Otizm Tanılı Kaynaştırma Öğrencilerine Uygulanan Bilişsel Süreç Yaklaşımına Dayalı Sosyal Beceri Programının Etkililiğinin İncelenmesi

Yıl 2010, Cilt: 9 Sayı: 3, 990 - 1006, 26.06.2010

Alev Girli Selin Atasoy

Öz

Bu çalışmada, yüksek fonksiyonlu otizm ve Asperger sendromlu kaynaştırma öğrencilerine “alay edilmeyle başa çıkma” ve “uygun olmayan dokunmaktan kaçınma” becerilerini kazandırmak amacıyla bilişsel süreç yaklaşımı temel alınarak hazırlanan sosyal beceri öğretim programının etkilisi araştırılmıştır. Araştırma grubu 2006-2007 yılında kaynaştırma eğitimine devam eden 10 ila 13 yaşlarında, 8 erkek ve 1 kız, toplam 9 otizm tanısı almış ilköğretim öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmada tek-denekli araştırma modellerinden AB modeli kullanılmıştır. Hedeflenen sosyal becerilerin öğretiminde toplam 16 öykü ve bu öykülere ilişkin 16 resimli kart kullanılmıştır. Her öğrenci ile haftada 2’ şer oturum olmak üzere, toplam 22 çalışma yapılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde, grafiksel analiz tekniklerinden çizgisel grafik kullanılmıştır. Sonuçlar, otizmli öğrencilere “alay edilmeyle başa çıkma” ve “ uygun olmayan dokunmaktan kaçınma” becerilerinin öğretiminde bilişsel süreç yaklaşımı kullanılarak yapılan eğitimin etkili olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Otizm, Asperger Sendromu, Kaynaştırma, Sosyal Beceri, Bilişsel Süreç Yaklaşımı

Examining the Effectiveness of Social Skills Training Program Based On Cognitive Process Approach among Inclusion Students with Autism

Öz

The aim of this study was to examine the effectiveness of social skills training program based on cognitive
process approach on “coping with humiliation” and “avoiding inappropriate touching” skills among inclusion students with
autism. Participants were 9 students; 8 boys and 1 girl, with autism who are attending inclusion programs of primary schools,
during the academic year of 2006-2007. The age of participants range between 10 to 13. In this study AB design was used.
Each student received 2 sessions per week and total of 22 sessions till the end of the program. In order to analyze findings line
charts analysis method was applied. Results reveal that social skills training program based on cognitive process approach on
“coping with humiliation” and “avoid inappropriate touching” skills in students with autism was effective.

Anahtar Kelimeler

Autism, Asperger Syndrome, Inclusion, Social Skills, Cognitive Process Approach

Kaynakça

• Amerikan Psikiyatri Birliği (1994). DSM IV Mental bozuklukların tanı ölçütleri el kitabı (Çev. Ed. E. Köroğlu), Ankara: Hekimler Yayın Birliği, (Orijinal eserin yayın tarihi 1994), Ankara.
• Amerikan Psikiyatri Birliği APA (2000). DSM IV-TR Mental bozuklukların tanı ölçütleri el kitabı (Çev. Ed. E. Köroğlu). Hekimler Yayın Birliği. (Orijinal eserin yayın tarihi 1994), Ankara.
• Attwood, T. (2000). Strategies for improving the social integration of children with Asperger syndrome, Autism: The International Journal of Research and Practice. 4(1), 85-100.
• Atasoy, S. & Uylaş, E. (2006). Otistik bir olgunun duyguları anlama ve ifade etme becerisinin kazandırılmasına yönelik düzenlenen kısa süreli bir eğitim programının incelenmesi, http://www.isikozelegitim.com/index adresinden 24 Aralık 2008 tarihinde alınmıştır.
• Akfırat, F. (2004). Yaratıcı dramanın işitme engellilerin sosyal becerilerinin gelişimine etkisi. Özel Eğitim Dergisi, 5(1) 9-22.
• Avcıoğlu, H. (2005). Etkinliklerle sosyal beceri eğitimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Bacanlı, H.(1999). Sosyal beceri eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bauminger, N., Schulman, C. and Agam, G. (2003). Peer interaction and loneliness in high-functioning children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, Vol. 33(5) October.
• Baker, J. E. (2003). Social skills training for children and adolescents with Asperger Syndrome and Social Communication Problems. Shawnee mission, KS: Autism Asperger Publishing Company.
• Connor, M. (2000). Asperger syndrome (Autistic Spectrum Disorder) and the self-reports of comprehensive school students. Educational Psychology in Practice, 16 (3), 285-295.
• Collet-Klingenberg, L. & Chadsey-Rusch, J. (1991). Using a cognitive process approach to teach social skills. Education and Training in Mental Retardation, 26, 258-270
• Çetin, F., Bilbay, A. A. and Kaymak, D. E. (2001). Çocuklarda sosyal beceriler. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Çiftçi, İ. & Sucuoğlu B., (2003). Sosyal beceri öğretimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Çolak, A. (2008). Kaynaştırma uygulanan bir ilköğretim sınıfındaki sosyal yeterlik özelliklerinin betimlenmesi ve iyileştirilmesi çalışmaları. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir. 19.08.2008 tarihinde http://tez2.yok.gov.tr/
• Eldeniz, Çetin, M. & Avcıoğlu, H. (2005). Zihin engelli öğrenciler için drama yöntemine göre hazırlanan sosyal beceri öğretim programının etkililiğinin incelenmesi. 15.Ulusal özel eğitim kongresi. Sözel bildiri.Ankara
• Farmer, W. T., Pearl, R. and Acker, R. M. V. (1996). Expanding the social skills deficit framework: A developmental synthesis perspective, classroom social Networks and implications for the social growth of students with disabilities. Journal of Special Education, 30(3), 232-256.
• Gillberg, C. (1998). Prevalence Paper presented to the National Autistic Society Conference Autism; theory into action. London, 20-21 November.
• Girli, A., Atasoy, S., Varır, D., Karpat, V. and Uylaş, E. (2007). The Perspectives Of Primary School Students with Asperger’s Syndrome And High Functioning Autism About Inclusion Process, 8th International Congress Autism-Europe, Oslo, Norway.
• Girli, A. & Atasoy, S. (2008). The view of autistic and mental retarded inclusion students about their peers and school experiences. 2.International conference on special education “sharing knowledge & experience around the world.(ICOSE) Marmaris-Muğla-Turkey.
• Girli, A. & Sabırsız, S. (2008). Teaching children with Asperger syndrome and high functioning autism; “meaning of feeling”. 2.International conference on special education “sharing knowledge & experience around the world (ICOSE) Marmaris- Muğla-Turkey.
• Howlin, P. & Yates, P. (1999). The Potential Effectiveness of Social Skills Groups for Adults with Autism. Autism, The International Journal of Research and Practice 3(3), 299-307.
• Howlin, P., Baron-Cohen, S. and Hadwin, J. (2003). Teaching children with autism to mind-read: a practical guide, Chichester, John Willey & Sons.
• İpek, A. (1998). Eğitimde dramanın zihinsel engelli çocukların sosyal gelişimleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Sucuoğlu, B. & Çiftçi, İ. (2001). Yapıyor mu? yapmıyor mu?. Zihinsel engelli çocuklar için sosyal beceri öğretimi. Ankara: A. Ü. Basımevi.
• Kırcaali-İftar, G. & Tekin, E. (1997). Tek denekli araştırma yöntemleri. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Kabasakal, Z. Girli, A., Sencar, B., Çelik, N. and Vardarlı, G. (2008).Kaynaştırma öğrencileri, akran ilişkileri ve akran istismarı . Buca Eğitim Fakültesi Dergisi. 23 , 169-177.
• Lane L. K. (2004). Teacher expectation of student behavior: Social skills necessary for success in elementary school classroom. Journal of Special Education (online). Available: http: //www.findarticles.com/p/articles/mi_m0HDF/is_2_3 8/ai_n6143644.
• Leaf, J. B,, Taubman, M., Bloomfield, S., Palos-Rafuse, L., Leaf, R., Mc Eachin, J. and Oppenhaim, M. L. (2009). Increasing social skills and pro-social behavior for three children diagnosed with autism through the use of a reaching package. Research in Autism Spectrum Disorders. 3, 275-289. Journal homepage: http://ees.elseiver.com/RASD/default.asp.
• Matson, J. L., Matson, M. L. and Rivet, T. T. (2007). Social-skills treatments for children with autism spectrum disorders. An overview. Behavior Modification. 31, 5, 682-707.
• Mesibov, G. & Shea, V. (2003). Teacch. Yayınlanmamış workshop metni. Gelişimsel Nöropsikiyatri Toplantıları I. Uluslararası Otizm Sempozyumu, İstanbul.
• Morton, J. F. & Campell, J. M. (2008). Information source affects peers’ initial attitudes toward autism. Research in Autism Spectrum Disorders. 29: 189-201. Journal homepage: http://ees.elseiver.com/RASD/default.asp.
• Myles, B. (2003). Overview of Asperger syndrome. In Jed E. Baker (Eds.) Social skills training (pp. 9-17) KS: Autism Asperger Publishing Company.
• Özdemir, S. (2008 March 29). The effectiveness of social stories on decreasing disruptive behaviors of children with autism. Journal of Autism and Developmental Disabilities, (18373187).
• Park, H. S. & Gaylord-Ross, R. (1989). A problem solving approach to social skills training in employment settings with mentally retarded youth. Journal of Applied Behavior Analysis, 22(4), 373-380.
• Pierce, K. C. & Schriebman, L. (1994). Teaching daily living skills to children with autism in unsupervised settings through pictorial self management. Journal of Applied Behavior Analysis, 27, 471-481.
• Powell, S. & Jordan, R. (1997). Autism and learning- A guide to good practice. London: Fulton.
• Rodgers, J. (2000). Visual perception and asperger syndrome: Central coherence deficit or hierarchization deficit? The International Journal of Research and Practice, 4, 321-329.
• Q’Reilly, M. F. & Glynn, D. (1995). Using a process social skills training approach with adolescents with mild intellectual disabilities in a high school setting. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 30, 187-198.
• Q’reilly, M. F. & Chadsey-Rush, J. (1992). Toward defining and measuring social skills in employment settings. American Journal of Mental Retardation, 96 (4), 405-418
• Öner N (2006). Türkiye’de kullanılan psikolojik testlerden örnekler. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Warger, C. L. & Rutherford, R. (1996). Social skills instruction: A collaborative approach. Washington: Foundation for Exceptional Innovations.
• White, S. W., Keonig, K. and Scahill, L. (2007). Social Skills Development in Children with Autism Spectrum Disorders: A Review of the Intervention Research. Journal of Autism and Developmental Disorders, Vol. 37:1858-1868.