Lokmân Sûresi 20. Âyet Bağlamında Allah’ın Zâhir ve Bâtın Nimetleri

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 253 - 275, 30.06.2020

Enver Bayram

https://doi.org/10.5281/zenodo.3894588

Öz

Bu çalışmada Kur’ânî kavramlardan biri olan nimet kelimesi ele alınmaktadır. Bu bağlamda Allah’ın insana zâhir ve bâtın nimetler vermesi üzerinde durulmaktadır. Bu husus, müfessirlerin söz konusu kavramlara ilişkin açıklamaları esas alınarak incelenmektedir. Bu minvalde müfessirler bu nimetlerin neler olduğu hususunda kafa yormuşlar; nelerin zâhir, nelerin bâtın nimetler olduğuna yönelik beyanlarda bulunmuşlardır. Onlara göre bilip algılayabildiğimiz nimetler zâhir, bilemediğimiz ve algılayamadığımız nimetler de bâtın nimetlerdir. Nitekim Kur’ân’da da ifade edildiği üzere Allah insana birçok nimet vermiştir. Bunlardan bir kısmı zâhir nimetler iken diğer kısmı bâtın nimetlerdir. Ancak Kur’ân nelerin zâhir, nelerin bâtın nimetler kapsamında yer aldığını ifade etmemektedir. Çalışmamızda nelerin bu kapsama dâhil edilebileceği üzerinde durulmaktadır. Nimet, insana yaratıcısını tanıma ve bilme imkânı sunar. Bunun sonucunda insan ya nimeti verene şükrü ya da nimete karşı nankörlüğü tercih eder. Aynı zamanda nimet Allah’a şükretmesini de insana hatırlatır. Bu nedenle insanın dünya ve ahiret hayatında mutlu ve huzurlu olması ancak bu nimetlere karşı yapılan şükürle mümkün olabilir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Nimet, Şükür, Nankörlük

In the Context of 20th Verse of Surah Luqmān the Apparent and Hidden Blessings of Allah

Öz

In this study, the word blessing, one of the Qur’ānic concepts, is examined. In this context, it is emphasized that Allah gives apparent and hidden blessings to people. This issue is analyzed based on the explanations of the commentators regarding the mentioned concepts. In this regard, the commentators were thinking about what these blessings are; they made statements about what was apparent and what were hidden blessings. According to them, the blessings we can know and perceive are apparent, and blessings that we don’t know and cannot perceive are hidden blessings. Indeed, as stated in the Qur’ān Allah has given many blessings to people. Some of these are apparent blessings, while the other are hidden blessings. However, Qur’ān does not express what is covered by what is apparent or what is hidden. Our study focuses on what can be included in this scope. Blessing offers people the opportunity to recognise and know their creator. As a result, one prefers gratitude to the Giver, or ungratefulness to blessing. At the same time, blessing reminds man to thank Allah. For this reason, it is only possible to be happy and peaceful in the life of the world and the hereafter, thanks to these blessings.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’ān, Blessing, Gratitude, Ingratitude

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâẓi’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1990.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: y.y., 1405/1985.
• Ateş, Süleyman. İşârî Tefsir Okulu. Ankara: AÜİF Yayınları, 1974.
• Baklî, Ebû Muhammed Sadrüddîn Rûzbihân b. Ebî Nasr. ‘Arâisü’l-beyân fî hakâiki’l-Kur’ân. thk. Ahmed Ferid. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2008.
• Beyzâvî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrâru't te'vil. thk. Muhammed Abdurrahman. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1418.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Ağaç Yayınları, 2009.
• Ceyhan, Semih. “Vecd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/583-584. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Ceyhan, Semih. “Zühd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/530-533. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. Kitâbu’t-ta‘rîfât. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mar‘aşî. Beyrut: Dâr en-Nefâs, 2007.
• Demir, Osman. “Yakîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/271-273. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-luġa. thk. Muhammed İvaz. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2001.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İhyâʾü ʿulûmi’d-dîn. çev. Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi, ts.
• Günaydın, Fatma Candan. “Nimet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/129-30. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl İbn Ömer. Tefsîru’l-Kur’ân’il-azîm. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. Nüzhetü’l-aʿyün. Muhammed Abdülkerim. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
• İsfehânî, Rağıb. Müfredât. thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. Beyrut: Dâru’ş-Şâmiye, 1412.
• Kanik, İsa. “İnsanın Sorumluluğu Bağlamında Kur’ân’da Nimet Kavramı”. Dinî Araştırmalar 55 (Haziran 2019), 233-258.
• Kara, Mustafa. “Fenâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/333-335. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Kur’ân Yolu Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Basım, 2018.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensarî. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. İbrahim Itfiyyiş. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1964.
• Kuşeyrî, Abdülkerim. Letâifü’l-işârât. thk. İbrahim el-Besyûnî. 3 Cilt. Mısır: el-Hey’eti’l- Mısrıyyeti li’l-Kitâb, ts.
• Kutub, Seyyid. Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân. çev. İ. Hakkı Şengüler vd. 16 Cilt. b.y.: Hikmet Yayınları, ts.
• Kübrâ, Ebü’l-Cennâb Necmüddîn. et-Te’vilâtu'n-necmiyye. 6 Cilt. thk. Ahmed Ferid el-Mezîdî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2009.
• Mahallî, Ebû Abdillâh Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Ensârî ve Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Tefsiru’l-Celâleyn. Kahire: Dâru’l-Hadîs, ts.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân. thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mevdûdî, Ebû’l-Alâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. çev. Yusuf karaca vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
• Öztürk, Mustafa. “Tefsirde Zâhir-Bâtın Düalizmi ya da Tasavvufi Aşırı Yorum”. İslâmiyât 3 (1999): 101-120.
• Râzî, Ebu Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Tefsîr-i kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1420.
• Serinsu, Ahmet Nedim vd. Dinî Terimler Sözlüğü. Ankara: MEB Yayınları, 2009.
• Sülemî, Ebû Abdirrahmân Abdullah b. Habîb b. Rubeyyia. Hakâ’iku’t-tefsîr. thk. Seyyid İmran. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Kütübi’l-ilmiyye, 2001.
• Şahin, Davut. “Kur’ân’da Genel Anlamlı Bir Kelime: Nimet”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 2 (Aralık 2016): 207-234.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr. Beyrut: Dâru İbn Kesîr-Dâru Kalem, 1414.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-beyân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. b.y.: Müeessetü’r-Risâle, 2000.
• Tabersî, Ebû Alî Emînüddîn el-Fazl b. el-Hasen b. el-Fazl. Mecmaʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. Beyrut: y.y., 1994.
• Topaloğlu, Bekir. “Bâtın”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/187. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Tüsterî, Sehl b. Abdillah. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Taha Sa’d ve Sa’d Muhammed Ali. Kahire: Dâru’l-Haram li’t-Türâs, 2004.
• Uludağ, Süleyman. “Bâtın İlmi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/188-189. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Uludağ, Süleyman. “Mârifet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/54-56. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Uludağ, Süleyman. “Mücâhede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/440-441. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Uludağ, Süleyman. “Müşâhede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/152-153.Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk. Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Mecmuatün mine’l-muhakkikîn. b.y: Daru’l-Hidâye, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf an hakâiki’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.