Gelişimsel Yetersizliği Olan Bireylerde Eşzamanlı İpucuyla Öğretim Yöntemiyle Türkiye’de Yapılan Çalışmaların İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 3, 0 - 0, 31.07.2019

Serhat Odluyurt , Meryem Şentürk

https://doi.org/10.17051/ilkonline.2018.466362

Öz

Bu çalışmanın amacı; gelişimsel yetersizliği olan
bireylere öğretim sunmak üzere eşzamanlı ipucuyla öğretim yönteminin
kullanıldığı araştırmalara ilişkin güncel bilgi sunmak ve sonuçlara dayalı
önerilerde bulunmaktır. Bu çalışma kapsamında 2000-2016 yılları arasında Türkiye’de
yürütülmüş eşzamanlı ipucuyla öğretim yönteminin kullanıldığı 41 çalışma
incelenmiştir. İlgili çalışmalara Google Scholar ve Ulusal Tez Merkezi internet
sitelerinden araştırmacılar tarafından belirlenen anahtar sözcükleri
kullanılarak elektronik tarama gerçekleştirilmiştir. Bu araştırma kapsamında
ulaşılan çalışmalar katılımcılar (yaş, tanı, cinsiyet), değişkenler (bağımlı ve
bağımsız değişkenler), yöntem (araştırma modeli, güvenilirlik verileri, sosyal
geçerlilik ve uygulayan kişi ya da kişiler) 
ve bulgu özellikleri (genelleme ve izleme) olmak üzere dört ana başlıkta
incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre, eşzamanlı ipucuyla öğretim
yöntemiyle yapılan çalışmaların çoğunu zihinsel yetersizlik tanısı almış
bireyler oluşturmaktadır. Eşzamanlı ipucuyla öğretim yönteminin akademik
beceriler, mesleki beceriler, toplumsal yaşam becerileri, öz bakım becerileri,
boş zaman becerileri, ev becerileri ve iletişim becerilerinin öğretiminde etkili
olduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eşzamanlı İpucuyla Öğretim, Tek Denekli Araştırmalar, Betimsel Analiz, Gelişimsel Yetersizlik

Kaynakça

• Akköse, M. C. (2008). Gelişimsel yetersizlik gösteren çocuklara mutfak araç isimlerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği: çoklu örnekler yaklaşımı uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Akmanoğlu, N. (2002). Otistik bireylere adı söylenen rakamın gösterilmesi becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Aldemir, Ö., & Gürsel, O. (2014). Gelişimsel yetersizlik gösteren çocuklara okul öncesi dönem akademik becerilerin öğretiminde küçük grup öğretim düzenlemesiyle sunulan sabit bekleme sürekli öğretimin etkililiği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 715-740. Altunel, M. (2007). Otistik özellik gösteren öğrencilere soru cevaplama becerilerinin öğretiminde küçük grup düzenlemesi ile sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Arı, A., Levent, D. ve Düzkantar Uysal, A. (2010). Özel gereksinimli bir öğrenciye toplama ve çıkarma işlem süreçlerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 49-68. Armutçu, O. A. (2008). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere word belgesi üzerine yazı yazma becerisinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucu işlem süreci ile yapılan öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. Aslan, T. (2009). Zihin engelli bireylere elektrikli çim biçme makinesiyle çim biçme becerisi öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Aslan, Y., & Eratay, E. (2009). Zihin engelli bireylere kumaş üzerine çizilen desene pul işleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(2), 15-34. Berkeban, H, C. (2013). Gelişimsel yetersizliği olan çocuklara toplumsal uyarı işaretlerinin öğretiminde gömülü öğretimle sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Birkan, B. (2002). Gelişim Yetersizliği olan çocuklara renk öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği, gelişim yetersizliği olan çocuklara renk öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Bülbül, A. I. (2012). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş erkek ergenlere ebeveynleri aracılığıyla uygun mastürbasyon yapma becerisinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: PegemA Akademi Yayıncılık . Çakmak, S. (2011). Görme engeli olan bireyler için hazırlanan otobüse binme becerisi öğretim materyalinin etkililiği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 41, 94-111. Çankaya, Ö. (2011). Zihinsel engelli öğrencilere haroşa örgü örme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Çelik, S. (2007). Zihinsel yetersizlik gösteren çocuklara kavram öğretiminde doğrudan öğretim ve eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililik ve verimliliklerinin karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Çotuk, H. (2015). Görme yetersizliğinden etkilenmiş çocuklara kardeş öğretimi aracılığıyla sunulan bağımsız hareket becerilerinin eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. Çulha, S. (2010). Zihinsel yetersizliği olan ilköğretim kaynaştırma öğrencilerine yabancı dil öğretiminde eşzamanlı ipucuyla sunulan bireysel destek eğitimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Dere Çiftçi, H. (2007). Zihinsel engelli çocuklara renk kavramını kazandırmada eşzamanlı öğretimin bireysel ve grup eğitimindeki etkilerinin karşılaştırılması. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. Doğan, O. S. (2001). Zihin özürlü çocuklara adı söylenen mesleğe ait resim seçme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Erbaş, D. (2012). Güvenirlik. Elif Tekin-İftar (Ed.), Eğitim ve davranış bilimlerinde tek-denekli araştırmalar içinde (s. 109- 133). Ankara: Türk Psikologlar Derneği. Ergenekon, Y. Gürsel, O. ve Batu, S. (2001). Öğretmenlerin ve yöneticilerin gelişimsel geriliği olan bireylere meslek becerilerinin kazandırılmasına ilişkin görüşleri. Uluslararası Özel Eğitim Konferansı’nda sunulan yayınlanmamış sözlü bildiri, Antalya. Eyidoğan, F. (2005). Zihin özürlü öğrencilere silikleştirilen resimli fiş cümleleriyle okuma-yazma öğretiminde hata düzeltmeli eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Genç, D. (2010). Otistik özellikler gösteren çocuklara eşzamanlı ipucuyla öğretimin yalnız sunulmasıyla video modelle birlikte sunulmasının karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Gibson, A. N., & Schuster, J. W. (1992). The use of simultaneous prompting for teaching expressive word recognition to preschool children. Topics in Early Childhood Special Education. 12, 247-257. Gough, D., Oliver, S., & Thomas, J. (Eds.). (2017). An introduction to systematic reviews. Sage pub. Gökmen, C., Tekinarslan, E., & Tekinarslan, İ., Ç., (2015). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere bilgisayarda eğitsel cd izleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 15(Özel Sayı), 190-217. Güneş, N. (2012). Annelerin sunduğu eş zamanlı ipucuyla öğretimin gelişimsel yetersizliği olan çocuklarına bağcık bağlama becerisinin öğretimi üzerindeki etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Gürsel, O., Tekin-İftar, E., & Bozkurt, F. (2006). Effectiveness of simultaneous prompting in small group: The opportunity of acquiring non-target skills through observational learning and instructive feedback. Education and Training in Developmental Disabilities, 41, 225-243. Kalaycı, H. E., Gürsel, O., & Özkan, Ş. Y. (2015). Gelişimsel yetersizliği olan öğrencilere para kullanarak ürün satın alma becerisinin öğretiminde sonraki lira stratejisinin etkililiği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015(2), 513-545. Kançeşme, C. (2015). Özel öğrenme güçlüğü olan öğrencilere sayıların İngilizce yazımının öğretiminde eşzamanlı ipucu ile kapat-kopyala-karşılaştır öğretim yöntemlerinin etkililiklerinin karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Kanpolat, E. (2008). Otistik bireylere adı söylenen giysiyi gösterme becerisinin öğretiminde bilgisayar aracılığıyla sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Karabulut, A. (2009). Zihinsel engelli bireylere saat söyleme becerisinin eşzamanlı ipucuyla öğretiminin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Karsıyakalı, D. M., Deniz, J. & Düzkantar Uysal, A. (2014). Otistik bir öğrenciye adı söylenen çalgıyı gösterebilme öğretiminde es zamanlı ipucuyla öğretiminin etkililiği. The Journal Of Academic Social Science Studies. 26, 507-520. Kurt, O. (2006). Otistik özellikler gösteren çocuklara zincirleme serbest zaman becerilerinin öğretiminde sabit bekleme süreli öğretimin ve eşzamanlı ipucuyla öğretimin gömülü öğretimle sunulmasının etkililik ve verimliliklerinin karşılaştırılması. (Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Kurt, O., ve Tekin Iftar, E. (2008). A comparison of constant time delay and simultaneous prompting within embedded instruction on teaching leisure skills to children with autism. Topics in Early Childhood Special Education. 28, 53-64. Leblebici, T. (2012). Zihinsel engelli öğrencilere galoş yapma becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. Morse, T. E., & Schuster, J. W. (2004). Simultaneous prompting: A review of literature. Education and Training in Developmental Disabilities. 39, 153- 168. Odluyurt, S., ve Batu, E. S. (2010). Gelişimsel yetersizlik gösteren çocuklara kaynaştırmaya hazırlık becerilerinin öğretimi. Eğitim Bilimleri Dergisi. 10(3), 1533-1572. Özak, H. (2008). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere okuma becerilerinin öğretiminde bilgisayar aracılığıyla sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Özbey, F. (2005). Zihinsel engelli öğrencilere iş becerilerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Özer, E., Başar, M. Ç., Özkubat, U., Töret, G. ve Karasu, N. (2013). Yetersizliği olan çocuklarda beceri öğretiminde kullanılan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği: betimsel değerlendirme ve meta-analizi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. 14(2), 67-84. Özkan, Ş. Y. & Gürsel, O. (2006). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fotokopi çekme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. 7(2), 29-45. Öztürk, Z. H. (2016). Tablet bilgisayar üzerinde eşzamanlı ipucuyla sunulan nokta belirleme tekniğinin rakam-nesne eşlemesi öğretiminde etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Sönmez, N. ve Aykut, Ç. (2011). Gelişimsel yetersizliği olan bir çocuğa annesi tarafından bağımsız tuvalet yapma becerisinin eşzamanlı ipucu ile kazandırılması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2). Taptık Şahin, G. (2011). Otizmi olan çocuklara diş fırçalama becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Tekin İftar, E., & Kırcaali İftar, G. (2012).Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve eğitimleri. Ankara: Vize Yayıncılık. Tekin İftar, E. & Kırcaali İftar, G. (2016), Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. Ankara: Vize Yayıncılık. Tekin-İftar, E., Kurt, O., Çetin, Ö. (2011). Yüksek ve Düşük Uygulama Güvenirliğiyle Sunulan Sabit Bekleme Süreli Öğretim Uygulamalarının Karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11 (1), 363-381. Tekin, E. (1999). Yanlışsız öğretim yöntemleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. 2(03). Tekinarslan, İ. Ç., ve Y. E. Kanpolat, (2012). Otizmli bireylere adı söylenen giysiyi gösterme becerisinin öğretiminde bilgisayar destekli eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. University Of Gaziantep Journal Of Social Sciences, 11(4). Toper, Ö. (2006). Hafif derecede zihinsel yetersizliği olan öğrencilere renkleri söyleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Topsakal, M. (2004). Zihin özürlü çocuklara oto yıkama becerisi öğretiminde hata düzeltmesi yapılarak gerçekleştirilen eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Touchette, P. E. ve Howard, J. S. (1984). Errorless Learning: Reinforcement Contingencies and Stimulus Control Transfer in Delayed Prompting. Journal of Applied Behavior Analysis. 17 (2), 175-188 Tümeğ, S., ve Sazak-Pınar, E. (2016). Zihin yetersizliği olan öğrencilere madeni paraların öğretiminde zihin yetersizliği olan bir akran tarafından sunulan EİÖ yönteminin etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. 17(3), 269-297 Vuran, S., & Gül Olçay, S. (2012). Özel eğitim alanında görev yapan eğitimcilerin işbaşında eğitimi: ayrık denemelerle öğretim formatında eşzamanlı ipucu stratejilerinin kullanımının öğretimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi. 12(3), 2091-2110 Vuran, S., & Sönmez, M. (2008). Sosyal geçerlik kavramı ve Türkiye’de özel eğitim alanında yürütülen lisansüstü tezlerde sosyal geçerliğin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. 9(01), 055-067. Yalçın, I., ve Akmanoğlu, N. (2013). EİÖ yönteminin otistik bir çocuğa İngilizce kelime öğretimi üzerine etkileri: hedeflenmeyen bilgi öğretimi. Journal Of Academic Studies. 15(58). Wolery, M., Bailey, D. B., & Sugai G. M. (1988). Effective Teaching: Principles and Procedures of Applied Behavioral Analysis with Exceptional Students. Boston: Allyn and Bacon, Inc. Wong, C., Odom, S. L., Hume, K. A., Cox, A., Fettig, A., Kucharczyk, S., ve diğ. (2014). Evidence-based practices in autism spectrum disorders (1990–2011). Chapel Hill, NC: National Professional Development Center on Autism Spectrum Disorders.