The Scale of Allah Imagination

Yıl 2020, Sayı: 54, 67 - 83, 31.12.2020

Faruk Karaca , Hızır Hacıkeleşoğlu

https://doi.org/10.29288/ilted.771686

Cited By: 7

Öz

In this study, a culture-sensitive measurement tool was developed to measure the imaginary forms of God. Psychometric analysis conducted with scale showed that the scale is reliable and valid enough. The scale of Allah imagination has a structure consisting of four factors and 19 items that explain 50.35% of the total variance. According to factor analysis, the first factor is “Dismissive God image” (careless), the second factor is “Frightening God” (fear-punishment oriented), the third factor is “Loving and Frightening God” (balanced), and the fourth factor is “Loving God” (love oriented). As a result of confirmatory factor analysis, the four-factor structure of the scale was confirmed. Cronbach’s alpha, which is regarded as a criterion for internal consistency, is measured as =.61 for the scale of Allah Imagination. While the same items were analyzed via split half method, it is seen that the coefficient of correlation is .69. The correlation coefficient between the results of two measurements with 53 people and 10 days interval was calculated as .69, (p <.01). As a result of the analysis, it can be stated that the scale of Allah imagination is a valid and reliable measurement tool.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Religion, Allah, Imagination, Scale, Validity, Reliability

Allah Tahayyülleri Ölçeği

Öz

Bu çalışmada Tanrı’ya yönelik tahayyül biçimlerini ölçmeye yönelik kültüre duyarlı bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Ölçekle ilgili yapılan psikometrik analizler, ölçeğin yeterli derecede geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu göstermektedir. Allah tahayyülleri ölçeği, toplam varyansın %50,35’ini açıklayan dört faktörden ve toplam 19 maddeden müteşekkil bir yapı sergilemektedir. Yapılan faktör analizine göre ölçekteki birinci faktöre “İlgisiz Allah” (ilgisiz), ikinci faktöre “Korkutan Allah” (korku-ceza yönelimli), üçüncü faktöre “Seven ve korkutan Allah” (dengeli), dördüncü faktöre ise “seven Allah” (sevgi yönelimli) ismi verilmiştir. Yapılan doğrulayıcı faktör analizi, ölçeğin dört faktörlü yapısını doğrulamıştır. Güvenirlik analizlerine göre Allah Tahayyülleri ölçeği (ATÖ) için iç tutarlılık ölçütü olan Cronbach’s alpha katsayısı α=.61 olarak hesaplanmıştır. Aynı ölçeği oluşturan maddeler yarıya bölme tekniği (Split-half) ile analiz edildiğinde iki yarım ölçek arasındaki korelasyon katsayısının .69 olduğu görülmüştür. 53 kişilik bir popülasyon ile on gün arayla yapılan iki ölçüm sonuçları arasındaki korelasyon katsayısı ise .69, (p<.01) olarak ölçülmüştür. Sonuç olarak Allah Tahayyülleri Ölçeğinin yeterli düzeyde güvenilir ve geçerlik skorları ürettiği, konuyla ilgili çalışmalarda rahatlıkla kullanılabileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Allah, Tahayyül, Ölçek, Geçerlik, Güvenirlik

Kaynakça

• Allport, Gordon. The Individual and His Religion. London: Collier Macmillan Publishers, 1950.
• Aydın, Ali Rıza. “Tanrı Algısına Jungcu Bir Bakış”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2010), 53-61.
• Bowlby, John. A Secure Base Parent-Child Attachment and Healty Human Development. Usa: Basic Books, 1988.
• Bowlby, John. Attachment and Loss. Usa: Basic Books, 1982.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Buharî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s Sahîh. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necat, ts.
• Burger, Jerry M. Kişilik: Psikoloji Biliminin İnsan Doğasına Dair Söyledikleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2016.
• Davis, Edward B. vd. “God Images and God Concepts: Definitions, Development, and Dynamics”. Psychology of Religion and Spirituality 5/1 (2013), 51-60.
• Dilek, Yunus. Ergenlerde Tanrı Algısı ile Şiddet Eğilimi Arasındaki İlişki Üzerine Bir Çalışma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Dinvar, Parvaneh Ebrahimi. Travma Sonrası Stres, Dünyaya İlişkin Varsayımlar ve Tanrı Algısı Arasındaki İlişki. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Doğan, Murat. Ergenlerde Tanrı Algısı ve Karar Verme Stilleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Düzgün, Şaban Ali. Sosyal Teoloji. Ankara: Otto Yayınları, 1999.
• Elkind, David. “The Orijins of Religion in Child”. Review of Religious Research 12/1 (1970), 35-42.
• Erdoğan, Emine. Tanrı Algısı, Dinî Yönelim Biçimleri ve Dindarlığın Psikolojik Dayanıklılıkla İlişkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Goldman, Ronald. Religious Thinking From Childhood to Adolescence. New York: Seabury Press, 1964.
• Gorsuch, Richard. “The Conceptualization of God as Seen in Adjective Ratings”. Journal for the Scientific Study of Religion 7/1 (1968), 56-64.
• Göcen, Gülüşan. “Tüp Bebek Tedavisi Almış Kadınların Dinî Başa Çıkma Süreçleri ve Dinî Yaşantıları Üzerine Nitel Bir Araştırma”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (25 Aralık 2012), 165-216.
• Greenway, A. Philip vd. “Personality Variables, Self-Esteem and Depression and an Individual’s Perception of God”. Mental Health, Religion & Culture 6/1 (Mart 2003), 45-58. https://doi.org/10.1080/1867467021000029381.
• Grimes, Christopher. “God Image Research”. Journal of Spirituality in Mental Health 9/3-4 (2008), 11-32.
• Güler, Özlem. Tanrı’ya Yönelik Atıflar, Benlik Algısı ve Günahkarlık Duygusu (Yetişkin Örneklem). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Hacıkeleşoğlu, Hızır. Ebeveyn Tutumları ve Kişilik Özelliklerinin Tanrı Tasavvuru ile İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Harms, E. “The Development of Religious Experience in Children”. American Journal of Sociology 50 (1944), 112- 122.
• Hayta, Akif. Allah’a Bağlanmak: Bağlanma Kuramı ve Tanrı Tasavvuru İlişkisi. İstanbul: Onto Yayınları, 2017.
• Heller, David. The Childrens God. Chicago: Uni of Chicago, 1986.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. ed. Necdet Subaşı vd. İstanbul: Dem Yayınları, 2015.
• Jonker, Hanneke vd. “Development and Validation of the Dutch Questionnaire God Image”. Mental Health, Religion and Culture 11/5 (2008), 501-515.
• Kartopu, Saffet. “Yaşamı Sürdürme Nedenlerinin Tanrı Algısıyla İlişkisi”. Journal of Turkish Studies 9/2 (01 Ocak 2014), 887-887. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.6506.
• Kış, Betül. Müslümanlarda Bağlanma ve Tanrı Algısı. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Kirkpatrick, Lee A. “An Attachment-Theory Approach Psychology of Religion”. The International Journal for the Psychology of Religion 2/1 (1992), 3-28.
• Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur, İncil. İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları. 2016.
• Koç, Ayşe. Üniversite Öğrencilerinde Tanrı Tasavvuru, Benlik Algısı ve Öfke Yaşantısı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Kula, Naci. Ergenlerde Öfke Duygusu; Benlik Algısı, Tanrı Algısı, Suçluluk ve Utanç Duyguları Açısından Bir Değerlendirme (Diyarbakır Örneklemi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Lawrence, Richard T. “Measurıng The Image Of God: The God Image Inventory And The God Image Scales”. Measurıng The Image Of God: The God Image Inventory And The God Image Scales 25/2 (1997), 214-226.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Tanrıyı Tasavvur Etmek. Çamlıca Yayınları, 2011.
• Moriarty, Glendon-Hoffman, Louis. God Image Handbook for Spiritual Counseling and Psychotherapy: Research, Therapy and Practice. Usa: Haworth Pastoral Press, 2007.
• Müslim, İbn Haccac en Nisâbûrî. es-Sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmîyye, ts.
• Nelson, C. Ellis. “Tanrı Temsilinin Oluşumu”. çev. Abdulvahit Sezen. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9/2 (2009), 215-234.
• Ocak, Hasan. “Klasik İslam Düşüncesinde İki Farklı Tanrı Tasavvuru”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 6 (2018), 125-141.
• Rizzuto, Ana-Maria. “Object Relations and the Formation of the Image of God”. British Journal of Medical Psychology 47 (1974), 83-99.
• Rizzuto, Ana-Maria. The Birth of the Living God: A Psychoanalytic Study. Chicago: University of Chicago Press, 1979.
• Spilka, Bernard vd. “The Concept of God: A Factor-Analytic Approach”. Review of Relıgıous Research 6/1 (1964), 28-36.
• Summers, Frank. Object Relations Theories and Psychopathology A Comprehensive Text. London: Psychology Press Taylor and Francis Group, 1994.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü, 20 Haziran 2020. sozluk.gov.tr.
• Tung, Esther S. vd. “Attachment to God as mediator of the Relationship Between God Representations and Mental Health”. Journal of Spirituality in Mental Health, 1-19.
• Wulff, David M. Psychology of Religion: Classic and Comtemporary Views. New York: John Wiley, 1997.
• Yavuz, Kerim. Günümüzde İnancın Psikolojisi. Ankara: Boğaziçi Yayınları, 2013.
• Yıldırım, Süreyya. 13-18 Yaşlar Arası Meslek Liseli Ergenlerde Tanrı Algısı Üzerine Bir Araştırma. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Yıldız, Murat. Çocuklarda Tanrı Tasavvurunun Gelişimi. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı, 2007.
• Yıldız, Murat-Ünal, Vehbi. “Tanrı Tasavvuru ile Engelliliğe Yönelik Tutumlar Arasındaki İlişki”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/4 (2017), 8-21.