The Critical Edition of Jamâl-i Khalwatî’s Tafsir Leaflet Called “Kitâbu al-Nûriyya wa Kawkabu al-Durriyya

Yıl 2017, Sayı: 48, 85 - 118, 31.12.2017

Esra Hacımüftüoğlu

https://doi.org/10.29288/ilted.338418

Öz

Cemâl-i Halvetî’nin “Kitâbü’n-Nûriyye ve Kevkebü’d-Dürriyye” Adlı Tefsir Risalesinin Tahkikli Neşri

Bu çalışma, XV. yüzyılda yaşamış olan ve Çelebi Halîfe adıyla şöhret bulan Cemâl-i Halvetî’ye

(v. 899/1494) ait bir tefsir risalesini gün yüzüne çıkarmayı amaçlamaktadır. II. Beyazıd devrinde

yaşayan ve çok yönlü bir ilim adamı olan Cemâl Halvetî’nin tasavvuf, tefsir ve hadise dair pek çok

eseri bulunmaktadır. Bu çalışmanın konusu olan Kitâbü’n-Nûriyye ve Kevkebü’d-Dürriyye adlı

eser, müellifin temelde Nur 24/35 ayetinin tefsirini ele aldığı ve önemli gördüğü birkaç konu

hakkında da değerlendirmelerde bulunduğu bir tefsir risalesidir. İşarî tefsirin karakteristik

özelliklerinin görüldüğü bu risale, ilgili ayetin tefsiri bağlamında zaman içerisinde oluşan literatürün

önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Tahkikli neşir, eserin ulaşılan beş nüshası üzerinden

yapılmıştır. Çalışmada, öncelikle Cemâl-i Halvetî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş,

tahkikte esas alınan nüshaların tavsifi ve izlenen yöntem belirtilmiş ve eserin muhtevası hakkında

yapılan kısa bir değerlendirmeden sonra metin verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cemâl-i Halvetî, Nur Suresi 24/35, Tefsir Risalesi, Tahkik, Tefsir, Edisyon Kritik

The Critical Edition of Jamâl-i Khalwatî’s Tafsir Leaflet Called “Kitâbu al-Nûriyya wa Kawkabu al-Durriyya”

Öz

This study aims to bring to light a tafsir (exegesis) leaflet which belongs to Jamâl-i Khalwatî (d.

899/1494) who lived in 17th century and became famous with the name “Çelebi Halife”. Jamâl-i

Khalwatî, who lived in the time of 2nd Bayezid and who was a versatile scholar, wrote many books

on Islamic sufism, tafsir and hadith. The work called Kitâbu al-Nûriyya ve Kawkabu al-Durriyya,

which is the subject of this study, is a tafsir leaflet in which the author basically deals with the

exegesis of the verse 24/35 (Surah al-Nur) and makes evaluations on some points that he considered

important. This leaflet, in which characteristics of Ishari tafsir can be seen, forms a remarkable

part of the literature composed in time within the context of the mentioned verse. The verified

publication was made on the basis of the five attained versions of the work. In the study, firstly

some information about Jamâl-i Khalwatî’s life and works are given, the characterization of the

versions that were taken as the base for verification and the method used are specified and the text

is given after a short evaluation about the content of the work.

Anahtar Kelimeler

Tafsir Leaflet, Verified, Exegesis, Jamâl-i Khalwatî, Surah al-Nur (24/35), Critical Edition

Kaynakça

• Aclûnî, İsma‘il b. Muhammed b. ‘Abdilhâdî el-Cerrâhî. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009. Âdil Nüveyhid. Mu‘cemu’l-Müfessirîn. Beyrut: y.y. 1982.
• Ahmed b. Hanbel. Müsned. Nşr. Şuayb el-Arneut-Adil Mürşid vd. b.y. Müessesetü’r-Risale, 2001.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. ‘Ali b. Mûsâ el-Hüsrevcirdî el-Horâsânî. ez-Zühdü’l-kebîr. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1996.
• Buhârî, Ebû ‘Abdillah Muhammed b. İsma‘îl b. İbrahim b. el-Muğîre b. Berdezbehe’l-Cu‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
• Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1333.
• Çakmak, Muharrem. “Cemâl-i Halvetî Hayatı, Eserleri, Tasavvufî Düşüncesi ve Cemâliyye Kolu”. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2000. Demir, Ziya. XIII-XVI. Y.Y. Arası Osmanlı Müfessirleri, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Ebü’l-Leyses-Semerkandî, Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim. Tefsîru’s-Semerkandî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1993. Elbânî, Ebû ‘Abdi’r-Rahmân Nâsirüddin b. el-Hâc Nûh b. Necâtî b. Âdem el-Eşkudrî. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-za‘îfeve’l-mevzû‘a ve eseruhu’s-seyyi’üfi’l-Ümme. Riyad: Dârü’l-Meârif, 1992.
• Hacımüftüoğlu, Esra. Cemâl-i Halvetî ile Gazzâlî’nin Nur Ayeti’ne Yaptıkları Yorumlar Hakkında Bir Değerlendirme, Amasya Âlimleri Sempozyumu, 21-22 Nisan 2017.
• Hindî, ‘Alâüddîn ‘Ali b. Hüsamiddîn b. Kâdihân el-Kâdirî eş-Şâzelî el-Burhanfûrî. Kenzü’l-‘ummâl. b.y. Müessesetü’r-Risâle, 1981.
• Hulvî, MahmudCelâleddîn. Lemazât-ı Hulviyye. Haz. Mehmed Serhan Tayşi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 1993.
• İbn Hıbbân. Sahîhu İbn Hıbbânbi-tertîbi İbn Balaban. Nşr. Şuayb el-Erneut. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1993.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshak b. Huzeyme b. el-Muğîre b. Salih b. Bekr es-Sülemî en-Nîsâbûrî. Sahîhu İbn Huzeyme. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, ts.
• İbn Mâce, Ebû ‘Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenu İbn Mâce. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2008.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-müellifîn terâcimü musannifi’l-kütübi’l-‘Arabiyye. Dımaşk, 1960.
• Muhammed Rıza Şefî‘î. Mevlânâ Celâleddîn Gazeliyyât Şems Tebrîzî. Tahran: 1387.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2011.
• Nebhânî, Yûsuf b. İsma‘il. Câmi‘u kerâmâti’l-evliyâ. Mısır: Dârü’l-Kütübi’l ‘Arabiyye el-Kübrâ, ts.
• Nesâî, Ebû ‘Abdirrahmân Ahmed b. Şu’ayb b. ‘Ali. Sünenü’n-Nesâî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009. Nîsâbûrî. Tefsîru garâibi’l-Kur’an ve regâibü’l-Furkân. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Nişancızâde, Mehmed. Mir’ât-ı Kâinât, İstanbul: 1290.
• Râzî, Fahru’d-Dîn. Tefsîru Fahri’r-Râzî. b.y. Dârü’l-Fikr, 1981.
• Sehâvî, ‘Abdu’r-Rahmân. el-Mekâsıdu’l-hasene fî beyâni kesîrinmine’l-ehâdîsi’l-müştehire ‘ale’l-elsine. b.y. Dârü’l-Kütübi’l-‘Arabî, ts. Senây-ı Gaznevî. Dîvanu Hakîm Senay-ı Gaznevî. Nşr. Pervez Babay. Tahran: 1375.
• Şevkânî, Muhammed b. ‘Ali b. Muhammed. el-Fevâidu’l-mecmû‘a fi’l-ehâdîsi’l-mevzu‘a. Nşr. ‘Abdurrahman b. Yahya el-Mu’allimi el-Yemânî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Tirmizî, Ebû ‘Isâ Muhammed b. ‘Isâ. Sünenü’t-Tirmizî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2011.