Bakara Sûresi 184. Âyetin Neshi Meselesi ve Şah Veliyyullah ed-Dehlevî’nin Bu Konudaki Sıra Dışı Yorumu

Yıl 2019, , 25 - 47, 30.06.2019

Yunus Emre Gördük

https://doi.org/10.29288/ilted.519775

Cited By: 2

Öz

Hindistanlı
velûd bir âlim olan Şah Veliyyullah ed-Dehlevî’nin (ö. 1176/1762) pek çok
alanda tam sayısı tespit edilemeyen birçok eseri vardır. Bunlardan biri tefsir
usulü alanında telif etmiş olduğu el-Fevżu’l-Kebîr fî Usûli’t-Tefsîr adlı aslı
Farsça olan eseridir. Söz konusu eserin bir bölümünde müellif, Suyûtî’nin (ö.
911/1506) el-İtkân’ında yirmi bir adetle sınırlandırdığı mensûh âyetleri tekrar
gözden geçirerek bu sayıyı beşe indirmektedir. Bu meyanda değinilen âyetlerden
biri Bakara sûresinin 185. âyetiyle neshedildiği kebul edilen 184. âyetidir.
Tefsir literatüründe, önce bu âyetin nâzil olduğu ve Müslümanlara oruç tutmakla
her güne karşılık bir miskine fidye vermek arasında muhayyerlik hakkı tanındığı
belirtilmektedir. Daha sonra sûrenin 185. âyetiyle bu hüküm kaldırılarak orucun
tutulması kesin bir şekilde emredilmiştir. Dehlevî söz konusu âyetin mensûh
olmadığı görüşündedir çünkü ona göre bu âyette fıtır sadakasından
bahsedilmektedir. Bu makale bahis mevzuu meseleye dair bir tahlili
içermektedir. Gördüğümüz kadarıyla müfessirler arasında böyle sıra dışı bir fikir
ve yaklaşım tarzına sahip kimse yoktur. Müellifin bütün rivâyet külliyatını ve
ulemanın görüşlerini göz ardı eden bu yorumu son derece dikkat çekicidir. Bunun
ilmî kriterler açısından sağlıklı bir yorum metodolojisine dayandığı ise
söylenemez. Bu çerçevede mensûh âyetleri mümkün mertebe azaltma çabasının onu
böyle bir yaklaşım tarzına sevk ettiği düşünülebilir. Ayrıca onun bu yaklaşım
tarzında tasavvufî yöneliminin ve işârî tefsir geleneğinin dolaylı da olsa
etkili olmuş olabileceği ihtimali gözden kaçırılmamalıdır.

Anahtar Kelimeler

Şah Veliyyullah, Dehlevî, Mensûh, Bakara, Yorum, Tefsir, Nesh

The Issue of Naskh (Abrogation) of the Surah Al- Baqarah, 184 and the Unusual Interpretation of Shah Waliullah ed-Dehlawi on this Subject

Öz

Shah Waliullah Dehlawi (d. 1176/1762), a scholar from
India, has a multitude of works that cannot be determined in many areas. One of
them is a work “al-Fawż al-Kabir Fi Usul al-Tafsir”, which was written in the
field of usul al-tafsir, the original language of which is Persian. In a part
of the mentioned work he reviews mansukh verses which are limited to twenty-one
in Suyuti’s (d. 911/1505) al-Itqan and reduces them to five. One of the verses
referred to in this chapter is the 184^th verse, which is accepted to
have been abrogated by the 185th verse of the surah al-Baqara. In the Tafsir
literature, it is stated that verse 184^th was before and that Muslims
were given the right to choose between fasting or feeding a needy person for
each fasting day. This judgement (hukm) was later abolished by the 185^th
verse of the same surah and fasting was ordained (fard). Dehlawi thinks that
this verse was not mansukh because according to him, this verse refers to the
sadaqa al-fitr. This article contains an analysis of the aforementioned issue.
As far as we can see, there is no one else who has such an unusual opinion and
an approach. It is very interesting that the author’s making this
interpretation by ignoring all the narratives (riwayahs) of sahaba (friends of
prophet Muhammad [pbuh]) and the opinions of the Islamic scholars. It cannot be
said that this is based on a sound interpretation methodology in terms of scientific
criteria. Within this framework, it can be thought that the effort to reduce
the abrogated verses as much as possible leads to such an approach. Also, it
should not be overlooked that in this approach, his Sufi orientation and the
tradition of ishari/mystical tafsir may have been effective, even if
indirectly.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Baqara, Mansukh, Naskh, Shah Waliullah, Dehlawi, Interpretation

Kaynakça

• Abdülvehhâb b. Ali b. Nasr es-Saʻlebî. Şerhu’r-Risâle. 2 cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2007.
• Âlûsî, Şihâbuddin Mahmud b. Abdillah el-Hüseynî. Rûḥu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Ḳur’âni’l-Azîm ve’s-Seb‘i’l-Mesânî. Thk. Ali Abdülbârî ‘Atıyye. 16 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mesûd b. Muhammed b. el-Ferrâ. Me‘âlimu’t-tenzil fî tefsîri’l-Ḳur’ân. Thk. Abdürrezzak el-Mehdî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1998.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mesûd b. Muhammed b. el-Ferrâ. et-Tehzîbu fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʻî. Thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Mu-hammed Muavvıd. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali el-Husrevcirdî. es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Mahmûd Abdülkadir ‘Atâ. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdullah İsmail b. İbrahim el-Cu‘fî. Saḥiḥu’l-Buḫârî. Thk. Mu-hammed Züheyr b. Nasır en-Nasır. 9 cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2002.
• Dehlevî, Şah Veliyyullah. el-Fevżu’l-kebîr fî ‘usûli’t-tefsir. Trc. Selman Hü-seyni en-Nedvî. Kahire: Daru’s-Sahve, 1986.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. Sünen. Nşr. Mahmûd Avvâme. 4 cilt. Mekke: el-Mektebetü’l Mekkiyye/Cidde: Dâru’l-Kıble/Beyrut: Müesse-setü’r-Reyyân, 1998.
• Ebû Hayyân, Muhammed Yûsuf b. Ali b. Yûsuf b. Hayyân Esîrüddin el-Endelûsî. el-Baḥru’l-muḥît fi’t-tefsîr. Thk. Sıdkı Muhammed Cemil. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1999.
• Elmalılı Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 9 cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Erdoğan, Mehmet. “Şah Veliyyullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklope-disi. 38: 260-262. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Güngör, Mevlüt. “el-Fevżu’l-Kebîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedi-si. 12: 510-511. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Hâkim en-Neysabûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdillah. el-Müstedrek alâ’s-saḥîḥayn. Thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Hatîb eş-Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed. es-Sirâcu’l-münîr. 4 cilt. Kâhire: Matbaatu Bulak, 1285/1869.
• Hatîb eş-Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed. Muġni’l-muhtâc ilâ maʻrifeti meʻânî elfâẓi’l-Minhâc. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• İbn ʻÂdil, Ebû Hafs Siracüddin Ömer b. Ali ed-Dımaşkî. el-Lübâb fî ʻulûmi’l-Kitab. Thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvıd. 20 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn ‘Âşur, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir b. Âşur et-Tûnusî. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr (Taḥrîru’l-ma‘na’s-sedîd ve tenvîru’l-akli’l-cedîd min tefsîri'l-Kitabi’l- Mecîd). 30 cilt. Tunus: Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn ‘Atıyye el-Endelûsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib b. Abdurrahman b. Temâm. el-Muḥarreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz. Thk. Abdüsselam Abdüşşafî Muhammed. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Bişrân, Ebu’l-Kâsım Abdülmelik b. Muhammed el-Bağdâdî. Emâlî. Thk. Ahmed b. Süleyman. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
• İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâlüddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdu’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. Thk. Abrürrezzak el-Mehdî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1422/2001.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed et-Temîmî er-Râzî. Tefsîru’l-Ḳur’âni’l-’Aẓîm. Thk. Es’ad Muhammed Tayyib. 9 cilt. Su-udi Arabistan: Mektebetü Nizâr, 1998.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali el-Endelûsî. el-Muḥallâ bi’l-âsâr. 12 cilt. Bey-rut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Ḳur’âni’l-’Aẓîm. Thk. Sami b. Muhammed Selâme. 8 cilt. Dâru’t-Taybe, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî. Sünen. Thk. Mu-hammed Fuad Abdülbaki. 2 cilt. Beyrut: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• Kâsimî, Muhammed Cemâlüddin b. Muhammed Saîd b. Kâsım el-Hallâk. Meḥâsinü’t-te’vîl. Thk. Muhammed Basil Uyûn es-Sûd. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-aḥkâmi’l-Ḳur’ân. Thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrâhim Atfîş. 2 cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mahallî, Celâlüddîn-es-Suyûtî, Celâlüddîn. Tefsîru’l-Celâleyn. Kahire: Dâru’l-Hadîs, ts.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Te’vîlâtu eh-li’s-sünne. Thk. Mecdî Baslûm. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘uyûn. Thk. Seyyid b. Abdilmaksûd b. Abdirrahim. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed b. Muhtar el-Kaysî. el-Hidâye İlâ Bulûġi’n-Nihâye fî İlmi Me‘âni’l-Ḳur’ân ve Tefsîrihi. 13 cilt. Câmiatu’ş-Şârika, 2008.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan İbn Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. Thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâs, 2001.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. Saḥîḥ. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbakî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, ts.
• Râzî, Fahrüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer. Mefâtîḥu’l-gayb. 32 cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1998.
• Sa‘îd b. Mansûr. Sünen. Thk. Habîburrahman el-A’zâmî. 2 cilt. Bombay: Dâru’s-Selefiyye, 1982.
• San’ânî, Abdürrezzak. el-Muṣannef. Thk. Habîburrahman el-A‘zamî. 11 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1983.
• Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman. el-İtkan fî ‘ulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Muham-med Ebû’l-Fadl ibrâhîm. 4 cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti li’l-Âmme, 1974.
• Süfyan es-Sevrî, Ebû Abdillah b. Sa‘îd b. Mesrûk. Tefsîru Süfyan es-Sevrî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983.
• Şemseddin Sâmi. Ḳâmusu’l-aʻlâm. 6 cilt. İstanbul: Mihran Matbaası, 1308/1891.
• Şeybânî, Muhammed b. el-Hasan b. Ferkad. el-Hüccetü alâ ehli’l-Medîne. Thk. Mehdî Hasan el-Geylânî. 4 cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1403/1983.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdillah el-Yemenî. Fetḥu’l-Ḳadîr. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1992.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Ḳur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed el-Mısrî. Şerḥu müşkili’l-âsâr. Thk. Şuayb el-Arnavût. 16 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1994.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed en-Neysâbûrî. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. Thk. Heyet. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâfu an ḥakâıkı ġavâmıdı’t-tenzîl. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1407/1985.