Öğretmenlerin Algılarına Göre Öğrenen Örgüt ve Okul Kültürü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2015, Cilt: 14 Sayı: 2, 379 - 394, 14.04.2015

Ahmet Ayık , Gönül Şayir

https://doi.org/10.17051/io.2015.98919

Öz

Bu çalışmada, öğretmenlerin görüşlerine göre öğrenen örgüt ile okul kültürü arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi 2012 - 2013 eğitim öğretim yılında Konya il merkezi Meram ilçesindeki Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi ilköğretim okullarında görev yapmakta olan 290 öğretmenden oluşmaktadır. Verilerin toplanması için Örgütlerde Öğrenen Organizasyon Disiplinlerinin Gerçekleşme Düzeyini Tespit Ölçeği ve Okul Kültürü Ölçeği kullanılmıştır. İlişkisel tarama modelinde olan bu araştırmada verilerin çözümlenmesinde standart sapma, ortalama, Pearson Momentler Çarpım korelasyonu ve çoklu doğrusal regresyon analizinden faydalanılmıştır. Araştırmanın sonuçları, öğrenen örgüt boyutlarının okul kültürünün tüm boyutlarıyla pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğunu göstermiştir. Regresyon analizi sonuçları, okul kültürünün işbirliğine dayalı liderlik, meslektaş desteği, ortak amaçlar boyutları, öğrenen örgütün sistem düşüncesi ve takım halinde öğrenme boyutlarını yordadığını göstermektedir. Ayrıca, okul kültürünün ortak öğrenme boyutu, öğrenen örgütün kişisel hâkimiyet ve zihni modeller boyutlarını pozitif yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır. Araştırmanın sonuçları, okulların öğrenen örgüt olma derecelerinin ve okul kültürünün geliştirilmesi bağlamında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul kültürü, öğrenen örgüt, öğretmenler

Investigation of the Relationship between Learning Organization and School Culture according to Perceptions of Teachers

Öz

This study examined the relationship between learning organization and school culture according to the perceptions of teachers. The research has been practiced on primary school teachers working in public primary school in Meram district of Konya. 290 teachers, determined through simple random sampling method, from 10 primary schools have formed the participants.The scales of school culture and learning organization were used as data collection tools. In this relational study, standard deviation, mean, Pearson Product Moment Correlation Coefficient and multilinear regression analysis were used for data analysis. Research results showed that learning organization dimensions have positive relations with all dimensions of the school culture (cooperative leadership, teacher cooperation, career development, common purpose, colleague support and common learning).Results of the regression analysis proved to predict the dimensions of system idea and learning as a team by cooperative leadership, colleague support, and common purpose dimensions of school culture. In addition, common learning among dimensions of school culture predicted positively and meaningfully the dimensions of intellectual models and individual authority. Results of the research have been discussed for development of school culture and existence of schools as learning organizations

Anahtar Kelimeler

School culture, learning organization, teachers

Kaynakça

• Ağaoğlu, E. ve Oktaylar, A. (2003). Öğrenen örgüt kültürüne ilişkin öğretmen ve yönetici görüşleri. 12.
• Eğitim Bilimleri Kongresi. Ankara: Gazi Üniversitesi. Akdeniz, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin öğrenen örgüt etkenlerine ilişkin görüşleri
• (Yayımlanmammış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon. Alkan, E. (2008). Meslek liselerinde okul kültürünün çok boyutlu olarak incelenmesi (Ümraniye ilçesi örneği)(Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Alp, A. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin öğrenen örgüt kültürüne ilişkin algıları (İstanbul ili örneği)
• (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul. Arslan, Ş. (2002).Düşünceden sonuca insan kaynakları. İstanbul: Hayat.
• Arslan H., Kuru M. ve Satıcı A. (2005). İlköğretim ve ortaöğretim okullarındaki örgüt kültürünün karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 44, 449-472.
• Atak, M. ve Atik, İ. (2007). Örgütlerde sürekli eğitimin önemi ve öğrenen örgüt oluşturma sürecine etkisi.
• Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi,3, 63-70. Ataman, G. (2002). İşletme yönetimi temel kavramlar ve yeni yaklaşımlar. İstanbul: Türkmen.
• Aydın, S. (2002). İlköğretim okulu müdürlerinin okul kültürünün oluşturulması, sürdürülmesi ve değiştirilmesindeki rolü(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ayık, A. (2007). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki
• (Erzurum ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum. Ayık, A. ve Ada, Ş. (2009). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,8, 429-446.
• Barth, R. S. (2002). The culture builder. Educational Leadership, 59, 6-11.
• Basım, H. N., Şeşen, H., Sözen, C. ve Hazır, K. (2009). Çalışanların öğrenen örgüt algısının örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 55-66.
• Başaran, E. İ. (1994). Türkiye’de eğitim sistemi. Ankara: Gül.
• Bayraktaroğlu, S. ve Kutanis, R. (2002). Öğrenen kamu örgütlerine doğru. Kocaeli Üniversitesi Sosyal
• Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 51-65. Boztepe, C. (2007). Meslekive teknik eğitimin öğrenen okul boyutunun analizi: Kütahya merkez ilçe örneği
• (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya. Brestrich, E. T. (2000). Modernizmden postmodernizme dönüşümcü liderlik. Ankara: Seba.
• Bulach, C. R. (2001). A four step process for identifying and reshaping school culture. Principal Leadership,8, 48-51.
• Celep, C. (2003). Örgütsel öğrenme açısından ilköğretim okulları. 12. Eğitim Bilimleri Kongresi,15-18
• Ekim, Antalya, Gazi Üniversitesi. Cüceloğlu, D (1993). İnsan ve davranışı. İstanbul: Beta.
• Çelik, V. (1997). Öğrenen bir lider olarak okul yöneticisi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi,55, 17-19.
• Çelik, V. (2002). Okul kültürü ve yönetimi. Ankara: Pegem A Akademi.
• Demirtaş, Z. (2010). Okul kültürü ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim Dergisi,35, 3-13.
• Demirtaş, Z. ve Ersözlü, A. (2007). Okul kültürü ile öğrencilerin şiddete başvurma davranışları arasındaki ilişkiler. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi,2, 178-189.
• Dinçer,Ö.(1992).Örgütgeliştirme:teori, uygulamaveteknikler.İstanbul:Timaş.
• Dinçer, Ö. ve Fidan, Y. (1996). İşletme yönetimine giriş. İstanbul: İz.
• Ergani, B. (2006). Öğrenen bir örgüt olarak üniversiteler: Dumlupınar Üniversitesi Kütahya Meslek Yüksek
• Okulu örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya. Fiore, D. (2000). Positive school culteres: the importance of visible leaders. Contemporary Education, 71, 11
• Gezer, B. (2005). Okul kültürünün öğrenci başarısı üzerindeki etkileri: Elazığ ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Güçlü, N. (2003). Örgüt kültürü. Kırgızistan Manas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 147-1
• Güçlü, N. ve Sotirofski, K. (2011). Vlora (Arnavutluk) ve Ankara illerindeki liselerin örgüt kültürünün karşılaştırılması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1),1-28.
• Güçlü, N. ve Türkoğlu, H. (2003). İlköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin öğrenen organizasyona ilişkin algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 137-160.
• Güleş, H. ve Çağlayandereli, M. (2012). Yönetici ve öğretmenlerin öğrenen organizasyona ilişkin algıları
• (İstanbul ili Bayrampaşa ilçesi örneği). Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 182-197. Gümüşeli, A. İ. (2006). Okul kültürü ve liderlik. Artı Eğitim Dergisi, 14.
• Gündüz, H. B. ve Sezik, S. (2005). Devlet ve özel ilköğretim okullarında örgütsel öğrenmenin değerlendirilmesi. 14. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi.Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Gürsel, M. (1998). Öğrenen örgütler. İçinde H. Taymaz ve M. Hesapçıoğlu (Ed.), Türkiye’de Eğitim
• Yönetimi. İstanbul: Kültür Koleji Eğitim Vakfı. İpek, C. (1999). Resmi liseler ve özel liselerde örgütsel kültür ve öğretmen-öğrenci ilişkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• İstar, N. (2006). Öğrenen organizasyonlarda başarı kriterleri ve bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Kale, M. (2003). Liselerin örgütsel öğrenme düzeylerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi).
• Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kılıç, F. (2009). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin öğrenen örgüte ilişkin algıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Korkmaz, M. (2008). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile öğrenen örgüt özellikleri arasındaki ilişki üzerine nicel bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 53, 75-98.
• Korkut, A. (2008). İlköğretim okullarındaki yönetici ve öğretmenlerin örgüt kültürünü algılama düzeyleri:
• Büyükçekmece örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul. Koşar, D. ve Yalçınkaya, M. (2013). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 19(4), 603-627.
• Kümüş, A. (1998). Öğrenen organizasyon olarak okul (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Marmara
• Üniversitesi, İstanbul. Leithwood, K., Leonard, L. andSharratt, L. (1998). Conditions fostering organizational learning in schools.
• Educational Administration Quarterly, 34: 243-276. Litrell, J. ve Peterson J. S. (2001). Transforming the school culture: A model based on an exemplary counselor.Proffesional School Counselling, 4 (5), 310- 320.
• Lunenburg, F. C. and Ornstein, A.C. (2013). Eğitim yönetimi. 6. Basım. Çev. G. Arastaman. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• MacNeil, A. J., Prater, L. D. and Busch, S. (2009). The effects of school culture and climate on student achievement. International Journal of Leadership in Education: Theory and Practice,12, 73-84. http://dx.doi.org/10.1080/13603120701576241 adresinden 12/06/2013 tarihinde alınmıştır.
• Marquardt, M.J. (1996). Building the learning organization: a systems approach to quantum improvement.http://www.unhas.ac.id/hasbi/LKPP/Hasbi-KBK-SOFTSKILL-UNISTAFF
• SCL/Learning%20Organization/referMarquardt.pdf adresinden 12/06/2013 tarihindealınmıştır.
• McCharen, B., Song, H.J. and Martens, J. (2011), School innovation: The mutual impacts of organizational learning and creativity. Educational Management Administration & Leadership, 39(6), 676–694.
• Memduhoğlu, H. B. ve Kuşci, E. (2012). Yönetici ve öğretmenlerin algılarına göre ilköğretim okullarında örgütsel öğrenme. İlköğretim Online, 11, 748-761. http://ilkogretim-online.org.tr adresinden 11/04/2013 tarihinde alınmıştır.
• Özden, Y. (1998). Eğitimde dönüşüm yeni değer ve oluşumlar. Ankara: Pegem.
• Özdayı, N. ve Özcan, Ş. (2005). Teftiş sürecindeki geribildirimlere göre teftişin öğrenen örgüt kültürüne katkılarının öğretmen görüşleriyle değerlendirilmesi.Eğitim ve Bilim Dergisi,136, 39-51.
• Özdemir, A. (2006). Okul kültürünün oluşturulması ve çevreye tanıtılmasında okul müdürlerinden beklenen ve onlarda gözlenen davranışlar. Türk Eğitim BilimleriDergisi, 4, 411-436.
• Özus, E. (2005). M.E.B. bağlı Konya ilindeki mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarında çalışan öğretmen ve yöneticilerin öğrenen organizasyonu algılamaları (Yayımlanmamış yükseklisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Park, J. H. and Rojewski, J. W. (2006). The learning organization model across vocational and academic teacher groups. Career and Technical Education Research, 31, 23-48.
• Park, J. H. (2008). Validation of Senge’s learning organization model with teachers of vocational high schools at the Seoul Megalopolis. Asia Pacific Education Review, 9, 270-284.
• Rusch, E., A. (2005). İnstitutional Barriers to Organizational Learning in School Systems: The Power of
• Silence. Educational Administration Quarterly,Vol. 41, No. 1, 83-120. Senge, P. (2002). Beşinci disiplin. 9. Basım. çev. A. İldeniz ve A. Doğukan. İstanbul: Yapı Kredi.
• Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Eğitim ve Bilim, 35, 142-159.
• Shaw, J. and Reyes, P. (1992). School cultures: organizational value orientation and commitment. Journal of
• Educational Research, 85, 295- 301. Silins, H.C., Mulford, W.R. and Zarins, S.(2002). Organizational learning and school change.Educational
• Administration Quarterly, Vol. 38, No. 5,613-642. Song, J.H., Kim, H.M. and Kolb, J.A. (2009). The effect of learning organization culture on the relationship between ınterpersonal trust and organizational commitment. Human Resource Development Quarterly, vol. 20, no. 2, 147-167.
• Sönmez, A. M. (2006). Meslek liselerinde örgüt kültürü.Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 45, 85
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2011). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı.
• Sun, H.C. (2003). Conceptual clarifications for organizational learning, learning organization and a learning organization. Human Resource Development International, 6:2, 153-166.
• Şahin, S. (2003). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ve okul kültürü arasındaki ilişkiler (Yayımlanmış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Şişman, M. (2002). Öğretim liderliği. Ankara: Pegem A Akademi.
• Tanrıverdi, S. (2007). Katılımcı okul kültürünün yabancı dil öğretmenlerinin iş motivasyonuyla ilişkisine yönelik örnek bir çalışma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Terzi, A. R. (1999). Özel ve devlet liselerinde örgüt kültürü (Ankara ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Töremen, F. (1999). Devlet liselerinde ve özel liselerde örgütsel öğrenme ve engelleri(Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Töremen, F. (2001). Öğrenen okul. Ankara: Nobel.
• Turan, S., Karadağ, E. ve Bektaş, F. (2011). Üniversite yapısı içerisinde öğrenen örgüt ve örgütsel bağlılık ilişkisi üzerine bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(4), 627-638.
• Tyson, B. (2008). Changing school culture: the role of leadership. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
• University of Lethbridge, Lethbridge, AB. Uysal, R. (2008). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel öğrenme algıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Ünal, A. (2006). İlköğretim denetçilerinin öğrenen organizasyon yaklaşımı açısından değerlendirilmesi
• (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya. Wai, J. and Lo, Y. (2005). The influence of leadership style on schools devolopment into learning organizations. Social Sciences / Socialiniai Mokslai, 47, 11-25.
• Yıldız, H. (2011). Kamu ve özel ilköğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin öğrenen örgüte ilişkin algıları (Balıkesir ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Yücel, İ. (2007). Öğrenen örgütler ve örgüt kültürü-bir uygulama (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk
• Üniversitesi, Erzurum. Zederayko, G. E. (2000).Variables in schools becoming learning organizations (Unpublished doctoral dissertation). The University of Montana, USA.
• Zeytin, N. (2008). İlköğretim okullarında bürokratikleşme ve okul kültürü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.