The Establishment Process of Tawhid in Qur’an

Yıl 2018, Sayı: 49, 83 - 103, 30.06.2018

Fikrullah Çakmak

https://doi.org/10.29288/ilted.381446

Öz

Tawhid is the main principle that establishes the essence of Islamic belief. It is a religious belief
that all the prophets manifest in the name of Allah. This belief expresses the way of thinking, the
way of life that occurs around a single god. In this context, faith is the result of a meaningful
relation between the worship and islamic law. Tawhid is not only a discourse for the grace of Allah
but a system that determines how Allah-universe relation operates. In this relationship, it is not
possible to engage active forces between Allah and the universe. All kinds of beliefs and thoughts
are in the face of Tawhid that will leave Allah in a passive position during his relation with the
creatures and particularly with humans. In this study, the establishment process of the belief of
tawhid will be tried to be examined, which is the basic doctrine of Islamic belief. In this regard,
criticism directed at polytheism(Shirk) will be examined from the perspective of Qur’an. Especially
areas where tawhid narratives intensify will be determined. The narrative will be attempted to be
understood in the way of understanding in the revelation process.

Anahtar Kelimeler

Allah, tawhid, polytheism (shirk), human, process

Kur’an’da Tevhidin İnşa Süreci

Öz

Tevhid İslam inancının özünü oluşturan temel ilkedir. Yaratılışla beraber bütün peygamberlerin
Allah adına ortaya koydukları akidedir. Bu inanç tek ilah çevresinde oluşan düşünme biçimini,
hayat tarzını ifade eder. Bu bağlamda inanç, ibadet ve muamelat unsurlarının birbirleriyle anlamlı
birlikteliğinin sonucudur. Tevhid sadece Allah’ın zatına yönelik söylemler olmayıp Allah-kâinat
kilişkisinin nasıl işlediğini belirleyen sistemdir. Bu ilişkide Allah ile kâinat arasına etkin kuvvetler
sokuşturmak mümkün değildir. Allah’ın, yaratıklarıyla özelde ise insanla olan ilişkisi esnasında
O’nu pasif konumda bırakacak her türlü inanç ve düşünce tevhidin karşısında yer almaktadır. Bu
çalışmada İslam inancının temel doktrini olan tevhid inancının inşa süreci, bu bağlamda şirke
yöneltilen eleştiriler Kur’ani perspektiften incelenecektir. Özellikle tevhidi anlatımların yoğunlaştığı
alanlar belirlenecektir. Söz konusu anlatımların vahiy sürecindeki anlaşılma şekli ön plana
çıkarılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Allah, tevhid, şirk, insan, süreç

Kaynakça

• Ali, H. A. “Rubûbiyyet”. Trc. Aydın Topaloğlu. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/29 (2005): 205-219.
• Altıntaş, Ramazan. Bütün Yönleriyle Cahiliyye. İstanbul: Pınar Yayınları, 2007.
• Arı, Mehmet Salih. “Cahiliyye Toplumundan Medeni Topluma Geçiş Süreci: Yeni Bir Sosyal Düzen Doğuşu”. İstem Dergisi 2/4 (2004): 173-188.
• Atay, Hüseyin. Kur’an’a Göre İman Esasları ve Kader Sorunu. Ankara: Atay Yayınları, 2013.
• Balcı, İsrafil. Peygamberlik Öncesi Hz. Muhammed. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Beğavî, Hüseyin b. Mes’ud b. Muhammed. Meâlimu’t-tenzîl fî tefsiri’l-Kur’an. 5 cilt. Beyrut: Daru ihyâi’t-turasi’l-Arabî, 1420.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• Coşkun, İbrahim. “Teşbih ile Tenzih Arasında S. Amidi’nin Allah'ın Sıfatlarını Yorumlamadaki Metodu”. Dicle Ünviversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2001): 22-59.
• Çağrıcı, Mustafa. “Arap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 317-321. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Derveze, İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. 10 cilt. Kâhire: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabî, 1383.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‛as. Sünenü Ebi Dâvud. 4 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ebü’l-Leys Semerkandî, Nasr bin Muhammed bin Ahmed bin İbrahim. Bahrü’l-‛ulûm (Tefsiru’l-Semerkandî). 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1993.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Mustafa. İrşâdü’l-akli’s-selîm ila mezâyâyi kitabi’l-Kerîm. 9 cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî.
• Gündüz, Şinasi. Mitoloji ve İnanç Arasında. Samsun: Etüt Yayınları, 1998.
• Hamidullah, Muhammed. İslam’a Giriş. Trc. Cemal Aydın. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999.
• İbn Âşûr, Muhammed b. Muhammed Tahir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Tunus: Dâru’t-Tunûsiyye, 1984.
• İbn Habib, Muhammed b. Habib. el-Muhabber. Beyrut: Dâru’l-âfâki’l-cedîde, ts.
• İbn Habib, Muhammed b. Habib. el-Munammak fî ahbâri Kureyş. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1985.
• İbn Kuteybe, Ebâ Muhammed b. Abdullah b. Müslim. el-Maârif. Kahire: 1992.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânu’l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru’s-sadr, 1414.
• İkbal, Muhammed. Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu. Trc. Ahmet Asrar. İstanbul: Birleşik Yayınları, ts.
• İzutsu, Toshihiko. Kur’an’da Allah ve İnsan. Trc. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Kaya, Remzi. “Vahiy öncesi Hicaz' da Müşrik Arapların İnanç Esasları”. Kur'an'ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur'an Öncesi Mekke Toplumu Sempozyumu Bildirileri (İstanbul, 01-03 Temmuz 2011). Ed. Mevlüt Güngör. 123-136. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Koçyiğit, Tahsin. “Asabiyetten Uhuvvete -Medine'de Hz. Peygamber'in İslam Kardeşliğine Dayalı Bir Toplum Oluşturma Stratejisi Üzerine-“. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/41 (2015): 9-41.
• Kurt, Abdurrahman. İslam’ın İlk Döneminde İmanın Toplumsal Yansıması. Bursa: Emin Yayınları, 2009. Kutub, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’an. Beyrut: Dâru’ş-Şuruk, 1412.
• Macit, Nadim. “Kur’an’a Göre Şirk”. Doktora Tezi, Konya Selçuk Üniversitesi, 1991.
• Özler, Mevlüt. İslam Düşüncesinde Tevhid. İstanbul: Nun Yayınları, 1995.
• Öztürk, Resul. “İslam Öncesi Arap Toplumunun Tanrı Tasavvuru ve Bu Tasavvurun İslam’ın Tanrı Tasavvuruna Etkisi Sorunu”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 8/2 (2008): 133-157.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Din Maskeli Allah Düşmanlığı Şirk ve Şirke Tepkinin Felsefeleşmesi: Deizm. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 2013.
• Polat, Fethi Ahmet. “Mekki Surelerde Müşriklere Yönelik Eleştiriler”. Kur'an Nüzulünün Mekke Dönemi Sempozyumu Bildirileri (Çorum, 29 Haziran - 01 Temmuz 2012). Ed. Mesut Okumuş. 145-168. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
• Rafsancani, Haşimi – Bahoner, Cevad, - Nasr, Seyyid Hüseyin. İslam Öncesi Cahiliyye ve Günümüzde Din Gerçeği. Trc. Hasan Çiftçi - Nimet Yıldırım. Erzurum: İhtar Yayınları.
• Rahman, Fazlur. Ana Konularıyla Kur’an. Trc. Alparslan Açıkgenç. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-ġayb. 32 cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâs, 1420.
• Sarıcık, Murat. İnanç ve Zihniyet Olarak Cahiliyye. İstanbul: Nesil Yayınları, 2011.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Din Fenomenolojisi (Dinlerin Mahiyeti ve Tezahur Şekilleri). Isparta: Fakülte Kitapevi, 2011.
• Taberî, Ebû Ca‛fer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid. Târîhu’t-Taberî. 11 cilt. Beyrut: Dâru’t-turâs, 1387.
• Tantâvî, Muhammed Seyyid. et-Tefsîru’l-vâsid li’l-Kur’âni’l-Kerim. 15 cilt. Mısır: Dâru nahda.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizi. 5 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Topaloğlu, Bekir. İslam Kelamcıları ve Filozoflarına Göre Allah’ın Varlığı. Ankara: Diyanet İşler Başkanlığı Yayınları, 1979.
• Ulutürk, Veli. Kur’ân-ı Kerim Allah’ı Nasıl Tanıtıyor. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2007.
• Yalar, Mehmet. “Din Faktörü Işığında Cahiliye Şiirine Bir Bakış”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2006): 19-43.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, 2007.
• Zuhayli, Vehbe. et-Tefsîru’l-münîr. 30 cilt. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 2009.