İbn Sînâ Metafiziğinde Nefs-Beden Düalizmi Üzerine Bir Zihin Felsefesi Değerlendirmesi

Yıl 2018, Sayı: 49, 161 - 184, 30.06.2018

Mehtap Doğan

https://doi.org/10.29288/ilted.346247

Cited By: 4

Öz

İlk Çağ’dan beri filozofların temel problemlerinden olan nefsin varlığı, mahiyeti, ölümsüzlüğü
ve bedenle ilişkisi konuları, İbn Sînâ metafiziğinin de ontoloji ve epistemoloji arasında köprü
görevi gören önemli tartışmalarındandır. İbn Sînâ’nın nefs anlayışı hem Platon hem de Aristoteles
felsefeleriyle benzerlikler taşısa da birçok yönüyle ikisini de aşan konumdadır. Ruh-beden problemi
denildiğinde akla gelen ilk isim olan Descartes’tan çok önce, İbn Sînâ’nın da nefs-beden problematiğini
sistematik bir yaklaşımla göz önüne serişi takdire şayandır. Bu amaçla, bu çalışma öncelikli olarak
İbn Sînâ’nın nefs teorisini nefsin tanımı, özü, işlevi ve önemi bağlamında değerlendirmeye alacak,
daha sonra bu teorinin izlerini modern zihin felsefesi tartışmalarında arayacaktır. Özellikle, İbn
Sînâ ve Descartes felsefeleri nefs-beden ilişkisi huşunda karşılaştırılacak, güçlü ve zayıf yönleri
tespit edilmeye çalışılacaktır. İbn Sînâ’nın uçan adam istiaresi ile ortaya koyduğu nefsin bedenden
ayrı bir töz olduğu fikri ile Descartes’in ruh-beden düalizminin örtüştükleri ve ayrıştıkları
meselelerden yola çıkarak, İbn Sînâ’nın nefs teorisi modern zihin felsefesi içinde konumlandırılmaya
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nefs Teorisi, Descartes, Zihin Felsefesi, İslâm Felsefesi, İbn Sīnā, Ruh-beden ilişkisi problemi

A Philosophy of Mind Evaluation on Soul-Body Dualism in Avicenna’s Metaphysics

Öz

Soul has been a huge problem in history of philosophy within the context of its description,
existence, immortality and its relationship with body since the ancient times. Avicenna’s theory on
soul could be evaluated as a bridge between his epistemological and ontological ideas. Although his
theory has similar characteristics with Plato’s and Aristoteles’ philosophical arguments on soul,
Avicenna offers a significant schema on soul that really exceeds both Plato and Aristoteles.
Avicenna proposed a systematical analysis of mind-body problem decades before Descartes, who
has been known as the constructer of mind-body problem. Therefore, it should be taken into an
account that Avicenna although lived in Middle-ages, made a significant contribution to both
psychology and philosophy of mind indirectly. The aim of this essay is firstly to evaluate Avicenna’s
soul theory concerning the description of soul, the nature of soul, types of soul and the functions of
soul and then to search for its effects on modern philosophy of mind. Especially it is easy to realize
that there is an explicit similarity between Descartes and Avicenna’s ideas on soul. On the issue of
mind-body problem, Descartes claims that mind could exist without the existence of body. Mind is
a separate and distinct substance; however, there is a mutual relationship between mind and body
through pineal gland. Similar with Descartes, Avicenna also claims that soul can exist without
body because it is a distinct substance. He constructs a ground for this idea by using his popular
thought experiment “flyman”. In this essay, it is tried to be indicated that Avicenna’s theory of soul
has important reflections both on Descartes and modern philosophy of mind

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Philosophy of Mind, Avicenna, Descartes, Soul, Mind-Body Problem

Kaynakça

• Alanen, Lilli. “Reconsidering Descartes’s Notion of Mind-Body Union”. Synthese Kluwer Academic Publishers 106 (1996): 3-20.
• Alper, Ömer Mahir. “İbn Sīnā ve İbn Sīnā Okulu”. İslâm Felsefesi Tarih ve Problemler. Ed. Cüneyt Kaya. 252-287. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014.
• Altıntaş, Hayrani. İbn Sīnā Metafiziği. Ankara: Elis Yayınları, 2008.
• Aristoteles. Ruh Üzerine. Trc. Zeki Özcan. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2011.
• Bircan, Hasan Hüseyin. “İbn Sīnā’nın İslâm Düşüncesindeki Yeri ve Önemi”. Muhafazakâr Düşünce. 45/46 (2015): 11-40.
• Bircan, Hasan Hüseyin. İslâm Felsefesine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2013.
• Churchland, Paul. Madde ve Bilinç: Zihin Felsefesine Güncel Bir Bakış. Trc. Ekrem Berkay Ersöz. İstanbul: Alfa Yayınları, 2012.
• Descartes, Rene. “Meditations on First Philosophy”. Descartes Selected Philosophical Writings. Trc. John Cottingham v.dğr. USA: Cambridge University Press, 2007.
• Descartes, Rene. “The Passions of the Soul”. Descartes Selected Philosophical Writings. trc. John Cottingham, Robert Stoothoff, Dugald Murdoch. USA: Cambridge University Press, 2007.
• Durusoy, Ali. “İbn Sīnā”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 322-331. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Gutas, Dimitri. İbn Sīnā’nın Mirası. Trc. Cüneyt Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2010.
• Husserl, Edmund. The Crisis of Eurupean Sciences and Phenomenology. Trc. D. Carr. Evanston: Northwestern University Press, 1970.
• İbn Sīnā. “Edviye-i Kalbiye”. Büyük Türk Filozof ve Tıb Üstadı İbni Sīnā Şahsiyeti ve Eserleri Hakkında Tetkikleri. Trc. Rıfat Bilge. Ankara: TTK Yayınları, 2009.
• İbn Sīnā. “İbni Sīnā’dan Tercemeler”. Büyük Türk Filozof ve Tıb Üstadı İbni Sīnā Şahsiyeti ve Eserleri Hakkında Tetkikler. Trc. Rıfat Bilge. Ankara: TTK Yayınları, 2009.
• İbn Sīnā. en-Necāt: Felsefenin Temel Konuları. Trc. Kübra Şenel. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
• İbn Sīnā. “en-Nefs”. eş-Şifā, et-Tabi‘iyyāt 2. Nşr. G. C. Anawati - Said Zāyid. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Āmmeli’l-Kitâb, 1975.
• İbn Sīnā. İşaretler ve Tembihler. Trc. Muhittin Macit v.dğr. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 2011.
• Macit, Muhittin. “Aristoteles ve İbn Sīnā’da Nefs-Beden İlişkisi Problemi ve Modern Zihin Felsefesindeki Bazı Yansımaları”. M.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2004): 59-83.
• Maslin, Keith T. An Introduction to the Philosophy of Mind. Cambridge: Polity Press, 2001.
• Peker, Hidayet. İbn Sīnā’nın Epistemolojisi. Bursa: Arasta Yayınları, 2000.
• Robert Wisnovsky, “Avicenna and AvicennianTradition”. The Cambridge Companion to Arabic Philosophy. Ed. Peter Adamson - Richard C. Taylor. UK: Cambridge University Press, 2005.
• Shaffer, Jerome A. Zihin Felsefesi, Trc. Turan Koç. İstanbul: İz Yayıncılık, 2005.
• Timuçin, Afşar. Descartes Felsefesine Giriş. İstanbul: Bulut Yayınları, 1999.
• Toktaş, Fatih. İslâm Düşüncesinde Felsefe Eleştirileri. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.
• Topdemir, Hüseyin Gazi. “İbn Sīnā’nın Yaşamı ve Yapıtları”. İbn Sīnā-Doğunun Sönmeyen Yıldızı. Ed. Hüseyin Gazi Topdemir. İstanbul: Say Yayınları, 2009.
• Vural, Mehmet. İslâm Felsefesi Sözlüğü. Ankara: Elis Yayınları, 2016.
• Vural, Mehmet. İslâm Felsefesi Tarihi İslâm Düşüncesinin Tarihsel Seyri. Ankara: Elis Yayınları, 2018.
• Wisnovsky, Robert. İbn Sīnā Metafiziği. Trc. İbrahim H. Üçer. İstanbul: Klasik Yayınları, 2010.
• Yıldırımer, Şeniz. “İbn Sīnā ve Descartes’ın Bilgi Anlayışları Bakımından Karşılaştırılması I”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2013): 97-129.
• Yıldırımer, Şeniz. “İbn Sīnā ve Descartes’ın Bilgi Anlayışları Bakımından Karşılaştırılması II”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2013): 25-53.