Sa‘lebî’nin el-Keşf ve’l-Beyân ʿan Tefsîri’l-Ḳurʾân Adlı Tefsirinde Allah’ın er-Rahmân ve er-Rahîm Sıfatlarının Analizi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 53 - 70, 30.06.2020

Ahmet Özdemir

https://doi.org/10.5281/zenodo.3876194

Öz

Sa‘lebî ilk dönem müfessirlerinden birisidir. Daha çok işârî ağırlıklı bir tefsir ameliyesi gerçekleştirmiştir. Tefsiri ise bu alandaki önemli kaynaklardan bir tanesidir. Öte yandan Allah’ın sıfatları, gaybî bir konudur. O nedenle hakkında sadece nasslarda kesin bilgiye ulaşmak mümkündür. Buralardaki bilgiler ise sınırlıdır. Dolayısıyla merakı celb edecek bir yapıları vardır. Aşkın bir varlık olan Allah’ı tanımak ise insanların her dönemde arzu ettiği hususlardandır. O nedenle insanlar, naslarda yer alan bu bilgilerden yola çıkarak meseleyi daha derinlemesine inceleme gayreti içerisinde olmuşlardır. Bu alanda ortaya konan görüşler ise kesin bilgi hüviyeti taşımayacaktır. Sa‘lebî de aynı şekilde meseleyi işârî yorumlar çerçevesinde ele almayı tercih etmiştir. Allah’ın diğer sıfatları gibi bu iki sıfatı hakkında da ilk dönem müfessirlerinin görüşlerinden istifade etmiştir. Biz bu çalışmamızda, Allah’ın bu iki sıfatını, Sa‘lebî’nin el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Ḳurʾân adlı tefsiri çerçevesinde ele aldık. Onun bu sıfatları daha ayrıntılı bir şekilde ele alıyor olması bu seçimi yapmamızda etkili olmuştur. Amacımız, hem bu sıfatların daha iyi anlaşılmasını hem de Sa‘lebî’nin bu tefsiri hakkında malumat elde edilmesini sağlamak olacaktır. Her ne kadar konu sınırlı olsa da tefsirin geneli hakkında az da olsa fikir sahibi olunmasını mümkün kılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Sa‘lebî, Allah’ın Sıfatları, er-Rahmân, er-Rahîm

Analysis of al-Thaʿlabī’s Attributes of God’s al-Raḥmān and al-Raḥīm in his Tafsir Called al-Kashf wa-l-Bayān ʿan Tafsīr al-Qurʾān

Öz

al-Thaʿlabī is one of the first term exegeters. He mostly wrote tafsir with the ish’ārī method. His tafsir is one of the important sources in this field. On the other hand the attributes of God are an invisible (ghaybī) issue. Therefore, it is possible to reach precise information about only nass. The information here is limited. Therefore, they have an intriguing structure. Knowing God, an transcendent being, is one of the things that people want in every period. For this reason, people have tried to examine the issue more deeply based on this information on nass. The views put forward in this area are not precise information identity. al-Thaʿlabī likewise have opted to address the issue within the framework of ish’ārī interpretations. Like the other attributes of God, he benefited from the opinions of the first period exegeters about these two attributes. In this study, we dealt with these two attributes of God within the framework of the tafsir of al-Thaʿlabī, called al-Kashf wa-lbayān ʿan tafsīr al-Qurʾān. His handling of these adjectives in more detail helped us in making this choice. Our aim will be to provide a better understanding of these attributes and to obtain information about this tafsir of al-Thaʿlabī. Although the subject is limited, it will make it possible to have a little information about the general of the tafsīr. 

Anahtar Kelimeler

Tafsir, al-Thaʿlabī, Attribute of God, al-Raḥmān, al-Raḥīm

Kaynakça

• Askerî, Ebû Hilâl. el-Furûḳu’l-luġaviyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1434/2013.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi (Ṭabaḳâtü’l-müfessirîn). 2 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1973.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. el-Câmi‘u’s-sahîh. Beyrut: Dâru’l-Kutubi'l-İlmiyye, 6. Basım, 1430/2009.
• Cerrahoğlu, İsmail. “es-Sa‘lebi ve Tefsiri”. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi 4 (1980), 55-60.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. eṣ-Ṣıḥâḥ tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-‘Arabî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1407/1987.
• Diyanet Vakfı. Erişim 16 Mart 2020. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî. el-Maḳṣadü’l-esnâ fî şerḥi esmâʾillâhi’l-ḥüsnâ. thk. Muhammed Osman Huşt. Kahire: Mektebetü’l-Kur’ân, 1404/1984.
• İbn Manzûr, Cemalüddîn. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn. Kitâbü’l-esmâʾ ve’ṣ-ṣıfât. thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1428/2007.
• İsfahânî, Râgıb. Müfredâtü elfâẓi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 2005/1426.
• Kâdî Abdülcebbar. el-Muġnî fî ebvâbi’t-tevḥîd ve’l-ʿadl. thk. Hadr Muhammed Nebhâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1433/2012.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Muʿcemü’l-müellifîn. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• Mertoğlu, Mehmet Suat. “Sa‘lebî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/28-29. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. el- Müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥ el-muhtaṣar mine’s-sünen. Riyad: Dâru Tîbe, 1427/2006.
• Öğük, Emine. Allah’ı Tanıtan Güzel İsimler. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Ḳurʾân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1422/2002.
• Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî. Ṭabaḳâtü’ş-Şâfiʿiyyeti’l-kübrâ. thk. Abdülfettah Muhammed Huluv & Mahmud Muhammed Tabbâhî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1433/2012.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. Ṭabaḳātü’l-müfessirîn. thk. Ali Muhammed Ömer. Kuveyt: Dâru’n-Nevâdir, 1431/2010.
• Temîmî, Muhammed b. Halife b. Ali. es-Ṣıfâtü’l-İlâhiyye. Riyad: Dâru Edvâi’s-Selef, 1422/2002.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’l-kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 1996.
• Topaloğlu, Bekir. “Allah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/471-498. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. b.y.: Daru’l-Hidaye, ts.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhîm b. es-Serî. Tefsîru esmâʾillâhi’l-ḥüsnâ. thk. Ahmed Yûsuf ed-Dakkâk. Dımaşk & Beyrut: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 2. Basım, 1395/1975.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1421/2000.