İslam Sanatları Enstalasyonlarının Müzelerdeki Performansları

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 325 - 344, 30.06.2023

Yaşar Özrili

https://doi.org/10.51450/ilmiyat.1261733

Öz

Çağdaş sanatların yeni akımlarından ve kavramsal sanatların yaratıcı versiyonlarından biri de enstalasyon (kurulum, yerleştirme) sanatıdır. Bu sanat dalı uygulandığı mekânın fizikî gerçeğine göre biçimlenmektedir. Zira bu durumda artık sanat objesi odakta olmayıp dublör olarak bir görev üstlenmektedir. Yeni sergileme pratiklerinin sahne aldığı sanat galerileri, dijital platformlar ve asıl kahramanları olan müzelerde, sanatsal ürünler bir performans ortaya koymaktadır. Enstalasyonlar, izleyicileri ilk önce düşünsel bir yolculuğa çıkarmakta daha sonra tekrar fizikî âleme döndürmektedir. Sonuçta bu yeni programlar sergilenen eserlere bir anlam yükleme arayışının farklı bir eylemidir. İslam sanatlarının mistik, tezyini kompozisyonlarının ve daha birçok estetik yönü yüksek yapıtlarının, farklı kombinasyonları yüzyıllardır çeşitli araçlar vasıtasıyla ziyaretçilerine görsel ziyafetler sunmaktadır. Bu sebeple İslam sanatlarını ulusal ve uluslararası platformlarda özellikle yeni kuşaklarla temas kurmalarına olanak sağlayan mekanizmalardan biri olan enstalasyonlar etkili bir sanatsal iletişim aktörüdür. Doküman araştırması, tarama yöntemi ile gerçekleştirilmeye çalışılan bu incelemede, İslam sanatlarının nadide objelerinin, eserlerinin yeni medya sanatlarının çağdaş teşhir pratiklerinden olan enstalasyonlarla kurgulanmalarının müzelerdeki izleyicilerle etkileşimleri çözümlenmeye çalışılmıştır. Sonuçta bazı sanatsal etkinlikler dijital mecralarda giderek daha çok boy göstermektedir. Kadim İslam medeniyetinin en özel sanatsal içeriklerinin, teknolojiden de ilham alarak, etkili platformlar aracılığıyla yakın gelecekte kümülatif olarak daha fazla gündeme gelecekleri öngörüler dahilindedir. İslam sanatları, zengin ve çeşitli bir kültürel mirasa sahip olan İslam dünyasının sanat anlayışını belirleyen bir dizi disiplinden oluşur. Bu sanat yanı sıra tarihi ve estetik önemleriyle birlikte İslam kültürünün derinliklerine dair bir anlayış sunar. Müzeler, İslam sanatlarının korunması, sergilenmesi ve anlatılması için önemli bir ortam sağlar. Ancak, İslam sanatları enstalasyonlarının müzelerindeki performans hâlâ tartışma sorun ve zorluklar içeren bir uygulama tarzıdır. Dolayısıyla İslam sanatları enstalasyonlarının müzelerdeki etkilerini değerlendirmek için birçok faktör göz önünde bulundurulmaktadır. İslam sanatları enstalasyon tasarımlarında ilk olarak, görüntüleme ve alan düzenlemesi planlanmaktadır. İslam sanatları estalasyonları, özgün tarzları ve hassas yapısıyla dikkat çeker. Zira doğru objelerin sağlıklı bir şekilde sergilenmesi, müze katılımcılarına kalıcı ve keyifli bir deneyim sunması bakımından üzerinde durulan hassas bir konudur. İslam sanatları, İslam kültürü, tarihi, sembolizmi ve estetik değerleri gibi birçok unsuru içerir. Burada amaçla, İslam kültürünün nesneler aracılığıyla doğru bir şekilde aktarılmasını, anlaşılmasını İslam sanatlarının daha iyi bilinmesini sağlamaktır. İslam sanatları enstalasyonlarının müzelerindeki incelemeleri sanatsal, tarihsel, sosyal ve politik faktörlerce de ele alınır. İslam sanatları, kültürel çeşitlilik, inanç, tarih ve kimlik gibi konulardan elde edilen verilerden oluşmaktadır. Müzeler, İslam sanatları enstalasyonları ile İslam sanatlarını topluma nasıl sunacaklarını kurgulamaktadır. Ayrıca, müzeler, İslam sanatlarına ait eserlerin koruma altına alınması ve restorasyonu gibi teknik konularla da ilgilenir. Bu eserler, zamansal etkilere karşı hassas ve doğru koruma yöntemlerine ihtiyaç duyarlar. Bu konuda müzelerin, İslam sanatlarının nadide eserlerini uzun yıllar muhafaza edecek şekilde koruma altına alması ayrı bir uzmanlık bilgisi gerektirir. Bu araştırmanın sonucu göstermektedir ki, İslam sanatı ve mimarisinin sergilenmesinde yeni müzecilik eğilimleri, düşünce faktörleri etkili unsurlardandır. Sosyolojik olarak özel referansla, bir mekânın kullanımının kültürel ve teknik açıdan nasıl değerlendirilebileceği çağdaş bir çözümleme pratiği gerektirir. Dolayısıyla enstalasyon, sanatın özel bir dalı olarak, çeşitli materyalleri ve mekânı kullanarak keşif yaparak bilgilenilebilecek bir sanatsal faaliyettir. Enstalasyonların İslamî enstitüler yoluyla sergilenmesi de mümkündür. Örneğin, bir müzede, geleneksel İslami sanat eserleriyle birleştirilmiş modern mimari ile yapılmış enstalasyonlar sergilenebilir. Bu bağlamda İslami simgesel yapı, modern imge ve sembollerle programlanması ile birleştirilerek yeni anlamlar yaratılır. Ayrıca, İslam sanatlarının geleneksel unsurlarının farklı biçimlerine dikkat çekmek için de enstalasyonlar kullanılabilir. Ancak, İslam'ın dinin kutsallığı ve inanç prensipleri özel bir şekilde ele alınması gereken konulardır. Küratörler, bazı İslami sanat unsurlarını, dinî ritüellerle birlikte sergilediklerinde tutarlı ve titiz davranarak önemli sanatsal içerikler üretebilmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Sanat Tarihi, İslam Sanatları, Enstalasyon, Müzecilik, Sanat

Performances of Islamic Arts Installations in Museums

Öz

One of the new movements of contemporary arts and creative versions of conceptual arts is the art of installation. This branch of art is shaped according to the physical reality of the space where it is applied. Because in this case, the art object is no longer in the focus but acts as a stunt double. In art galleries, digital platforms and museums, where new exhibition practices take center stage, artistic products are put on a performance. The installations first take viewers on an intellectual journey and then return them to the physical realm. Ultimately, these new programs are a different act of seeking to give meaning to the works on display. Different combinations of mystical, ornamental compositions and many other aesthetic works of Islamic arts have been offering visual feasts to visitors through various mediums for centuries. For this reason, installations, which are one of the mechanisms that enable Islamic arts to establish contact with new generations on national and international platforms, are an effective artistic communication actor. In this study, which was tried to be realized with document research and scanning methods, it was tried to analyze the interactions of the rare objects and works of Islamic arts with the viewers in museums through installations, which are one of the contemporary display practices of new media arts. As a result, some artistic activities are increasingly appearing on digital media. It is foreseeable that the most special artistic contents of the ancient Islamic civilization will cumulatively come to the agenda more and more in the near future through effective platforms, inspired by technology. This article evaluates the impact of Islamic arts installations in museums and the contact of new exhibition positions with audiences. Islamic arts are a set of disciplines that define the understanding of arts in the Islamic world, which has a rich and diverse cultural heritage. These arts, as well as their historical and aesthetic significance, offer an insight into the depths of Islamic culture. Museums provide an important setting for the preservation, display and expression of Islamic arts. However, the performance of Islamic arts installations in museums is still a mode of practice with controversial issues and challenges. Therefore, many factors are taken into consideration to evaluate the impact of Islamic arts installations in museums. In installation designs, imaging and space arrangement are planned first. Islamic arts installations draw attention with their unique style and sensitive structure. Because displaying the right objects in a healthy way is a sensitive issue that is emphasized in terms of providing a lasting and enjoyable experience for museum participants. Islamic arts include many elements such as Islamic culture, history, symbolism and aesthetic values. The aim here is to ensure that Islamic culture is accurately transmitted and understood through objects and that Islamic arts are better known. The study of Islamic arts installations in museums is also informed by social and political factors. Islamic arts are composed of data derived from issues such as cultural diversity, faith, history and identity. Museums construct these installations as a way of presenting Islamic arts to the public. They also address technical issues such as the conservation and restoration of works of Islamic arts. These artifacts are vulnerable to temporal influences and need the right conservation methods. For museums to preserve rare works of Islamic arts in a way that will preserve them for many years requires specialized knowledge. The result of this research shows that new museological trends and thought factors are influential factors in the exhibition of Islamic art and architecture. With special sociological reference, how the use of a space can be evaluated culturally and technically requires a contemporary analysis practice. Therefore, installation, as a special branch of art, is an artistic activity that can be learned through exploration using various materials and space. It is also possible to exhibit installations through Islamic institutions. For example, a museum could exhibit installations made with modern architecture combined with traditional Islamic artworks. In this context, Islamic symbolism is combined with the programming of modern images and symbols to create new meanings. Installations can also be used to draw attention to different forms of traditional elements of Islamic arts. However, the sacredness of the religion and the principles of faith in Islam are issues that need to be addressed in a special way. Curators can produce important artistic content by being consistent and rigorous when exhibiting certain elements of Islamic art in conjunction with religious rituals.

Anahtar Kelimeler

Art history, Islamic Arts, Installation, Museology, Art.

Kaynakça

• Aktimur, Özer. Türkiye'de 1970’den Günümüze Sergi Mekânları ve Sanatçıların Eserleriyle Kurduğu İlişki. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Artun, Nur Altınyıldız. “Katar'da Çağdaş Sanat, İslam ve Para”. e-Skop. Erişim 11 Aralık 2022. http://www. e-skop.com/skopbulten/katarda-cagdas-sanat-islam-para/1423.
• Aykut, Köksal, Zorunlu Çoğulluk, Mimarlık ve Sanatta Dilin Süreksizliği. (İstanbul: ATT Yayınları,1994).
• Balcıoğlu, Esma. “İslam Medeniyetleri Müzesi Kapılarını Açıyor”. BİSHOP, C. Installation art, London: Tate. Erişim 11 Ekim 2022. https://www.gezelim.com/islam-medeniyetle ri-muzesi-kapilarini-aciyor-5748.html.
• Beşar, Manik Selahaddin – Fayzul, Haque Muhammed, “The Effect of Philosophy on the Establishment of Islamic Art”. International Journal of Innovative Research and Publications, 1/3 (2021), 33- 46.
• “Brooklyn Museum.” Erişim 11 Aralık 2022. https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/3199
• Çalka, Melek. “Kavramsal Sanat”. Sanat Tarihçiler Derneği. Erişim 11 Ekim 2022. http://satad.org/kavramsal-sanat/.
• Dhaheri, Afra Al. “Tadaroj (Derecelendirme), İslam Sanatları Festivali, Sharjah. BAE 2021 – 2022”. Green Art Gallery. Erişim 11 Aralık 2022. https://www.gagallery.com/#2.
• Doğanay, Aziz. “Dosya: İslam Sanatı İslam Sanatı Nedir”? Perspektif. Erişim 18 Aralık 2022. http://perspektif.eu/2021/11/01/islam-nedir/.
• Ergün, Evrim. Yeni Medya Sanatında Video Projeksiyon Eşleme. Kıbrıs: Yakın Doğu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Felakşan Onar'ın Kanatsız Kuşlar Enstalasyonu Berlin İslam Sanatları Müzesinde”. Alem Dergisi. Erişim 17 Ekim 2022. http://www.alem.com.tr/sergiler/felaksan-onarin-kanatsiz-kuslar-enstalasyonu-berlin-islam-sanatlari-.
• “Gelenekle geleceği buluşturan müze”. Erişim 11 Ekim 2022. http://www.itohaber.com/haber/guncel/222767/gelenekle_geleceği_buluşturan_muze.html.
• Grabar, Oleg. İslam Sanatının Oluşumu. çev. Nuran Yavuz. (İstanbul: YKY, 1998).
• “Irk ve Irka İlişkin Mefhumlar Fred Wilson, Pera Müzesi”. Erişim 17 Ekim 2022. http://www.peramuzesi.org.tr/blog/irk-ve-irka- iliskin-mefhumlar-fred-wilson/1218.
• Kadoi, Yuka. “İslam Sanatını Yerleştirmek: İç Mekân ve Zamansal İmgelem”. International Journal of Islamic Architecture, 7 /2 (2018), 229-234.
• Kale, Nesrin. Felsefiyat. (Ankara: Pegem Yayınları, 1996).
• Karadeniz, Ceren.“ Katar'da Kültür, Miras ve Müze Çalışmaları”. Art-e Sanat Dergisi, 12/24 (2019), 719-747.
• Mutluel, Osman. “İslam Sanatının Oluşumundaki Etkenler AİBÜ”. Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 /1 (2011), 19-27.
• Mohammadi, Mahdis - Keramatifard, Mahin. “Philosophy of Aesthetics and Art in Islamic Architecture”. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding, 8/2 (2021), 612-626.
• Öçalan, Gökçen. Çağdaş Sanatta Bir Anlatım Dili Olarak Video ve Enstalasyon. Sakarya: Sakarya Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Öztürk, Serkan. Video ve Enstalasyon Sanatında Mekan Çözümlemeleri ve İzleyici İlişkisi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Sözen, Hatice Nilüfer.“Sanata Disiplinlerarası Bir Yaklaşım: Enstalasyon Sanatı ve Genco Gülan Örneklemi”, Sanat ve Tasarım Dergisi, 1/6 (2010), 147-162.
• Toluyağ, Dilek. “ Sanat Pratiğinde Enstalasyon, Mekan ve Nesne”. Akademik Sanat, 5/11 (2020), 101-114
• Ünal, Ünalan.“Dosya: İslam Sanatı, İslam Sanatları Tevhit ve Tenzih İlkelerine bağlı Perspektif”. Erişim 18 Aralık, https://perspektif.eu/2021/11/01/islam-sanati-nedir/.
• Yavuz, Tuğba Sezer. Çağdaş Türk Sanatı'nda Enstalasyon. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2019.
• Yerce, Nail Egemen. Enstalasyon ve Mekânı. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Yetkin, Suut Kemal. İslam Mimarisi. (Ankara Üniversitesi Basımevi:1965).
• Görsel Kaynakçası
• https://www.itohaber.com/haber/guncel/222767/gelenekle_gelecegi_bulusturan_muze.html
• https://www.gezelim.com/islam-medeniyetleri-muzesi-kapilarini-aciyor-5748.html
• https://www.alem.com.tr/sergiler/felaksan-onarin-kanatsiz-kuslar-enstalasyonu-berlin- islam- sanatlari-muzes inde-848821
• https://www.peramuzesi.org.tr/blog/irk-ve-irka-iliskin-mefhumlar-fred-wilson/1218
• https://www.gagallery.com/#2
• Brooklyn Museum, https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/exhibitions/3199