The Relationship between Theology and Philosophy of Religion: The Case of Hegel and Tillich

Yıl 2020, Sayı: 54, 131 - 152, 31.12.2020

Hakan Hemşinli

https://doi.org/10.29288/ilted.780337

Öz

The relationship of philosophy with religion or theology has maintained its vitality in every period of the history of thought, and as a result of different thinking activities of human beings, serious dissidences have arisen about how these fields are related to each other. Theology, which has an history that goes back to the Ancient Age, has always had a relationship with philosophy. In the Middle Ages, this relationship shifted to a different ground. In the Enlightenment period, rational understanding of religion and God paved the way for the emergence of a systematic discipline such as the philosophy of religion. Hegel's studies on philosophy of religion has led philosophy of religion to start gaining its independence from rational theology which is the field that resembles it most. The main framework of this article is the relationship between theology and the philosophy of religion. This relationship has been tried to be dealt with through Hegel and Tillich. The main purpose of this article is to analyze the relationship between theology and the philosophy of religion on the basis of two important names in the history of the philosophy of religion and try to reveal that these fields cannot be completely separated from each other as an intellectual effort. In addition, showing that these areas have a close and dialectical relationship with each other implicitly includes the other purpose of the study.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Religion, Philosophy, Theology, Rational Theology, Hegel, Tillich

Teoloji-Din Felsefesi İlişkisi: Hegel ve Tillich Örneği

Öz

Felsefenin dinle veya teolojiyle olan ilişkisi, düşünce tarihinin her döneminde canlılığını sürdürmüş, insanoğlunun farklı düşünme faaliyeti sonucunda bu alanların birbirleriyle nasıl ilişkili olduğu konusunda ciddi fikir ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Tarihi, İlkçağa kadar geri götürülen teolojinin felsefeyle her daim bir ilişkisi olmuştur. Orta Çağ’da ise bu ilişki daha farklı bir zemine kaymıştır. Aydınlanma döneminde ise rasyonel din ve Tanrı anlayışları, din felsefesi gibi sistematik bir disiplinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Hegel’in din felsefesi alanındaki çalışmaları ise din felsefesini kendisine en çok benzeyen rasyonel teolojiden bağımsız hale getirmeye başlamıştır. Bu makalenin ana çerçevesini, teoloji ve din felsefesi arasındaki ilişki oluşturmaktadır. Bu ilişki, Hegel ve Tillich üzerinden ele alınmaya çalışılmıştır. Makalenin temel amacı ise teoloji ve din felsefesi arasındaki ilişkiyi analiz etmek ve entelektüel bir çaba olarak bu alanların birbirinden tamamen keskin çizgilerle ayrılamayacağını ortaya koymaya çalışmaktır. Ayrıca bu alanların birbiriyle yakın ve diyalektik bir ilişkilerinin olduğunu göstermek de çalışmanın diğer amacını örtük olarak içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Felsefesi, Felsefe, Teoloji, Rasyonel Teoloji, Hegel, Hegel, Tillich, Tillich

Kaynakça

• Aliy, Abdurrahman. Felsefenin Tanrısı: Felsefî Teolojiye Giriş. İstanbul: Pinhan, 2017.
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. İzmir: İFAV, 2002.
• Bayrakdar, Mehmet. Din Felsefesine Giriş. Ankara: Fecr, 1997.
• Caird, Edward. The Evolution of Theology in the Greek Philosopher. 2 Cilt. Glasgow: James Maclehose and Sons, 1904.
• Dumery, Henry. “Bir Din Felsefesi Mümkün müdür?” çev. Zeki Özcan. Din Felsefesi Yazıları I. İstanbul: Alfa, 2001.
• Gusdorf, Georges. İnsan ve Tanrı. çev. Zeki Özcan. İstanbul: Alfa, 2000.
• Hegel, G. W. F. Din Felsefesi Dersleri. çev. Doğan Naci Kadıoğlu. İstanbul: Pinhan, 2016.
• Hegel, G. W. F. Tanrının Varoluşunun Tanıtları Üzerine Dersler. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea, 2017.
• Hegel, G. W. F. Tinin Görüngübilimi. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea, 1986.
• Hodgson, Peter C. Hegel and Christian Theology: A Reading of the Lectures on the Philosophy of Religion. New York: Oxford University Press, 2005.
• Jaeger, Werner. The Theology of the Early Greek Philosophers. çev. Edward S. Robinson. London: Oxford University Press, 1948.
• Ouellet, Fernand. “Fransızca’ya Çevirenin Önsözü”. çev. Zeki Özcan. Din Felsefesi. Paul Tillich, çev. Zeki Özcan. İstanbul: Alfa, 2000.
• Outram, Dorinda. Aydınlanma. çev. Sevda Çalışkan - Hamit Çalışkan. Ankara: Dost, 2007.
• Özcan, Zeki. “Türkçe’ye Çevirenin Önsözü”. Din Felsefesi. Paul Tillich. İstanbul: Alfa, 2000.
• Pailin, David A. Groundwork of Philosophy of Religion. London: Epworth Press, 1986.
• Pfleiderer, Otto. The Philosophy of Religion on The Basis of Its History. London: William and Norgate, 1886.
• Şahin, Naim. Hegel’in Tanrısı. Konya: Çizgi, 2001.
• Şener, Habib. John Locke ve David Hume Din Felsefesi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. İstanbul: Ötüken, 2014.
• Şener, Habib. “Paul Tillich’te Akıl-İman İlişkisi”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/2 (2018), 39-61.
• Taylan, Necip. Düşünce Tarihinde Tanrı Sorunu. İstanbul: Şehir, 2000.
• Thomas, J. Heywood. “Paul Tillich”. çev. Mehmet Dağ. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/ (1978), 201-243.
• Tillich, Paul. Aşk, Güç ve Adalaet: Ontolojik Tahliller ve Etik Yaklaşımlar. çev. Ruhattin Yazoğlu - Bozkurt Koç. İstanbul: Yeni Zaman, 2004.
• Tillich, Paul. Din Felsefesi. çev. Zeki Özcan. İstanbul: Alfa, 2000.
• Tillich, Paul. “İki Tip Din Felsefesi”. çev. Aliye Çınar. Uludağ Üniveristesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (2003), 331- 344.
• Tillich, Paul. İmanın Dinamikleri. çev. Fahrullah Terkan - Salih Özer. Ankara: Ankara Okulu, 2014.
• Tillich, Paul. Olmak Cesareti. çev. F. Cihan Dansuk. İstanbul: Okuyan Us, 2014.
• Tillich, Paul. “Philosophical Background of My Theology”. Philosophical Writings. ed. Gunter Wenz. Berlin-New York: De Gruyter-Evangelisches Verlagswerk GmbH, 1989.
• Tillich, Paul. Systematic Theology. Chicago: The University of Chicago Press, 1967.
• Tillich, Paul. The Protestant Era. çev. James Luther Adams. Chicago: The University of Chicago Press, 1948.
• Tillich, Paul. Theology of Culture. London-Oxford-New York: Oxford University Press, 1964.
• Tokat, Latif. “Paul Tillich”. Doğudan Batıya Düşüncenin Serüveni. ed. Bayram Ali Çetinkaya. thk. Şamil Öçal. 4/691-721. İstanbul: İnsan, 2015.
• Tokat, Latif. Varoluşçu Teoloji. Ankara: Elis, 2003.
• Türker, Ömer. “Kelâm ve Felsefe Tarihinde Fahreddin er-Râzî”. İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî. ed. Ömer Türker - Osman Demir. 17-40. Ankara: İSAM, 2013.
• Ural, Şafak. “Felsefe ve Teoloji”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/30 (2013), 73-81.
• Vancourt, Raymond. “Hegel’in Din Felsefesi”. çev. Zeki Özcan. Din Felsefesi Yazıları I. İstanbul: Alfa, 2001.
• Wulf, Maurice de. “Western Philosophy and Theology in the Thirteenth Century”. The Harvard Theological Review 11/4 (Ekim 1918), 409-432.
• Yazoğlu, Ruhattin. “Paul Tillich’in Tanrı Anlayışı”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/ (2004), 137-150.