) Ele Alınışı Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım. Eleştirel Pedagoji, 32, 51-56.
• Aslan, C., Doğu, Y. (2016). Öğrencilerin Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlere İlişkin Görüşleri. Akademik Araştırmalar Dergisi, 17(67), 1-30.
• Bakhtin, M. M. (2010). The dialogic imagination: Four essays.Texas: University of Texas Press.
• Barthes, R., Miller, R. (1975). The pleasure of the text. New York: Macmillan.
• Baş, B. (2011). İlköğretim Yüz Temel Eserin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Temalar Açısından Analizi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 175-200.
• Başoğlu, N., Mutlu, B. (2012). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Eleştirel Düşünme Eğitimine Uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 983-998.
• Bee, H., Boyd, D. (2009). Çocuk Gelişim Psikolojisi. (Çev. Okhan Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Berger, J. (2000). Art and revolution. New York: Penguin.
• Birkan Baydan, E. (2008). Visibility of Translation Through Conflicting Ideologies: The "Islamic" Retranslations of "100 Essential Readings". Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Canlı, S. (2015). Türkçe Ders Kitaplarına Seçilecek Metinlerin Belirlenmesinde Çocuğa Görelik İlkesi. Journal of Language Education and Research, 1(1), 98-123.
• Ceylan, E., Yiğit, E. (2003). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Charlesworth, R. (2014). Understanding Child Development. UK: Cengage Learning.
• Cowie, H. (2012). From birth to sixteen: Children’s health, social, emotional and linguistic development. London: Routledge.
• Çakır, P. (2013). Türkçe Ders Kitaplarındaki Öykülerin Çocuğa Görelik Açısından İncelenmesi. Turkish Studies, 8(1), 1171-1180.
• Çer, E. (2011). Anadili Bilinci ve Duyarlığı Edindirmede Çocuk Edebiyatının İşlevi. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri). (Yay. Haz.: S. Sever) Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi, No: 4, s. 887-890.
• Çer, E. (2015). One step forward and two steps back: A study of the image of woman in the 100 Basic Works of literature in Turkey. Universal Journal of Educational Research, 3(12), 1008-1014.
• Çer, E. (2016a). Çocuk Edebiyatı: 0-6 Yaş Çocuk Kitaplarında Çocuk Gerçekliği ve Çocuğa Görelik. Ankara: Eğiten Kitap.
• Çer, E. (2016b). Preparing for books children from birth to six: The approach of appropriateness for the child. Journal of Education and Practice, 7(6), 78-99.
• Çetinkaya, G., Uzun, L. (2014). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Özellikleri. Hakan Ülper (Edt.). Türkçe Ders Kitabı Çözümlemeleri. Ankara: PegemA Akademi.
• Çiçek, M., Alcellat, N. (2014). İlköğretim Türkçe Dersi Kitaplarındaki Türkçe Yanlışlıkları ve Eksiklikler Üzerine Bir İnceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(4), 120-134.
• Çotuksöken, Y. (2010). Uygulamalı Türkçe Yazılı ve Sözlü Anlatım. İstanbul:Papatya Yayıncılık.
• Demirel, Ö. (1996). Türkçe Programı ve Öğretimi. Ankara: Usem Yayınları.
• Dilidüzgün, S. (2003). İletişim Odaklı Türkçe Derslerinde Çocuk Kitapları. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Dilidüzgün, S. (2004). Okuma Öğretimi Hedefleri Bağlamında Türkçe Ders Kitaplarındaki Çocuk Edebiyatı Ürünleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 43-55.
• Dilidüzgün, S. (2006). Çocuk Kitaplarının Çocuğun Sanat Eğitimine Katkısı. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri). (Yay. Haz.: S. Sever) Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi, No: 4, s. 111-117
• Doğan, B. (2011). 100 Temel Eser'de 6, 7 ve 8. Sınıflar İçin Önerilen Ortak Kitaplar Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Doğan, Y. (2012). Dinleme Eğitimi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Durukan, E. (2014). Metinlerin Okunabilirlik Düzeyleri ile Öğrencilerin Okuma Becerileri Arasındaki İlişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(3), 68-76.
• Eagleton, T. (2011). Literary theory: An introduction. John Wiley & Sons.
• Esengül, M. (2006). İlköğretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Dil ve Anlatım Yanlışlıkları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Fischer, E. (2010). The necessity of art. London: Verso.
• Gander, M. J., Gardiner, H. W. (2010). Çocuk ve Ergen Gelişimi. Ankara: İmge Kitapevi.
• Göçer, A. (2014). Yazma Eğitimi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Göğüş, B. (1993). Türkçe Öğretimine Genel Bir Bakış. Ferhan Oğuzkan (Yay. Haz. ). İlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi ve Sorunları. Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
• Gültekin, A. (2009). Çocuk ve Gençlerde Okuma Kültürü Oluşturma Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Eğitiminin Önemi. Aydın Afacan (Edt.). Çocuk ve Okuma Kültürü Sempozyumu. (24-25 Mayıs 2008). Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
• Güneş, F. (2002). Ders Kitaplarının İncelenmesi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Güney, N. (2014). The concept of violence in terms of 100 Basic Works that are recommended to be read in secondary schools. International Online Journal of Educational Sciences, 6(3), 706-721.
• İnce, A. Özgül (2008). 100 Temel Eser’in Çocuk Edebiyatının Temel İlkeleri Bağlamında İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İşeri, K. (2002). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlköğretim Programına Uygunluğunun İncelenmesi: Göstergebilimsel Bir Betimleme. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• İşeri, K. (2007). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitabının İlköğretim Türkçe Programının Amaçlarına Uygunluğunun Değerlendirilmesi. Dil Dergisi, 136, 58-74.
• Karakuş, H. (1997). Ana Dili ve Çocuk Yazınında Okuma Alışkanlığı. Didem Güneri Öztaşbaşı (Edt.). Ana Dili Eğitimi ve Çocuk Kitapları Sempozyumu. (20-21 Şubat 1997). Ankara: Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Öğretim Merkezi.
• Karakuş, N. (2014). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Dil ve Anlatım Yönünden İncelenmesi. Tarih Okulu Dergisi, 7(XVIII), 567-593.
• Karaman-Kepenekci, Y. (2010). An analysis on children's right in stories recommended for children in Turkey. Journal of Peace Education, 7(1), 65-83.
• Kavcar, C. (1996). Anadili Eğitimi. TÖMER Ana Dili, 1, 1-4.
• Kavcar, C. (2002). Türkçenin Güncel Sorunları. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 27, 13-17.
• Kavcar, C., Oğuzkan, F. (1987). Türkçe Öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kavcar, C., Oğuzkan, F., Hasırcı, S. (2016). Türkçe Öğretimi, Türkçe ve Sınıf Öğretmenleri İçin. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kaya, Z. (2006). Türkçe Ders Kitaplarında Metinlerin Türsel/Yazınsal Niteliği. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri). (Yay. Haz.: S. Sever) Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi, No: 4, s. 83-89.
• Llosa, M. V. (2011). Letters to a young novelist. New York: Picador.
• Lucy, N. (1997). Postmodern literary theory: An introduction. Blackwell Publishing.
• Lukács, G., Lukács, G. (1971). The theory of the novel: A historico-philosophical essay on the forms of great epic literature. MIT press.
• MEB (1995). Ders Kitapları Yönetmeliği Kitapların Hazırlanması ve İncelenmesi ile İlgili Esas ve Usuller. Tebliğler Dergisi, 599, 2434.
• MEB (2005). 100 Temel Eser’in Tam Listesi.
• http://www.meb.gov.tr/haberler/haber
• MEB (2015). Türkçe Dersi Öğretim Programı (1-8. Sınıflar). Ankara: T. C. Milli Eğitim Bakanlığı Talin ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Mert, E. L. (2011). 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Metinsellik Ölçütlerine Uygunluğu. Dil Dergisi, 153, 7-23.
• Mert, E. L. (2012). İlköğretim 6., 7. ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Öykülerin Çocuk Yazınının Temel İlkeleri Bağlamında İncelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 73-93.
• Miller, P. H. (2008). Gelişim Psikolojisi Kuramları. (Çev. Zeynep Gültekin). Ankara: İmge Kitapevi.
• Oğuzkan, F. (1993). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Emel Matbaacılık.
• Okur, A., Arı, G. (2013). Readability of texts turkish textbooks in grade 6, 7, 8. Elemantary Education Online, 12(1), 202-223.
• Otto, B. (2010). Language development in early childhood. Pearson Higher Education.
• Özbay, M. (2005). Bir Dil Becerisi Olarak Dinleme Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özbay, M. (2006). Türkçe Özel Öğretim Yöntemleri I. Ankara: Öncü Kitap.
• Özbay, M., Çeçen, A. M. (2012). Türkçe Ders Kitaplarında (6-8. Sınıflar) Yer Alan Metinlerin Tür ve Tema Açısından İncelenmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 67-76.
• Özdemir, E. (2002). Türkçenin En Önemli Sorunlarından Biri Dil Kirlenmesidir. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 27, 8-12.
• Pringle, M. J. K. (1986). The needs of children. London: Routledge.
• Rosenblatt, L. (1996). Literature in exploration. New York: Modern Language Association of Amerika.
• Saxby, M. (2007). Books in the life of a child: Bridges to literature and learning. Australia: Macmillan Publishers.
• Senemoğlu, N. (2011). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Kuramdan Uygulamaya. Ankara: PegemA Akademi.
• Sever, S. (2002). Öğretim Dili Olarak Türkçenin Sorunları ve Öğretme-Öğrenme Sürecindeki Etkili Yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34 (1-2), 11-12.
• Sever, S. (2003). Türkçe Öğretiminde Yeni Yapılanma Çalışmaları. TÜBAR, XIII, 27-38.
• Sever, S. (2004). Anadili Öğretiminin Temel Bir Aracı: Yazınsal Nitelikli Çocuk Kitapları. Disiplinlerarası Bakışla Türkiye’de Çocuk “4. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi”. Ankara: AÜ Çocuk (Yay. Müge Artar) Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları No: 11, s.223-236.
• Sever, S. (2006). Türkçe Öğretiminin Çözülemeyen Sorunları. Varlık, Ekim, s. 8-16.
• Sever, S. (2008). Eğitim ve Bilimde Türkçe. İnönü Üniversite Türkiye Cumhuriyetinin Kuruluşunun 100'üncü Yılında Eğitim Kurultayı, 100, 435-471.
• Sever, S. (2009). Türkiye'deki, Bilimsel ve Sanatsal Nitelikteki Çocuk Edebiyatı Etkinliklerine İlişkin Genel Bir Değerlendirme. Aydın Afacan (Edt.). Çocuk ve Okuma Kültürü Sempozyumu. (24-25 Mayıs 2008). Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
• Sever, S., Kaya, Z., Aslan, C. (2006). Etkinliklerle Türkçe Öğretimi. İzmir: Tudem Yayınları.
• Solak, M., Yaylı, D. (2009). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarının Türler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 444-453.
• Stoodt, B. D., Amspaugh, L. B., Hunt, J. (1996). Children’s Literature: Discovery for a Lifetime. Australia: Gorsuch Scarisbrick.
• Türkyılmaz, M., Kuş, Z. (2014). İlköğretim 100 Temel Eserde Çocuk Hakları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(5), 39-63.
• Ulutaş, M. (2011). İlköğretim 100 Temel Eser Listesindeki Kitapların Hedef Kitlenin Düzeyine Uygunluğu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Uşak.
• Yavuzer, H. (2012). Bedensel, Zihinsel ve Sosyal Gelişimiyle Çocuğunuzun İlk 6 Yılı. İstanbul: Remzi Kitabevi.