Alevî-Bektaşî Yolunun Tokatlı Bir Ulu Ozanı: Kul Himmet

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 277 - 297, 30.06.2020

Şaban Banaz

https://doi.org/10.5281/zenodo.3894598

Öz

Kul Himmet, Türkiye’de yaşayan Alevî-Bektaşî nitelemeli gruplar tarafından yedi ulu ozandan biri olarak kabul edilmektedir. Çünkü o, bu grupların Şah Hatâî ve Pir Sultan’dan sonra gelen en önemli isimlerindendir. Kul Himmet’in birçok şiiri günümüzde besteli ve ezgili olarak çeşitli toplantılarda, özellikle de Alevî-Bektaşî erkânlarında seslendirilmektedir. Kul Himmet hakkındaki bilgiler ilk olarak Fuat Köprülü, Abdülbâki Gölpınarlı ve Câhit Öztelli gibi araştırmacılar tarafından verilmiştir. Bu araştırmacılar eserlerinde kesin bir tarih vermeyerek onu 16. yüzyıl ile 17. yüzyıllar arasında yaşamış bir şair olarak göstermiş; memleketi, yaşadığı ortam ve hayatı hakkında ise detaylı bilgiler verememişlerdir. Kul Himmet hakkındaki bu belirsizlik zaman zaman Kul Himmet mahlasını kullanan başka ozanların kendisi ile karıştırılmasına ve ozan hakkında çeşitli tartışmaların yapılmasına sebebiyet vermektedir. Konu hakkında yapılan son araştırmalarda Kul Himmet’in doğumu, hayatı ve yaşadığı çevre hakkında yeni bilgilere ulaşılmıştır. Biz bu çalışmamızda Kul Himmet’in aslen Tokatlı olduğunu ortaya koyarak onun menşei ve hayatı hakkındaki belirsizliklere bir netlik kazandırmayı amaçlıyoruz.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Alevîlik, Tokat, Görümlü Köyü, Kul Himmet

A Great Poet of Path of Alevī-Bektashī from Tokat: Ḳul Himmet

Öz

Ḳul Himmet, by Alevī-Bektashī qualified groups living in Turkey is considered as one of the seven great poets. Because he is one of the most important names of these groups after Shah Hatāī and Pir Sulṭan. Many of Ḳul Himmet's poems are voiced in various meetings, especially in Alevī-Bektashī rituals, by composition and melody. The informations about Ḳul Himmet was first given by researchers such as Fuat Koprulu, Abdulbaḳi Golpınarlı and Jahit Oztelli. These researchers did not give a precise date in their works and showed him between the 16th and 17th centuries; however, they were not able to give detailed information about his hometown and where his lived. This uncertainty about Ḳul Himmet occasionally causes confusion with other minstrels using the Ḳul Himmet pseudonym and various discussions about the poet. In recent researches on the subject, new informations about the birth, life and environment of Ḳul Himmet has been reached. In this study, we aim to give clarity to the uncertainties about his origin and life by revealing that Ḳul Himmet was originally from Tokat.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Alevism, Tokat, Görümlü Village, Ḳul Himmet

Kaynakça

• Albayrak, Nurettin. “Kul Himmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/352. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Aslanoğlu, İbrahim. Kul Himmet Üstadım. İstanbul: Can Yayınları, 1995.
• Çandır, Muzaffer - Özcan, Selay. “Alevî-Bektaşî Aşık Edebiyatı Geleneği İle Bu Gelenek İçinde Az Bilinen Şair Kul Himmet’in Hayatı ve Şiirleri Üzerine Bir Çalışma”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/1 (Nisan 2013), 467-479.
• Çoban, İrfan. Kul Himmet. Tokat: Ofset 2000 Matbaacılık, 1997.
• Dağıdır, Mustafa. “Alevîlik Çalışmalarında Arşiv Kayıtlarının Kullanımına Bir Örnek Olarak Kul Himmet Ocağı ve Görümlü Beldesi”. Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu. ed. Ali Açıkel vd. 3/29-37. Ankara: Salmat Basım Yayıncılık, 2015.
• Doğanay, Eraslan. Anadolu’da Yaşayan Dergâhlar. İstanbul: Can Yayınları, 2000.
• Dursun, Çetin. Kul Himmet Şiirlerinde Mitik Unsurlar. Muğla: Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Ergun, Sadettin Nüzhet. Bektaşî Şairleri ve Nefesleri. İstanbul: Maarif Kitabevi, 1930.
• Erkan, Ümit. 16. Yüzyılda Osmanlı’da Kızılbaş Ayaklanmaları. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Alevî Bektaşî Nefesleri. İstanbul: İnkılap Yayınları, 2010.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Kaygusuz Abdal-Hatâî-Kul Himmet. İstanbul: Varlık Yayınları, 1962.
• Gömbeyaz, Kadir. “73 Fırka Hadisinin Mezhepler Tarihi Kaynaklarında Fırkaların Tasnifine Etkisi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/2 (2005), 147-160.
• Gürel, Ziya. “Kul Himmet”. Ülkü Halkevleri ve Halkodaları Dergisi 31/3 (Temmuz 1949), 8-10.
• Kaplan, Doğan. Safevîler ve Kızılbaşlık. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2014.
• Kaya, Doğan - Çetin, Necat. “Kul Himmet’in Şiirlerini İhtiva eden Yazma Bir Şiir Mecmuası”. Tokat Sempozyumu Bildiriler. ed. Ali Açıkel vd. 1/489-495. Ankara: Özyurt Matbaacılık, 2013.
• Kazvinî, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezîd. Sünen-i İbni Mâce. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 2010.
• Koca, Turgut. Bektaşî Nefesleri ve Şairleri. İstanbul: Naci Kasım Maarif Matbaası, 1990.
• Köprülü, M. Faud. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Babaîler İsyanı Alevîliğin Tarihsel Altyapısı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2011.
• Özcan, Selay. Kul Himmet’in Şiir Dünyası Şiirlerinde Gelenek Etkileşim ve Eğitim. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Özmen, İsmail. Alevî Bektaşî Şiirleri Antolojisi. 2 Cilt. Ankara: Saypa Yayınları, 1995.
• Öztelli, Cahit. Pir Sultan’ın Dostları. İstanbul: Özgür Yayınları, 1996.
• Tek, Recep. “Kul Himmet’in Şiirlerinde Alevî-Bektaşî İnanç Sisteminin Temellerine Dair Bazı Yansımalar”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi 77 (2016), 271-289.
• Turan, Metin. Kul Himmet. Ankara: Günorta Yayınları, 1994.
• Üçer, Cenksu. Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005.
• Yardımcı, Mehmet. “Kul Himmet ve Şiir Dünyası”. Kültür Evreni Dergisi 6/19 (Mart 2014), 85-108.
• Zelyut, Rıza. Halk Şiirinde Başkaldırı. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1989.