el-Burhān fî Vucūhi’l-Beyān Eseri Bağlamında İbn Vehb el-Kâtib’in Beyan Yönteminin Varlık ve Yorum Açısından Kur’an Tasavvuruna Katkısı

Yıl 2020, Sayı: 54, 229 - 251, 31.12.2020

Soner Aksoy

https://doi.org/10.29288/ilted.743702

Cited By: 1

Öz

Kur’an’a dair esas alınan varlık ve yorum tasavvuru, ilahî kelamın İslam toplumunun inşasında ve müslüman kimliğin oluşumundaki rolünü belirleyen temel faktörlerden birisidir. Dolayısıyla bu noktada, Kur’an’a yönelik parçacı bir varlık ve yorum tasavvurundan ziyade bütüncül bir tasavvurun geliştirilmesi önem arz etmektedir. Bu bağlamda yapacağımız bu araştırmanın temel hedefi, İbn Vehb’in el-Burhān fî vucūhi’l-beyān isimli eserinde, felsefî bir zemin üzerine oturtulduğu dört boyutlu beyan yönteminden hareketle, onun Kur’an’a dair külli bir varlık ve yorum anlayışının oluşumuna katkı sağlayıp sağlamadığı araştırılacaktır. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak İbn Vehb’in anlama ve yorumlama faaliyetine yönelik, beyānu’l-i‘tibār, beyānu’l-i‘tiḳād, beyānu’l-‘ibāre ve beyānu’l-kitāb şeklinde dört düzeyde geliştirdiği beyan yöntemi incelenecektir. Daha sonra bu beyan yönteminin genel çerçevesi dikkate alınarak, varlık ve yorum açısından Kur’an tasavvuru üzerinde durulacaktır. Bu şekilde Kur’an’a dair küllî bir varlık ve yorum tasavvurunun oluşmasına, İbn Vehb’in beyan yönteminden hareketle katkı sunulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, İbn Vehb el-Kâtib, el-Burhān fî vucūhi’l-beyān, Kur’an, Varlık, Yorum, Tasavvur

Contribution of Ibn Wahb al-Kâtib's Bayān (Exposition) Method to the Quranic Thought Concerning Existence and Interpretation in the Book of al-Burhān fī Vujūh al-Bayān

Öz

The basis of existence and interpretation of the Quranic thought is one of the main factors that define the role of divine message in the construction of the Islamic community and the formation of Muslim identity. However, the basis of existence and interpretation of the Quranic thought is one of the main factors that determine this role of the divine message and the relationship with the Qur'an. Therefore, it is important to develop a holistic thought concerning the Quran rather than a fragmented approach to existence and interpretation. In this context, the main purpose of this study is to investigate whether it contributes to the formation of a holistic thought of existence and interpretation about the Quran, based on Ibn Wahb’s four dimensional bayān (exposition) method which is based on a philosophical ground, in his work titled al-Burhān fī vujūh al-bayān. For this purpose, firstly, Ibn Wahb’s bayān (exposition) method which has four different levels, namely, bayān al-i‘tibār, bayān al-i‘tiqād, bayān al-i‘bāra and bayān al-kitāb and developed for understanding and interpretation activity will be analysed. Then, in the context of these four bayān (exposition) methods, the Quranic thought in terms of existence and interpretation will be discussed. Thus, it will be sought to contribute to the formation of a holistic existence and interpretation thought with respect to Qur'an based on the bayān (exposition) method of Ibn Wahb.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Ibn Wahb al-Kâtib, al-Burhān fī vujūh al-bayān, Quran, Existence, Interpretation, Thought

Kaynakça

• Aristoteles. Peri Hermeneias Yorum Üzerine. Çev. Saffet Babür. Ankara: İmge Kitapevi, 3. Basım, 2018.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı. Çev. Burhan Köroğlu – Hasan Hacak – Ekrem Demirli. İstanbul: Kitabevi, 2. Basım, 2000.
• Çüçen, A. Kadir. Bilgi Felsefesi. İstanbul: Sentez Yayınları, 3. Basım, 2017.
• Durmuş, İsmail. “İnşâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/334-337. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Elik, Hasan. Kur’ân’ın Korunmuşluğu Üzerine. İstanbul: İFAV, 3. Baskı, 2009.
• Ġazzālî, Ebū Ḥāmid Muḥammed. Mi‘yāru’l-ilm fî fenni’l-manṭıḳ. Thk. Süleymān Dünyā. Mısır: Dāru’l-Me‘ārif, 1961.
• Gelder, Geert Jan van. “İbn Vahb, İsḥāq b. İbrahim”. The Encyclopaedia of Islam (3. Edisyon). Ed. Kate Fleet vd. Erişim 07 Mayıs 2020. http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_ei3_COM_32285
• Gutas, Dimitri. Yunanca Düşünce Arapça Kültür. Çev. Lütfü Şimşek. İstanbul: Kitap Yayınevi, 8. Basım, 2017.
• Hansu, Hüseyin. Mütevatir Haber Bilgi Değeri ve İslam Düşüncesindeki Yeri. Van: Bilge Adamlar Yayınları, 2018.
• Hüseyin, Tâhâ. “el-Câhiz'den 'Abdulkahir Dönemine Kadar Arap Belağatı”. Çev. M. Akif Özdoğan. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2006), 131-157.
• Irmak, Mustafa. Haber ve İnşâ Klasik Dilbilimde Bildirim ve Talep İfadeleri. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
• İbn Āşūr, Muḥammed Ṭāhir. Usūlu’l-inşâ ve’l-ḫitābe. Riyad: Mektebutü Dāru’l-Minhāc, 2012.
• İbn Ḫaldūn, Abdurraḥmān b. Muḥammed. Muḳaddimetü İbn Ḫaldūn. Beyrut: Dāru Ṣādır, 2000.
• İbn Vehb, Ebu’l-Ḥüseyin İsḥāḳ b. İbrāhîm b. İsmaîl el-Kātib. el-Burhān fî vucūhi’l-beyān. Thk. Aḥmed Matlūb – Ḫatîce el-Ḥādise. Bağdat: Cāmi‘atü Bağdat, 1967.
• Kâtibî, Ebu’l-Ḥasen Necmuddîn Ali b. Ömer. Kâtibî Şemsiyye Risâlesi Tahkik Çeviri Şerh. Haz. Ferruh Özpilavcı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2. Basım, 2019.
• Ḳudâme b. Ca‘fer, Ebu’l-Ferac el-Baġdādî. Naḳdu’n-nesr (Kitābu’l-beyān). Thk. Abdulḥamîd el-‘Ibādî. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1980.
• Özavşar, Mehmet Emin. İdeolojik Hadisçiliğin Tarihi Arkaplanı. Ankara: Otto Yayınları, 2. Baskı, 2015.
• Özcan, Zeki. Dil Felsefesi I (Mantıkçı Paradigma). İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2014.
• Özpilavcı, Ferruh. Fârâbî’nin Önerme Anlayışı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an, Vahiy, Nüzul. Ankara: Ankara Okulu, 2016.
• Rahman, Fazlur. İslam. Çev. Mehmet Dağ – Mehmet Aydın. Ankara: Ankara Okulu, 11. Basım, 2014.
• Shinar, Pessas.“Ibn Wahb”. The Encyclopaedia of Islam (2. Edisyon). ed. P. Bearman vd. Erişim 07 Mayıs 2020. http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_SIM_8678
• Suyūṭî, Abdurraḥmān Ebî Bekr Celāluddîn. el-İtḳān fî ‘ulūmi’l-Ḳur’ān. Thk. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrāhîm. 4. Cilt. Mısır: el-Heyetu’l-Mıṣrıyye, 1974.
• Taftazânî, Sa’düddîn. Şerhul Akaid-i Nesefi Tercümesi. Çev. Ali Haydar Doğan. İstanbul: Yasin Yayınevi, 2014.
• Tatar, Burhanettin. İslam Düşüncesine Giriş. İstanbul: Vadi Yayınları, 4. Basım, 2018.
• Tatar, Burhanettin. “Kur’an’ı Anlama” Sorunu Üzerine Bazı Düşünceler”. Eski Yeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi 29 (2013), 193-200.
• Türker, Ömer. Varlık Nedir? İslâm Filozoflarının Varlık Tasavvuru. İstanbul: Ketebe Yayınları, 3. Basım, 2019.
• Yavuz, Ömer Faruk. Varlık ve Yorum Açısından Kur’an Tasavvuru. Rize: Karadeniz Yayınları, 2007.
• Zerkeşî, Ebū Abdillah Bedruddîn Muḥammed b. Abdillah. el-Burhān fî ‘ulūmi’l-Ḳur’ān. Thk. Muḥammed Ebu’l- Faḍl İbrāhîm. 4. Cilt. Beyrut: Dāru’l-Ma‘rife, 1957.