Afterlife in Ilâhîmah of Attâr

Yıl 2017, Sayı: 48, 195 - 213, 31.12.2017

Ayşe Hilal Kalkandelen

https://doi.org/10.29288/ilted.338424

Öz

Hereafter is the life that restarts with the death and that is going to continue forever after the

resurrection in the last judgment. This life, which includes the conditions of hereafter, is told by

Qur’an and the hadiths. These conditions are stated in many verses of Qur’an. This issue, being

reflected in literary works, draws attention in the work İlahinamah by the Persian poet Attâr.

Events in İlahiname happen in between a father and his six sons. With the statement of Attâr the

father and the sons are; spirit, human soul, satan, wisdom, science, poverty and oneness. These

events which are related to each other consist of twenty two articles each of which consist of stories.

The stories mostly have religious and social contents and they were partly written with the effect of

epics and heroes. With the stories in the work, hereafter is seen sometimes as a sinner, sometimes as

a young with references and images to the verses of Qur’an and the life in hereafter is exemplified

with good examples. In this article, we will try to present the conditions of hereafter in four stories

of the work with the help of verses and the statements of Attâr.

Anahtar Kelimeler

Attâr, İlahinamah, Afterlife, The states of the afterlife, Qur’an

Attâr’ın İlâhînâme’sinde Âhiret

Öz

Âhiret, ölümden itibaren tekrar başlayan ve mahşerdeki dirilişten sonra ebediyyen devam

edecek olan hayattır. Âhiret hallerini içine alan bu hayat, Kur’ân-ı Kerîm ve hadislerle anlatılmaktadır.

Bu haller pek çok âyette belirtilmiştir. Edebî eserlere de akseden bu konu, İranlı şair Attâr’ın eseri

İlâhînâme’de de dikkati çekmektedir. İlâhînâme’de olaylar bir seri halinde baba ve altı oğlu

arasında geçmektedir. Attâr’ın ifadesiyle baba ve oğulları; ruh, nefis, şeytan, akıl, bilim, fakr ve

tevhiddir. Birbiriyle ilintili olan bu olaylar yirmi iki makaleden, makaleler de hikâyelerden

oluşmaktadır. Hikâyeler çoğunlukla dinî ve sosyal içerikli olup, kısmen destanlar ve kahramanların

etkisiyle yazılmıştır. Eserde geçen hikâyeler ile âhiret, Kur’an-ı Kerim âyetlerine telmihle ve

benzetmelerle, bazen bir günahkâr, bazen de bir genç olarak dile getirilmiş, âhiret hayatı güzel

ifadelerle örneklenmiştir. Biz de bu makalede eserde geçen

Anahtar Kelimeler

İlâhînâme, Âhiret, Âhiret Halleri, Attâr, Kur’ân-ı Kerîm

Kaynakça

• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlu’l-İlbâs, Daru’l Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1408.
• Alizade, Aygün. “Feridüddin Attar'ın İlâhinameAdlı Eserinin Şekil ve İçerik Özellikleri”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 3, sy. 10 (Aralık 2016): 133-152.
• Arslan, Hulusi, Mustafa Bozkurt. Sistematik Kelam. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2016.
• Attar, Feridüddîn-i Nîşâburî. Dîvân-ı Attar-ı Nişâburî, tas. Saîd-i Nefîsî. Tahran: İntişârât-ı Kitab-ı Âbân, 1384.
• Attar, Feridüddîn-i Nîşâburî. Tezkiretü’l-Evliyâ. nşr. Muhammed İsti‘lâmî. Tahran: İntişârât-i Zevâr-i Tahran, 1346/1927.
• Attar, Feridüddîn-i Nîşâburî. İlâhînâme. çev. Mehmet Kanar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Attar, Feridüddîn-i Nîşâburî. İlâhînâme. çev. Serkan Özburun. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2006.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.
• Bilgin, Azmi. “Tasavvuf ve Tekke Edebiyatı”, http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/D01445/1995_1/1995_1_BILGINA.pdf (E.T. 14. 09. 2017).
• Buhari, Muhammed b. İsmail, el-Mu’cemu’s-Sahih, İstanbul: 1315.
• Buhari, Muhammed b. İsmail. Sahihu’l-Buhârî. Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1456.
• Ceylan, Ahmet. İslâm’da Ölümden Sonra Diriliş İnancı. Ankara: Kitap Yayınları, 2007.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.
• Devletşah. Şair Tezkireleri. çev. Necati Lugal. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2011.
• Ebu Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistani, Sünen, Kahire 1950.
• Elmalılı M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. Yusuf Karaca v. dğr., Ankara: Berikan Yayınları, 2002.
• İbn Mace, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvini, Sünen Darü ihyai’t-türasil-Arabi, 1975.
• Kam, Ömer Ferit. Divan Şiiri’nin Dünyasına Giriş, Âsâr-ı Edebiye Tedkîkâtı, haz. Halil Çeltik, Ankara: Birleşik Yayınları, 2008.
• Kanar, Mehmet. Farsça Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları, 2008.
• Kayaalp, İsa. Sultan Ahmed Divanı’nın Tahlili. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1999.
• Keleş, Reyhan. Divan Şiirinde Âyet ve Hadis İktibasları. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2016.
• Muhammed Fuad Abdülbaki, el-Mu’cemu’l-Müfehres li elfâzı’l-Kur’an. Kahire: Dâru’l-hadîs, 1422.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman, Ahmed b. Şu’ayb, es-Sünen, el-Kütübü’s-Sitte ve Şurûhuhâ, tah.: Bedrettin Çetiner, 2.bs., İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Özervarlı, Sait. Kelâm’da Yenilik Arayışları. İstanbul: İSAM Yayınları, 1998.
• Safer el-Muhibbî el-Cerrahî. Istılahat-ı Sufiyye Fî Vatan-ı Asliyye. İstanbul: Kırk Kandil Yayınları, 2013.
• Sefercioğlu, M. Nejat. Nev’î Dîvânı’nın Tahlîli. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Soyalan, Mehmet Yaşar. Elmalılı Tefsirinde Kur’ânî Terimler ve Deyimler. İstanbul: Ağaç Yayınları, 2003.
• Şahinoğlu, M. Nazif. “Attar, Feridüddîn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 4: 94-98. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Tâhirü’l-Mevlevî, Edebiyat Lügatı. İstanbul: Enderun Yayınları, 1973.
• Tolasa, Harun. Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1973.
• Topaloğlu, Bekir-İlyas Çelebi. KelamTerimleri Sözlüğü. Ankara: İSAM Yayınları, 5.bs., 2017.
• Topaloğlu, Bekir. “Ahiret”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 2: 544-545, 548. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Topaloğlu, Bekir. “Cehennem”, DİA, 7: 227.
• Topaloğlu, Bekir. “Cennet”, DİA, 7: 374.
• Toprak, Süleyman. Ahirete İman. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Baskı, 2015.
• Toprak, Süleyman ve Şerafettin Gölcük. Kelam Tarih Ekoller Problemler, Konya: Tekin Kitabevi, 2016.
• Zebîhullâh-i Safâ. Târîh-i Edebiyyât Der Îrân. Tahran: İntişârât-ı Firdevs, 1344.
• Zebîhullâh-i Safâ. İran Edebiyatı Tarihi, çev. Hasan Almaz, Ankara: Nüsha Yayınları, 2002.