أصول التفسير عند الراغب الأصفهاني من التأصيل إلى التفعيل

Muhammet İkbal Ferhat

doi:10.29288/ilted.304781

Araştırma Makalesi

Usulu't-Tefsîr inde'r-Rağıb el-İsfehânî mine't-Ta'sîl ile't-Tef'îl

Yıl 2016, Sayı: 46, 159 - 198, 30.12.2016

Muhammet İkbal Ferhat

https://doi.org/10.29288/ilted.304781

Öz

Teoriden Pratiğe Rağıb el-İsfahani’de Tefsir Usulü
Rağıb el-İsfahani’nin tefsirini süslemiş olduğu önsöz, Tefsir Usûlü ilminin olgunlaşmasında önemli bir adım kabul edilir. Rağıb el-İsfahanî, Tefsir Usûlü ilminin en önemli konularına tamamen yer verdiği söylenebilir. O gerçek anlamda sistematik olarak Tefsir Usûlü ilminin ilk kurallarını koyan kişi olarak sayılır. Bu araştırmamda Rağıb’a göre Tefsir Usûlü ilmini ve bu ilmi tefsirinde pratik olarak nasıl uyguladığını incelemeye çalıştım.

Anahtar Kelimeler

Rağıb el-İsfahanî, Tefsir Usûlü, Müfredat, Cami’u’t-Tefâsir, Ulûmu’l- Kur’an

Kaynakça

Aclunî, İsmail b. Muhammed b. Abdulhadi. Keşfü’l-Hafâ. Beyrut: Müessesetu’r-risale, 1985.
Ahmed b. Hanbel. Müsned. Thk. Şuayb el-Arnavut, vd. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetu’r-risale, 1999.
Ahmed Timur Paşa. Fihristü’l-hazâneti’t-Timuriyye. Kahire: Matbaatu Dâri’l-kütübi’l-Mısriyye, ts.
Azzam, Muhammed Abduh. Divan-ı Ebî Temmam bi Şerhi’l-Hatib et-Tebrîzî. 5. Baskı. b.y. Dâru’l-maarif, ts.
Bağdâdî, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn. Beyrut: Dâru İhyai’t-turasi’l-Arabî, 1951.
Beyhâkî. Târîhu hukemai’l-İslam. Thk. Muhammed Kurd Ali. Dimaşk: Matbaatu’t-Terakki, 1946.
Brockelmann, Carl. Târîhu âdâbi’l-Arabî. Thk. Abdulhalim en-Neccar, Ramazan Abdu’t-tevvab. 5. Baskı. Kahire: Dâru’l-maarif, 1977.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahihü’l-Buhârî. Thk. Muhammed Züheyr b. Nasır en-Nasır. b.y. Dârü tavki’n-necât, h. 1422.
Dârekutnî, Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî. el-İlel. Thk. Muhammed Salih ed-Debâsî. Beyrut: Müessesetu’r-reyyan, ts.
Ebû Kâsım, Abdurrahman b. İshak el-Bağdâdî el-Hindâvî Zeccâcî. Emâli’z-Zeccâcî, Thk. Abdusselam Harun. 2. Baskı. Beyrut: Dârü’l-cîl, 1987.
Esbehânî, Mirza Abdullah Efendi. Riyadu’l-ulema ve hiyadu’l-fudela. Thk. Seyyid Ahmed el-Hüseynî el-Eşkurî. 1.Baskı. b.y. Matbaatu’l-hiyam, h. 1401.
Ferhat, Ahmed. Me‘âcimu Müfredati’l-Kur’an. b.y. Tab’u Nedve, 2000.
Ferhat, Muhammed İkbal. Râgıb el-İsfehanî ve menhecuhu fi’t-Tefsîr me’a tahkik-i Tefsirihi Suretü’l-Bakara. Doktora Tezi. b.y., ts.
Fîruzabadî, Mecdüddin Ebû Tahir Muhammed b. Yakub. el-Bulğa fi terâcim-i eimmeti’n-nahv ve’l-luğa. b.y. Dârü Sa‘di’d-din li’t-tibaa ve’n-neşr ve’t-tevzi, 2000.
Halebî, es-Semin. ed-Durru’l-mâsun. Thk. Ahmed Muhammed el- Harrat. Dimaşk: Dârü’l-kalem, ts.
Halife, Hâcî. Keşfü’z-Zünun an esâmi kütübi ve’l-بünun. Thk. Muhammed Şerafettin Yaltkaya. Beyrut: Dârüihyai’t-turasi’l-Arabi, ts.
Havansârî, Mirza Muhammed Bakır el-Musevî el-Havansarî el-Esbehânî. Ravadâtü’l-cennât. b.y. Dâru’l-İslamiye, 1991.
İbnü’l-Enbarî, Ebû Bekr Muhammed b. Kasım. Îdahu’l-vakf ve’l-ibtidâ. Thk. Muhyiddin Ramazan. Dimaşk: Matbaatu mecmai’l-luğati’l-Arabiyye, 1971.
Kara, Ömer. “el-Müfredat”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 31: 398-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Kara, Ömer. “Meşhur Ama Az Tanınan Çok Yönlü Bir İlim Adamı: Râğıb el-İsfahani”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (2012): 101-146.
Kara, Ömer. “Râğıb el-İsfahanî’nin İlmî Mirası”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 44 (2015): 9-66.
Kara, Ömer. “Râğıb el-İsfahanî”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 34: 398-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Kara, Ömer. “Râğıb’ın Müfredatında Furuk Malzemeleri: Sunuş Şekilleri ve Tespit Metotları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/23 (2012).
Kara, Ömer. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Yakınanlamlılık ve Nüans: Râğıb el-İsfahani Örneği. İstanbul: Bilge Adamlar, 2009.
Kefevî, Ebü’l-Beka. el- Külliyyat. Thk. Adnan Derviş, Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1998.
Kehhale, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-müellifin. Beyrut: Müessesetu’r-risale, 1993.
Kummî, Abbas. Sefinetü’l-behhâr. 2. Baskı. b.y. Dârü’l-üsve li’t-tibaa ve’n-neşr, h. 1416.
Muhammed, Kurd Ali. Künuzu’l-ecdâr. b.y. Matbaatü Dimaşk, 1950.
Müstağfirî, Hafız Ebû Abbas Cafer b. Muhammed. Fedâilü’l-Kur’an. Thk. Ahmed Faris Selum. b.y. Dârü İbn Hazm, h. 1427.
Nîsâburî, Ebû Bekr İbrahim b. el-Münzir. Thk. Sa’d b. Muhammed es-Sa’d. b.y. Dârü’l-meâsir, 2002.
Ragıb el-İsfehani. Mecmau’l-belağa. Thk. Ömer Sârisî. Amman: Mektebetü’l-Aksa, 1986.
Ragıb el-İsfehani. Muhaderatü’l-üdeba. Beyrut: Dârü’l-Erkam b. Ebi Erkam, h. 1420.
Ragıb el-İsfehani. Mukaddimetü Camiü’t-tefasîr. Thk. Ahmed Hasan Ferhat. Kuveyt: Dâru’d-Dave, 1984.
Râgıb el-İsfehanî. Müfredatü elfazi’l-Kur’an. Thk. Safvan Davudî. Dimaşk: Dârü’l-Kalem, 1992.
Râgıb, Ebû Kasım. el-İ’tikad. Thk. Şimran el-Aclî. Beyrut: Müessesetü’l-eşref li’t-tibaave’n-neşrve’t-tevzi, 1988.
Safdî, Salahaddin Halil b. Eybek b. Abdillah. el-Vâfî ve’l-Vefeyât. Thk. Ahmed el-Arnavut, Türkî Mustafa, Beyrut: Dârü İhyai’t-turas, 2000.
San’ânî, Abdurrezzak b. Hemmam. Tefsiru Kur’âni’l-Azîm. Thk. Mustafa Müslim. Riyad: Dârü’r-rüşd, 1989.
Sârisî, Ömer. Râgıb el-İsfehanî ve cühuduhu fi’l-luğa ve’l-edeb. Amman: Mektebetü’l-Aksa, 1987.
Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Buğyetu’l-vuât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuhât. Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. Kahire: İsa el-Babî el-Halebî, 1964.
Şiddî, Adil b. Ali. Tefsiru’r-Rağıb min evveli Sureti Âli İmran ve hatte’l-ayeti 113 min Sureti’n-Nisa. Riyad: Dârü’l-vatan, 2003.
Taberânî, Ebû Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyüb. Müsnedü’ş-Şâmiyyîn. b.y. Müessesetü’r-risale, 1984.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. Tefsirü’t-Taberî Camiu’l-Beyan. Thk. Ahmed Şakir. b.y. Müessesetü’r-risale, 2000.
Zehebî. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. Thk. Şuayb el-Arnavutî. 3. Baskı. b.y. Müessesetu’r-risale, 1985.
Zeydan, Corci. Târîhu âdâbi’l-lugati’l-Arabiyye. Thk. Şevki Dayf. b.y. Dârü’l-hilal, ts.
Ziriklî, Hayreddin. el-Alam. 15. Baskı. Beyrut: Dârü’l-ilm li’l-melayin, 2002.

Methodology of Interpretation in Raghib al-Isfahani from theoretically and practically

Yıl 2016, Sayı: 46, 159 - 198, 30.12.2016

Muhammet İkbal Ferhat

https://doi.org/10.29288/ilted.304781

Öz

al-Raghib’s introduction in his tafseer is considered as an advanced step in the methods of interpretation.
I am not exaggerating if I would to say that al-Raghib al-Isfahani has come on most
important topics of methods of interpretation. al-Raghib al-Isfahani is rightly regarded as the first
to set systematically rules for interpretation. I undertook this research study to examine al-Raghib
methods of interpretation, and how he applied this methodology in its interpretation.

Anahtar Kelimeler

Al-Raghib al-Isfahani, the foundation of interpretation, vocabulary, jaami al-tafaser, Quranic sciences

Kaynakça

Aclunî, İsmail b. Muhammed b. Abdulhadi. Keşfü’l-Hafâ. Beyrut: Müessesetu’r-risale, 1985.
Ahmed b. Hanbel. Müsned. Thk. Şuayb el-Arnavut, vd. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetu’r-risale, 1999.
Ahmed Timur Paşa. Fihristü’l-hazâneti’t-Timuriyye. Kahire: Matbaatu Dâri’l-kütübi’l-Mısriyye, ts.
Azzam, Muhammed Abduh. Divan-ı Ebî Temmam bi Şerhi’l-Hatib et-Tebrîzî. 5. Baskı. b.y. Dâru’l-maarif, ts.
Bağdâdî, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn. Beyrut: Dâru İhyai’t-turasi’l-Arabî, 1951.
Beyhâkî. Târîhu hukemai’l-İslam. Thk. Muhammed Kurd Ali. Dimaşk: Matbaatu’t-Terakki, 1946.
Brockelmann, Carl. Târîhu âdâbi’l-Arabî. Thk. Abdulhalim en-Neccar, Ramazan Abdu’t-tevvab. 5. Baskı. Kahire: Dâru’l-maarif, 1977.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahihü’l-Buhârî. Thk. Muhammed Züheyr b. Nasır en-Nasır. b.y. Dârü tavki’n-necât, h. 1422.
Dârekutnî, Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî. el-İlel. Thk. Muhammed Salih ed-Debâsî. Beyrut: Müessesetu’r-reyyan, ts.
Ebû Kâsım, Abdurrahman b. İshak el-Bağdâdî el-Hindâvî Zeccâcî. Emâli’z-Zeccâcî, Thk. Abdusselam Harun. 2. Baskı. Beyrut: Dârü’l-cîl, 1987.
Esbehânî, Mirza Abdullah Efendi. Riyadu’l-ulema ve hiyadu’l-fudela. Thk. Seyyid Ahmed el-Hüseynî el-Eşkurî. 1.Baskı. b.y. Matbaatu’l-hiyam, h. 1401.
Ferhat, Ahmed. Me‘âcimu Müfredati’l-Kur’an. b.y. Tab’u Nedve, 2000.
Ferhat, Muhammed İkbal. Râgıb el-İsfehanî ve menhecuhu fi’t-Tefsîr me’a tahkik-i Tefsirihi Suretü’l-Bakara. Doktora Tezi. b.y., ts.
Fîruzabadî, Mecdüddin Ebû Tahir Muhammed b. Yakub. el-Bulğa fi terâcim-i eimmeti’n-nahv ve’l-luğa. b.y. Dârü Sa‘di’d-din li’t-tibaa ve’n-neşr ve’t-tevzi, 2000.
Halebî, es-Semin. ed-Durru’l-mâsun. Thk. Ahmed Muhammed el- Harrat. Dimaşk: Dârü’l-kalem, ts.
Halife, Hâcî. Keşfü’z-Zünun an esâmi kütübi ve’l-بünun. Thk. Muhammed Şerafettin Yaltkaya. Beyrut: Dârüihyai’t-turasi’l-Arabi, ts.
Havansârî, Mirza Muhammed Bakır el-Musevî el-Havansarî el-Esbehânî. Ravadâtü’l-cennât. b.y. Dâru’l-İslamiye, 1991.
İbnü’l-Enbarî, Ebû Bekr Muhammed b. Kasım. Îdahu’l-vakf ve’l-ibtidâ. Thk. Muhyiddin Ramazan. Dimaşk: Matbaatu mecmai’l-luğati’l-Arabiyye, 1971.
Kara, Ömer. “el-Müfredat”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 31: 398-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Kara, Ömer. “Meşhur Ama Az Tanınan Çok Yönlü Bir İlim Adamı: Râğıb el-İsfahani”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (2012): 101-146.
Kara, Ömer. “Râğıb el-İsfahanî’nin İlmî Mirası”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 44 (2015): 9-66.
Kara, Ömer. “Râğıb el-İsfahanî”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 34: 398-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Kara, Ömer. “Râğıb’ın Müfredatında Furuk Malzemeleri: Sunuş Şekilleri ve Tespit Metotları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/23 (2012).
Kara, Ömer. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Yakınanlamlılık ve Nüans: Râğıb el-İsfahani Örneği. İstanbul: Bilge Adamlar, 2009.
Kefevî, Ebü’l-Beka. el- Külliyyat. Thk. Adnan Derviş, Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1998.
Kehhale, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-müellifin. Beyrut: Müessesetu’r-risale, 1993.
Kummî, Abbas. Sefinetü’l-behhâr. 2. Baskı. b.y. Dârü’l-üsve li’t-tibaa ve’n-neşr, h. 1416.
Muhammed, Kurd Ali. Künuzu’l-ecdâr. b.y. Matbaatü Dimaşk, 1950.
Müstağfirî, Hafız Ebû Abbas Cafer b. Muhammed. Fedâilü’l-Kur’an. Thk. Ahmed Faris Selum. b.y. Dârü İbn Hazm, h. 1427.
Nîsâburî, Ebû Bekr İbrahim b. el-Münzir. Thk. Sa’d b. Muhammed es-Sa’d. b.y. Dârü’l-meâsir, 2002.
Ragıb el-İsfehani. Mecmau’l-belağa. Thk. Ömer Sârisî. Amman: Mektebetü’l-Aksa, 1986.
Ragıb el-İsfehani. Muhaderatü’l-üdeba. Beyrut: Dârü’l-Erkam b. Ebi Erkam, h. 1420.
Ragıb el-İsfehani. Mukaddimetü Camiü’t-tefasîr. Thk. Ahmed Hasan Ferhat. Kuveyt: Dâru’d-Dave, 1984.
Râgıb el-İsfehanî. Müfredatü elfazi’l-Kur’an. Thk. Safvan Davudî. Dimaşk: Dârü’l-Kalem, 1992.
Râgıb, Ebû Kasım. el-İ’tikad. Thk. Şimran el-Aclî. Beyrut: Müessesetü’l-eşref li’t-tibaave’n-neşrve’t-tevzi, 1988.
Safdî, Salahaddin Halil b. Eybek b. Abdillah. el-Vâfî ve’l-Vefeyât. Thk. Ahmed el-Arnavut, Türkî Mustafa, Beyrut: Dârü İhyai’t-turas, 2000.
San’ânî, Abdurrezzak b. Hemmam. Tefsiru Kur’âni’l-Azîm. Thk. Mustafa Müslim. Riyad: Dârü’r-rüşd, 1989.
Sârisî, Ömer. Râgıb el-İsfehanî ve cühuduhu fi’l-luğa ve’l-edeb. Amman: Mektebetü’l-Aksa, 1987.
Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Buğyetu’l-vuât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuhât. Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. Kahire: İsa el-Babî el-Halebî, 1964.
Şiddî, Adil b. Ali. Tefsiru’r-Rağıb min evveli Sureti Âli İmran ve hatte’l-ayeti 113 min Sureti’n-Nisa. Riyad: Dârü’l-vatan, 2003.
Taberânî, Ebû Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyüb. Müsnedü’ş-Şâmiyyîn. b.y. Müessesetü’r-risale, 1984.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. Tefsirü’t-Taberî Camiu’l-Beyan. Thk. Ahmed Şakir. b.y. Müessesetü’r-risale, 2000.
Zehebî. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. Thk. Şuayb el-Arnavutî. 3. Baskı. b.y. Müessesetu’r-risale, 1985.
Zeydan, Corci. Târîhu âdâbi’l-lugati’l-Arabiyye. Thk. Şevki Dayf. b.y. Dârü’l-hilal, ts.
Ziriklî, Hayreddin. el-Alam. 15. Baskı. Beyrut: Dârü’l-ilm li’l-melayin, 2002.