Moral Behaviors That Are Tried to Be Acquired Through Stories in Primary School Religious Culture And Moral Knowledge Textbooks

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 88 - 114, 30.06.2024

Yasin Doğan , Nevzat Yaşar Aşıkoğlu

https://doi.org/10.51450/ilmiyat.1421411

Öz

Throughout history, Allah the Almighty has willed to teach moral behaviors to humanity through prophets and divine scriptures, encouraging the practice of morality. As with other holy books, moral behaviors are one of the most emphasized topics in the Quran. Allah the Almighty presented moral behavior concretely by giving examples from the lives of the prophets so that people could better understand them. Thus, he wanted to show that these behaviors are applicable.
Teaching moral behaviors from an early age is significant for their lasting impact. Behaviors learned during childhood are easier to endure than those acquired later in life. Therefore, it is crucial to teach moral behaviors from the beginning of one's education.
The primary school age is a period when students seek role models, emulate people they feel close to, and identify between their life and their own. For this reason, they need individuals they can take as an example in this age. Studies have shown that primary school students consider people who set examples as role models, not people who give them advice. Therefore, it is essential to teach students the lives of people they can identify with, using accurate information and concrete examples.
Prophets are the most important figures students can take as an example in line with the religious knowledge they have acquired. For students to take the prophets as an example, it is important that they learn and adopt their lives, and especially the moral behaviors they care about from reliable sources. For this purpose, the lives of the prophets should be told correctly and in accordance with the students' level in Religious Culture and Ethics courses at primary school age, and concrete stories that may be of interest to students should be included.
The importance of textbooks prepared to facilitate teaching and support students' education is undeniable. These books must align with the curriculum, as well as the age and level of the students. Primary school Religious Culture and Ethics textbooks strive to present the lives of prophets in a simple manner based on the Quran and other authentic sources. The prophets' lives have been prepared according to the target age group's language, literature, visual content, and religious development. Thus, it was aimed to teach students specific values and moral behaviors through examples from the lives of the prophets.
In this context, our study has discussed the importance of certain values and moral behaviors that the lives of prophets, taught in the Primary Education Religious Culture and Ethics textbooks prescribed by the Ministry of National Education during the 2022-2023 academic year, aim to instill in students. No other study extensively examines the moral behaviors in the prophet stories found in these textbooks. This situation adds originality to our work and increases its significance. The research aims to identify the moral behaviors intended to be imparted to students through the lives of prophets featured in these books. This study is important in terms of revealing the importance of teaching moral behavior to primary school children with examples from the lives of the prophets, and it is expected to contribute to the field of religious education on the subject. The content analysis method, one of the qualitative research methods, was adopted in the study. By examining the textbooks, moral behaviors under the title 'I Know a Prophet' were identified and analyzed in detail. For better teaching of moral behaviors, the religious development levels of primary school-aged students should be considered, and utmost care must be taken with the content of the books.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Moral Behavior, Prophet, DKAB, Textbook

İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarında Kıssalar Yoluyla Kazandırılmaya Çalışılan Ahlaki Davranışlar

Öz

Yüce Allah, tarih boyunca peygamberler ve ilahi kitaplar aracılığıyla insanlara ahlaki davranışları öğretmek istemiş ve ahlaki olanı uygulamaları konusunda teşvik etmiştir. Diğer kutsal kitaplarda olduğu gibi Kur’an-ı Kerim’de de en çok üzerinde durulan konulardan biri ahlaki davranışlardır. Yüce Allah insanların daha iyi anlamaları için ahlaki davranışları, peygamber hayatlarından örnekler vererek somut halde sunmuştur. Böylece bu davranışların uygulanabilir olduğunu göstermek istemiştir.
Ahlaki davranışların küçük yaşlardan itibaren öğretilmesi kalıcı olması açısından önem arz etmektedir. Çocukluk döneminden itibaren öğrenilen davranışların, ileriki yaşlarda öğrenilen davranışlara oranla kalıcı olması daha kolaydır. Bu nedenle ahlaki davranışların eğitim öğretim hayatının başlarından itibaren öğretilmesi önemli bir husustur.
İlköğretim çağı; öğrencilerin rol model arayışında oldukları, kendilerine yakın hissettikleri kişilere özenti duydukları, onların hayatı ile kendi hayatları arasında özdeşim kurdukları bir dönemdir. Bu nedenle bu çağda örnek alabilecekleri insanlara ihtiyaçları vardır. Bu alanda yapılan çalışmalar ilköğretim çağındaki öğrencilerin kendilerine öğüt veren insanları değil, örnek olan insanları rol model kabul ettiklerini ortaya koymaktadır. Bu sebeple doğru bilgilerle ve somut örneklerle öğrencilere özdeşim kurabilecekleri insanların hayatlarını öğretmek gerekmektedir.
Öğrencilerin edindikleri dini bilgiler doğrultusunda örnek alabilecekleri en önemli kişiler peygamberlerdir. Öğrencilerin peygamberleri örnek alabilmeleri için onların hayatlarını ve özellikle de önemsedikleri ahlaki davranışları doğru kaynaklardan öğrenmeleri ve benimsemeleri önemlidir. Bunun için ilköğretim çağında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinde peygamberlerin hayatları öğrencilerin seviyesine uygun ve doğru bir şekilde anlatılmalı ve öğrencilerin ilgilerini çekebilecek somut hikâyelere yer verilmelidir.
Dersin işlenişine ve öğrencilerin eğitimine yardımcı olması için hazırlanan ders kitaplarının önemi yadsınamayacak kadar büyüktür. Kitapların, dersin öğretim programına, öğrencinin yaş ve seviyesine uygun olması çok önemlidir. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarında peygamber hayatları Kur’an- ı Kerim’e ve diğer sahih kaynaklara dayalı olarak sade bir şekilde anlatılmaya çalışılmıştır. Peygamberlerin hayatları dil, edebiyat, görsel içerik ve hitap edilen yaş grubunun dini gelişimine uygun olarak hazırlanmıştır. Böylece peygamberlerin hayatlarından örneklerle öğrencilere bazı değerler ve ahlaki davranışlar kazandırılmak istenmiştir.
Bu çerçevede çalışmamızda 2022-2023 Eğitim- Öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim okullarında okutulan İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarında öğretimi yapılan peygamber hayatlarının öğrencilere kazandırmak istediği bazı değerler ve ahlaki davranışların önemi tartışılmıştır. Ders kitaplarında yer alan peygamber kıssalarındaki ahlaki davranışları geniş kapsamda inceleyen başka çalışma yoktur. Bu durum yaptığımız çalışmaya özgünlük katmakta ve önemini artırmaktadır. Araştırmada bu kitapların içerisinde yer alan peygamber hayatları ile öğrencilere kazandırılmak istenen ahlaki davranışların tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma ilköğretim çağı çocuklarına kazandırılması hedeflenen ahlaki davranışların peygamber hayatlarından örneklerle öğretilmesinin önemini ortaya koyması açısından önem arz etmekte olup konuyla ilgili din eğitimi alanına katkı sunması beklenmektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi yöntemi benimsenmiştir. Ders kitapları incelenerek ‘Bir Peygamber Tanıyorum’ başlığı altındaki ahlaki davranışlar tespit edilmiş ve detaylı olarak analiz edilmiştir. Ahlaki davranışların daha iyi öğretilebilmesi için ilköğretim çağı öğrencilerinin dini gelişim düzeyleri göz önünde bulundurulmalı ve kitapların içeriğine son derece dikkat edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Ahlaki Davranış, Peygamber, DKAB, Ders Kitabı

Etik Beyan

.

Destekleyen Kurum

.

Teşekkür

.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût. 45 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1421.
• Akıncı, Adem. “Kur’an’daki Kıssalar Ve Din Öğretimindeki Yeri”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/13 (Ocak-Haziran 2004), 42-64.
• Aşıkoğlu, Nevzat Yaşar. “Kuran’daki Örnek Olayların (Mesellerin) Ahlakî Bilinç Geliştirmedeki Rolleri (Bahçe Sahipleri Örneği)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2001), 1-4.
• Aydın, İbrahim Hakkı - Bekiryazıcıoğlu, Eyüp. İslâm Ahlâk Esasları ve Felsefesi. İstanbul: Yenda Yayınları, 2011.
• Bayar, Mustafa. “Din ve Ahlak Öğretiminde Kuran Kıssalarının Önemi: İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersindeki Eyyüp Kıssası Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/34 (2014), 740-749.
• Bayraktutar, Muammer. “Hz. Peygamber’in Örnekliği Bağlamında Olaylar Karşısındaki Azim ve Kararlılığı”. Ekev Akademi Dergisi 6/50 (Kış 2012), 71-87.
• Bilgin, Beyza. “Ahlâk Terbiyesinde Dînî Hikayeler”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 1 (1994), 51-74.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Mustafa Dib el-Boğa. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1407.
• Çağrıcı, Mustafa. “Sabır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/337-339. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Çağrıcı, Mustafa. “Af”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/394-395. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ahlak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/1-9. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Çağrıcı, Mustafa. “Azim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/328-329. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Çamyar, Selahattin - Yaldız, Hacer. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 7. Ankara: Gün Yayıncılık, 2022.
• Çapcıoğlu, Fatma. “Affedicilik Değeri Üzerine”. Toplum Bilimleri Dergisi 9/18 (Temmuz Aralık 2015), 115-138.
• Fırat, Yavuz. “Kur’an’da Peygamberler Hakkında Kullanılan ‘Ulu’l-Azim Vasfına Dair”, Bilimname 11/2 (2006), 73-95.
• Görgün, Tahsin. “Kur'an Kıssaları'nın Neliği (Mahiyeti) Üzerine”. IV. Kur'an Haftası Kur'an Sempozyumu.19-40. Ankara: Fecr Yayınları, 1998.
• Gündüz, Muhammed Muhdi. “Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarında Hz. Nuh Kıssası”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/123 (Aralık 2021), 225-239.
• Kabakçılı, Osman. “Hz. Şuayb Kıssasının Ahlak İlkeleri Açısından Analizi”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (Haziran-June 2021),111-125.
• Kara, Mustafa. “Kur’ân Kıssalarında Konu ve Kapsam Merkezli Bir Analiz”. İslâmî İlimler Dergisi 9/1 (Bahar 2014), 69-102.
• Kara, Mustafa. Bireysel ve Toplumsal Açıdan Kur’ân Kıssaları. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Karaman, Fikret. “Dinî Değerlerin İletişiminde Üslup ve Güzel Konuşmanın Etkisi”. Diyanet İlmî Dergi 58/3 (Temmuz Ağustos Eylül 2022), 1231-1256.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’da Affetme Olgusu İnsanların Birbirlerini Affetmeleri”. Diyanet İlmi Dergisi 43/4 (Ekim Kasım Aralık 2007),7-30.
• Kaya, Mevlüt. “İlköğretim Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programlarındaki Ahlaki Konuların Ahlak Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/23 (2007), 23-50.
• Kıncal, Remzi Yavaş (ed.). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2010.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• MEB (2018). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar).
• Macit, Sadullah. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 6. İstanbul: Fcm Yayıncılık, 2021.
• Nayir, Sebahattin vd. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 8. Ankara: Korza Yayıncılık, 2022.
• Okumuşlar, Muhiddin. “Din Eğitiminde Etkin Bir Yöntem Olarak Hikâye”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2006) 237-252.
• Sarıbaş, Hüseyin. “Kur’an ve Sünnette Sabır İman İlişkisi”. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Şengül, İdris. “Kur’an’ın Mesajını Ulaştırmada Kıssaların Önemi”. I. Kur’an Sempozyumu. 133-140. Ankara: Bilgi Vakfı Yayınları, 1994.
• Şengül, İdris. “Kıssa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/498-500. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Şengül, İdris. Kur’ân Kıssaları Üzerine. İzmir: Işık Yayınları, 1994.
• TDK, Türk Dil Kurumu. “Türk Dil Kurumu Sözlükleri”. Erişim 11 Kasım 2023. https://sozluk.gov.tr/
• Topçubay, Kubat Ali. “Din Öğretimi Programları”. Din Öğretiminde Özel Öğretim Yöntemleri. ed. Hacer Aşık Ev. 1-34. İstanbul: Lisans Yayınları, 2. Baskı, 2023.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kesb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/304-306. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yıldırım, Suat. “Kur’ân-ı Kerîm’de Kıssalar”. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi 3 (1979), 37-63.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2016.
• Yılmaz, Hüseyin. “Hz. Peygamber’in Eğitiminde Bir İlke Olarak Hoşgörü”. Cumhuriyet Üniverssitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (Sivas 2004), 109-132.
• Yılmaz, Macit. “Değerler Eğitiminde Etkin Bir Yöntem Olarak Kur’an Kıssaları ve Kullanılışı”. İslâmî İlimler Dergisi 9/1 (Bahar 2014), 137-154.
• Yılmaz, Macit. İslam Ahlâk Eğitiminde Kuran Kıssaları. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Yiğit, Hulusi vd. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 5. Ankara: Başak Yayıncılık, 2022.
• Yüksel, Mukadder Arif. “Kur’ân’da İlâhî Sınama ve Sabır”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/3 (Aralık 2020), 121-143.
• Yürük, Tuğrul – Topchubaev, Kubatali. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programlarının İncelenmesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 22/1 (Haziran 2022), 415-436.