Tevhit Vurgusu Bağlamında Kevser Sûresinin Meâli ve Analizi: Bir Tefsir Denemesi

Yıl 2022, , 537 - 552, 30.12.2022

Ali Rıza Güneş

https://doi.org/10.51450/ilmiyat.1151803

Cited By: 1

Öz

Kevser sûresi, Mekke’de 15. sırada inmiştir. Kur’an’da 108. sırada yer almaktadır. Üç kısa ayetten oluşmaktadır. İlk dönemde inen sûrelerindeki tevhit konusunu taşımaktadır. Mekkî ayetlerin özelliklerini yansıtmaktadır. Mekkî ayetler, kısa, etkili ve edebîdir. Bunun sebebi, muhatabı etkilemektir. Çünkü mesaj, önemliyse mesajı etkili bir şekilde sunmak da önemlidir. Yoksa mesaj, silik ve soğuk olur. Bu sebeple sûrenin ayet sonları birbiriyle ahenklidir. Sûrenin iniş sebebi, inkârcıların Hz. Peygamber'i erkek çocuklarını birer birer kaybettiği için soyu kesik (ebter) olarak itham etmeleridir. Ebter, soyu kesik demektir. Cahiliye döneminde bir insanın soyu kuruyunca davasının da kuruyacağına/kesileceğine inanılırdı. Bu ithama karşı Allah, Peygamberine kevser sûresini indirdi. Bu sûrede onu ve inananları kevserle müjdeledi. Kevser, kelime olarak bol hayır/iyilik demektir. Kavram olarak kevser; vahiy, İslâm, bolluk, nimet, nehir gibi anlamlara gelmektedir. Ayrıca asıl sonu kesik olanların, o inkârcılar olduğunu bildirdi. Hz. Peygamberin soyu, kızı Fatıma’dan hâlâ devam etmektedir. İslâm dini, iki milyar Müslümanla devam etmektedir. Oysa bugün Ebu Cehil’in torunu olduğunu söyleyen hiçbir kimse yoktur. Böylece İslâm’ın o gün verdiği kevser ve ebter haberleri, bugün bile görülmektedir. Bu sûrede belli bir insanın adı geçememektedir. Çünkü hitap belli bir insana değil, bir tipedir. Tip, bir sıfatı taşıyan her bir kimsedir. İslâm, insanların doğru yola gelmesini hedefler. Yoksa belli bir ismi ifşa edip hedef tahtası yapmaz. Tövbe ederek kevser/bolluk nehrinden faydalanmasını ister. Kevser sûresinde tevhit vurgulanmaktadır. Zira Cahilî Arap inanışı, toplumu bozduğu gibi inancı da bozmuştur. Namaz ve kurbanın sadece Allah için yapılması emredilmektedir. Putlara ibadet edilmemesi emredilmektedir. Çünkü Mekkeliler namaz ve kurbanlarına şirk katıyorlardı. Şirk, Allah’a inanmak, fakat aynı zamanda Onun ortaklarının olduğuna inanmaktır. Tevhit ise Allah’ın bir olduğuna ve ortağının olmadığına inanmaktır. Sûre sonları “kevser”, “ve’nhar”, “ebter” ile bitmektedir. Bunlar Arapçada veciz/özlü ifadelerdir. Dinleyiciyi dil ve anlam bakımından etkileme özelliğine sahiptir. Kevser ve ebter kelimeleri, birbirinin zıddıdır. Sûre, gerçekleri zıt kutuplarıyla anlatmaktadır. Örneğin: Aydınlık-karanlık, genişlik-darlık ve sonsuzluk-sonluluk gibi. Bu sûre hakkında değerli pek çok tefsir çalışması bulunmaktadır. Bunlarda çok fazla bilgi bulunmakta fakat okuyucu, net ve etkili anlatım istemektedir. Bizim bu makaleyi yazma amacımız, tevhit vurgusunu ortaya koymaktır. Ayrıca öz ve etkili bir dille sunmaktır. Bu çalışmanın merkezinde meal yer almaktadır. Sûrenin altı kelimesi analiz edilmektedir. Bu sayede tevhit vurgusu ortaya konmaktadır. Bunun Türkçe çevirisinde dil estetiğine dikkat edilmektedir. Sonuç kısmında sûreden elde edilen mesajlar bulunmaktadır. Bu mesajlar, şunlardır:

• İslâm tevhit dinidir, şirki yasaklar.
•
• Her ikisi de önemli olmakla beraber ibadetlerin amacı olan tevhid üzere kulluk, ibadetlerin şeklinden daha önemlidir.
•
• İnançsızların çocukları Müslüman olmuştu. Bu sayede mecazen ölüden diri çıkmıştı.
•
• Beterin beteri, bunun da en beteri vardır. Dünyevî varlığını kaybetmek beterin beteri, dünya ve âhiret hayırlarını hepten kaybetmekse beterin en beteridir.
•
• Hak’tan kesik/yoksun olan, hayırdan da kesik/yoksun olur.
•
• İman, cennete akan bir nehirdir. İnkâr da cehennemde batan bir zehir gibidir.
•
• Bu sûreyi milletler, kendi dillerine incelikleriyle çevirmelidirler. Ayrıca anlayarak okumalıdırlar. Çünkü bu sûrenin anlamı, insana pozitif enerji vermektedir. Disiplin ve moral kazandırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tevhit, Şirk, Kevser, Ebter, Namaz, Kurban.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Translation and Analysis of Sura el-Kevser in the Context of Tawhid Emphasis: A Tafsir Study

Öz

Sura el-Kevser was revealed as the 15th sura in Mecca. It is ranked 108th in the Qur'an. It consists of three short verses. It carries the subject of tawhid in the suras that were revealed in the first period. It reflects the characteristics of the Makki verses. Makki verses are short, effective and literary. The reason for this is to influence the interlocutor. Because presenting the message effectively is as important as the importance of the message. Otherwise, the message cannot be transmitted. For this reason, the verse endings of the surah are in harmony with each other. The reason for the revelation of the sura is the imputation of abter against the prophet. Because her sons were dying one by one. In the period of pre-Islamic age of ignorance, it was believed that when a person's lineage dried up, his trial would be over. Against this imputation, Allah revealed the sura el-Kevser to prophet. In this sura, Allah gave him and the believers the good news of Kevser. el-Kevser, as a concept, means Revelation, Islam, abundance, blessing and river. Allah also declared that the abtar were those deniers. The lineage of Muhammad continues from his daughter Fatima. Islam has 2 billion Muslims. On the other hand, there is no one who says that he is the grandson of Abu Jahl. Thus, the news of Kevser and abtar given by Islam can be seen even today. In this sura, the name of a certain person cannot be mentioned. Because the message is not intended for a specific person, but a type. Islam aims to bring people to the right path. Ignorant Arab belief has corrupted the belief just as it has corrupted the society. Salat and sacrifice are ordered only for Allah. It is ordered not to worship idols. Because the Meccans used to add shirk to their prayers (salat) and sacrifices. Shirk is believing in Allah, but also believing that he has partners. Tawhid is believing that Allah is one and has no partner. The verses end with the words “kevser”, “wa’nhar”, “abtar”. These are concise expressions in Arabic. It has the feature of influencing the listener in terms of language and meaning. The words Kevser and abtar are opposites of each other. The surah tells the truth with its opposite poles. For example: Light-darkness, width-narrowness, and infinity-finity. There are many valuable tafsir studies about this sura. There is a lot of information in them, but the reader wants a clear and effective explanation. Turkish translation is at the centre of this study. Six words of the surah are analysed. In this way, the emphasis of tawhid is revealed. In the Turkish translation of this, attention is paid to language aesthetics. In the conclusion part, there are messages obtained from the sura. Some of the messages:

• Islam is the religion of tawhid, it forbids shirk.
•
• Although both are important, the purpose of worship takes precedence over its form.
•
• The children of the unbelievers became Muslims. In this way, the dead became alive metaphorically.
•
• There is worse, on the other hand, there is the worst. It is worse to lose the life of the world. Losing life both in this world and in the hereafter (ahirah) is worst.
•
• Faith is a river flowing into heaven. Denial is like poison that leads to hell.
•
• This sura should be translated in all its details for every language. It should also be read with understanding. Because the meaning of this sura gives positive energy to people. It brings discipline and morale.

Anahtar Kelimeler

Tawhid, Shirk, Abtar, Salat.

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Abdülbâkī, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâẓi’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1994.
• Alî, Cevâd. el-Mufaṣṣal fî târîḫi’l-ʿArab ḳable’l-İslâm. Medine: Mektebetü Medine, 2011.
• Aydınlı, Abdullah. “İkrime b. Ebû Cehil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/42-43. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Bardakoğlu, Ali. “Kurban”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/436-440. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Bulut, Ali. Belâğat. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2013.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmü’l-Kur’ân. çev. Muhammed Coşkun. 1 Cilt. İstanbul: Mânâ Yayınları, 2013.
• Demircan, Adnan. “Utbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/235-236. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Duman, Zeki. 2016. Beyânü’l-Hak. Ankara: Fecr Yayın. 2016.
• Ebû Hayyân, el-Endelûsî Muhammed b. Yûsuf b. Ali b. Yûsuf. el-Baḥrü’l-muḥîṭ. thk. Sıdkî Muhammed. Kuveyt: Dâru’l-Fikr, 2003.
• Ebüssuûd, Muhammed. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, ts.
• Elik, Hasan – Coşkun Muhammed. Tevhid Mesajı Özlü Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Fikir Yayınları, 2013.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehẕîbü’l-luġa. thk. Muhammed ‘Ivaz. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 2001.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ʿayn. thk. Mehdî-İbrâhîm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, ts.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Meʿâni’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed Yusuf Necâtî. Mısır: Daru’l-Mısrıyye, ts.
• Günay, İlhami. “Fâtiha, Fîl-Nâs Arası Sûrelerin Değerlerinin Günümüze Taşınması Merkezinde Bir Tefsir Denemesi”. Usûl: İslâm Araştırmaları 17 (Ocak-Haziran 2012), 7-38.
• İbn Abbâs, Ebü’l-Abbâs Abdullāh. Tenvîrü’l-miḳbâs min Tefsîr-ü İbn ʿAbbâs “Tefsîru İbn ʿAbbâs”. haz. Ya‘kûb el-Fîrûzâbâdî. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru Sahnûn, 1997.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed. et-Teshîl li-ʿulûmi’t-tenzîl. thk. Abdullah Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Erkam, H. 1416.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm. thk. Esad Muhammed. Sayda: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-azîm. thk. Mahmûd Hasan. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1414/1994.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Mısır: Dâru’l- Âfâki’l-Arâbîyye, 2002.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâîl. el-Muḫaṣṣaṣ. thk. Halîl İbrâhîm Ceffâl. 5 Cilt. Beyrut: İhyâu’t-Turâs, 1996.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım er-Râgıb. el-Müfredât fî ġarîbi'l-Ḳurʾân. Lübnan: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Kandemir, M. Yaşar. “Abdullah b. Amr b. Âs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/85-86. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Kapar, Mehmet Ali. “Ebû Leheb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/178-179. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt: Ankara: DİB Yayınları, 2008.
• Kur’ân Mesajı Meâl-Tefsir. çev. Muhammed Esed. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. çev. Hasan Basri Çantay. İstanbul: İslâm Mecmuası, 1984.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. 3. Basım, 2009.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân ve’l-mübeyyin limâ teżammenehû mine’s-sünneti ve âyi’l-furḳān. thk. Ahmed Berdûnî. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1964.
• Kutup, Seyyid. Fîzilâl-il Kur’ân. çev. Emin Saraç – Hakkı Şengüler. 16 Cilt. İstanbul: Hikmet Yayınları, ts.
• Mâtürîdî, Muhammed b. Mahmûd Ebû Mansûr. Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân “Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne” “Teʾvîlâtü’l-Mâtürîdiyye”. thk. Mecdî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed. en-Nüket ve'l-ʿuyûn “Tefsîrü’l-Ḳurʾân”. thk. Seyyid b. Abdülmaksûd. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
• Mealler.org/SureveAyetler.aspx?sureid=108&ayet=002
• Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. çev. M. Han Kayânî vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1986.
• Mukātil, İbn Süleymân Ebü’l-Hasan İbn Beşir. Tefsîru Muḳātil b. Süleymân. thk. Ahmed Ferîd. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2003.
• Neuwırth, Angelika. “Tartışmalı Bir İlişki Biçimi Olarak Kur’ân ve Tarih: Kur’ân Tarihi ve Kur’ân’da Tarih Üzerine Bazı Tespitler”. çev. Merve Palancı – Zakir Demir. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49 (2020), 328-350.
• Nîsâbûrî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed. Esbâbü’n-nüzûl. thk. Âsım b. Abdi’l-Muhsin. 2. Basım. y.y: Dâru’l-İslâh, 1412/1992.
• Okuyan, Mehmet. Kısa Sûrelerin Tefsîri. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2014.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer. et-Tefsîrü’l-kebîr “Mefâtîḥu’l-ġayb”. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîrü’l-Menâr “Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ḥakîm”. nşr. el-Hey’etü’l-Mısrıyye. 12 Cilt. Mısır: Dâru’l-Menâr, 1980.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk en-Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l Beyân. thk. İbn Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1022.
• Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Tefsîrü’l-Ḳurʾân. thk. Yâsir. Suûdiyye: Dâru’l-Vatan, 1997.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nâsır b. Muhammed. Baḥrü’l-ʿulûm. thk. Mahmûd Mataracı. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Soysaldı, Mehmet. “İslâm Öncesi Mekke Toplumlarında Namaz, Zekât, Oruç ve Hac Uygulamaları”. Sempozyum: Kur’ân’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı. 147-170, 2011.
• Suyûtî, Celâluddȋn Abdurrahman Ebû Bekir. ed-Dürrü’l-mens̱ûr fi’t-tefsîr bi’l-meʾs̱ûr. Mısır: Dâru Hicr, ts.
• Suyûtî, Celâluddȋn Abdurrahman Ebû Bekir. Kur’ân İlimleri Ansiklopedisi “el-İtḳān fî ‘ulûmi’l- Ḳurʾân”. çev. Sâkıp Yıldız vd. 2 Cilt. İstanbul: Medve Yayınları, ts.
• Şinkîtî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed. Edvâʾü’l-beyân fî îzâhi’l-Kurʾân bi’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân “Tefsîru İbn Cerîr”, “Tefsîrü’ṭ-Ṭaberî”. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000. www.qurancomplex.com
• Topaloğlu, Bekir. “Rab”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/372-373. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Üzüm, İlyas. “Kevser Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/345-346. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. sad. İsmail Karaçam vd. 10 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, ts.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz el-Murtazâ. Tâcü'l-ʿarûs min cevâhiri'l-Ḳāmûs. thk. Komisyon. b.y.: Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk. Abdurrezzâk Mehdî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, ts.