Covid-19 Salgın Sürecinde Aktif Çalışan Sağlık Çalışanlarında Ölüm Kaygısı ile Dini Başa Çıkma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Sayı: 55, 327 - 351, 30.06.2021

Mebrure Doğan , Faruk Karaca

https://doi.org/10.29288/ilted.885721

Cited By: 9

Öz

İnsanlık tarihi salgınlar, depremler, kıtlıklar gibi olağandışı hallerin yaşandığı çeşitli dönemlere sahne olmuştur. Covid-19 salgın dönemi, insanlığın çaresizliği tecrübe ettiği böyle dönemlerden biridir. İnsanlar kaygı düzeylerini yükselten, ölüm kaygılarını aktifleştiren ve kendi güçlerini aşan bu gibi durumlarla karşılaştıklarında inanç biçimi ve düzeyine göre sıklığı değişmekle birlikte dini başa çıkmaya başvurmaktadırlar. Araştırmanın amacı, salgınla mücadele eden sağlık çalışanlarının ölüm kaygısı düzeyleri ile dini başa çıkma düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Bu amaçla gerçekleştiren araştırmaya 227 sağlık çalışanı gönüllü olarak katılmış, veriler internet aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada sonuç olarak Covid-19 salgın döneminde aktif çalışan sağlık çalışanlarının ölüm kaygısı düzeylerinin orta, olumlu dini başa çıkma düzeylerinin ortanın üstü, olumsuz dini başa çıkma düzeylerinin ise düşük düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Yapılan korelasyon analizinde katılımcıların ölüm kaygısı düzeyleri ile olumlu ve olumsuz dini başa çıkma düzeyleri arasında negatif yönlü anlamlı ilişki olduğu, ancak öznel dindarlık algısı ile ölüm kaygısı arasındaki ilişkinin pozitif yönlü anlamlı olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ölüm Kaygısı, Dini Başa Çıkma, Covid-19, Salgın, Sağlık Çalışanları

An Investigation on the Relationship between Death Anxiety and Religious Coping of Actively Working Health Care Workers during the Covid-19 Pandemic

Öz

There have been various periods experiencing the extraordinary cases such as pandemics, earthquakes, and droughts during the history of humanity. Covid-19 pandemic period is one of them when humanity experiences helplessness. When people encounter such cases increasing their levels of anxiety, activating their death anxiety, and falling outside their power, they use religious coping despite changing in its frequency depending on types and levels of belief. The purpose of this study was to reveal the relationship between levels of death anxiety and religious coping of the health staff struggling with the pandemic in the frontline. A total of 227 health staff voluntarily took part in this study conducted for this aim, and the data were collected via Internet. Consequently, in the study, it was detected that death anxiety of actively working health staff during the covid-19 pandemic were medium while their positive religious coping were higher than medium and their negative religious coping were lower than medium. As a result of the correlation analysis, it was detected that there was a statistically significant negative relationship between death anxiety and positive religious coping and negative religious coping, additionally there was positive relationship between death anxiety and subjective religiosity perception.

Anahtar Kelimeler

Death Anxiety, Religious Coping, Covid-19, Pandemic, Health Care Workers

Kaynakça

• Acehan, Gülten - Eker, Fatma. “Acil Tıp Hizmeti Veren Sağlık Personelinin Ölüm Kaygısı, Ölüme İlişkin Depresyon Düzeyleri ve Kullandıkları Başa Çıkma Yolları”. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 4/1 (2013), 27-35.
• Ayten, Ali. “Üniversite Öğrencilerinde Ölüm Kaygısı, Türk ve Ürdünlü Öğrenciler Üzerine Karşılaştırmalı bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi IX/4 (2009), 85-108.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak- Dinî Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Ayten, Ali - Sağır, Zeynep. “Dindarlık, Dini Başa Çıkma ve Depresyon İlişkisinde Suriyeli Sığınmacılar Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2014), 5-18.
• Ayten, Ali vd. "Dini Başa Çıkma, Şükür ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi, Hastalar, Hasta Yakınları ve Hastane Çalışanları Üzerine Amprik Bir Araştırma". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/2 (2012), 45-79.
• Bentzen, Jeanet. “Rising Religiosity as a Global Response to Covid-19 Fear”. (2020). Erişim 17. 06. 2020. https,//voxeu.org/article/rising-religiosity-global-response-covid-19-fear
• Bilge, Ayşegül vd. “Sağlık Profesyoneli Olacak Öğrencilerin Ölüme Karşı Tutumları, Ölüm Kaygıları Arasındaki İlişki ve Bunları Etkileyen Değişkenler”. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 4/3 (2013), 119–124.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2017.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992.
• Çınar, Mehmet. Yetişkin ve Yaşlılarda Tanrı’ya Bağlama Tarzı ve Ölüm Kaygısı İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Dağ, Ayten - Badır, Aysel. “Hekim ve Hemşirelerin Bazı Özelliklerinin Saygın Ölüm İlkelerine İlişkin Tutumlar Üzerine Etkisi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 10/4 (2017), 186-192.
• Dein, Simon vd. “Covid-19, Mental Health and Religion, An Agenda for Future Research”. Mental Health, Religion & Culture 23/1 (2020), 1-9.
• Erdoğdu, Yüksel M. - Özkan, Mustafa. “Farklı Dini İnanışlardaki Bireylerin Ölüm Kaygıları ile Ruhsal Belirtiler ve Sosyo-Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler”. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 14/3 (2007), 171-179.
• Ersoy, Sıddıka vd. “Covid-19’lu Hastalara Tedavi ve Bakım Veren Sağlık Çalışanlarının Görüşlerinin Belirlenmesi”. Turkish Studies 15/6 (2020), 1037-1049.
• Ertufan, Hakan. Hekimlik Uygulamalarında Ölümle Sık Karşılaşmanın Ölüm Kaygısı Üzerine Etkisi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Fardin, Mohammad Ali. “Covid-19 Epidemic and Spirituality, A Review of the Benefits of Religion in Times of Crisis". Journal of Chronic Disease Care 9/2 (2020), 1-5.
• Feifel, Herman. Psikoloji ve Ölüm. çev. Zümrüt Gedik. Türk Psikoloji Bülteni 12/39 (2006), 68-71.
• Foreigner.fi. “Germany’s 2012 Covid Scenario Became Real in 2020”. Erişim 02. 11. 2020. https,//www.foreigner.fi/articulo/news/germany-s-2012-covidscenario-became real/20200325014404004958.html
• Freud, Sigmund. Inhibitions, Symptoms and Anxiety. Londra: The Hogardth Press, 1936.
• Gencer, Nevzat- Cengil, Muammer. “Travma Sonrası Büyüme ve Din”. Dindarlık, Kişilik ve Ruh Sağlığı. ed. Nevzat Gencer - Muammer Cengil. 323-358. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
• Genç, Yusuf - Durğun, Arif. "Sağlık Çalışanlarının Dini Tutum Düzeyleri". Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 / 38 (2018), 253-281.
• Göka, Erol. Hoşçakal. İstanbul: Kapı Yayınları, 2018.
• Gürkan, Salime Leyla. “Ölüm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/32-34. Ankara: TDV Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, 2007.
• Hick, John. “Değişen Ölüm Sosyolojisi”. çev. Turan Koç. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1990), 235-249.
• Hong, Barry A. - Handal, Paul J. “Science, Religion, Government, and Sars-Cov-2, A Time for Synergy”. J. Religion and Health 59 (2020), 2263–2268.
• Hökelekli, Hayati. “Ölüm ve Ölüm Ötesi Psikolojisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991a), 151- 165.
• Hökelekli, Hayati. “Ölümle İlgili Tutumlar ve Dini Davranış”. İslami Araştırmalar 5/2 (1991b), 83-91.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• İbn-i Miskeveyh. “Ölüm Korkusu, Mahiyeti ve Nefsin Ölümden Sonraki Durumu”. çev. İbrahim Arslan. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/21 (2011), 327-332.
• Jung, Carl Gustav. “The Soul and Death”. The Meaning of Death. ed. Herman Feifel. New York: Graw-Hill, 1959.
• Jung, Carl Gustav. “The Soul and Death”. Collected Works of C. G. Jung. ed. Gerhard Adler vd. London: Princiton University Press, 1970.
• Kandemir, Fatih. “Bazı Demografik Değişkenler Bağlamında Covid-19 Pandemi Neslinin Dindarlık ve Ölüm Kaygısı İlişkisi Üzerine Ampirik bir Araştırma”. Tokat İlmiyat Dergisi 8/1 (2020), 99-129.
• Kaplan, Hasan vd. “Doğal Afetleri Anlamlandırma ve Başa Çıkma, Covid-19 Salgını Üzerine bir Araştırma”. Turkish Studies 15/4 (2020), 579-598.
• Karaca, Faruk - Yıldız, Murat. “Thorson-Powell Ölüm Kaygısı Ölçeği’nin Türkçe Çevirisinin Normal Populasyonda Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması”. Tabula Rasa 1 (2001), 43-55.
• Karaca, Faruk. Ölüm Psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2000.
• Karslı, Necmi. “Covid-19 Algısı, Sağlık Bilişleri ve Dindarlık”. Dindarlık, Kişilik ve Ruh Sağlığı. ed. Nevzat Gencer - Muammer Cengil. 285-321. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
• Kavas, Mustafa Volkan vd. “Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Ölüm ve Ölümcül Hastadan Kaçınıcı Tutum Düzeyleri”. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 65 (2012), 19–32.
• Koenig, Harold G. “Maintaining Health and Well-Being by Putting Faith into Action During the Covid-19 Pandemic”. Journal Religion and Health 59 (2020), 2205–2214.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Liu,Yuan vd. “Anxiety and Depression Symptoms of Medical Staff Under Covid-19 Epidemic in China”. Journal of Affective Disorders (2020), 144-148.
• Mannoni, Pierre. Korku, çev. Işın Gürbüz. İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
• Meadow, Marry J. - Kahoe, Richard O. Psychology of Religion, Religion in Individual Lives. NewYork: Harper & Row, 1984.
• Medin Tepe, Şuhule. Dahili Kliniklerde Çalışan Hekim ve Hemşirelerde Ölüm Kaygısının Belirlenmesi. Trabzon: Avrasya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Munawar, Khadeeja - Choudhry, Fahad Riaz. “Exploring Stress Coping Strategies of Frontline Emergency Health Workers Dealing Covid-19 in Pakistan, A qualitative inquiry”. American Journal of Infection Control (2020), 1−7.
• Neimeyer, Robert A. “The Threat Index and Related Methods”. In Death Anxiety Handbook, Research, Instrumentation, and Application. 61-96. ed. Robert A. Neimeyer. New York: Taylor & Francis, 2015.
• Olson, Robert G. "Death". The Enyclopedia of Philosophy. ed. Paul Edwards. Mc New York: Millan Publishing, 1967.
• Özkıriş, Ayşe vd. “Hekim Tutumları Üzerine Bir Çalışma, Ölüm ve Ölümcül Hastaya Yaklaşım”. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 24 (2011), 89-100.
• Pargament, Kenneth I. vd. “The Many Methods of Religious Coping, Development and Initial Validation of The Rcope”. Journal of Clinical Psychology 56 (2000), 519–543.
• Pattabanoğlu, Fatma Zehra. “İslâm Filozoflarının Ölüm Hakkındaki Düşüncelerinde Stoacı Filozofların Etkisi”. Ekev Akademi Dergisi 19/64 (2015), 73-90.
• Rajkumar, Philip Ravi. “The Relationship Between Measures of Religiosity and the Prevalence and Outcome of Covid-19, a Population-level Pilot Study”. (2020). Erişim 16.10.2020. https,//www.researchsquare.com/article/rs- 33245/v1
• Rasmussen, Chiristina - Johnson, Mark. “Spirituality and Religiosity , Relative Relationships to Death Anxiety”. Omega The Journal of Death and Dying 29/4 (1994), 313-318.
• Saleem, Tamkeen - Saleem , Shemaila. “Religiosity and Death Anxiety, A Study of Muslim Dars Attendees”. Journal of Religion and Health 59 (2020), 309–317.
• Spilka, Bernard vd. “Din Psikolojisi Açısından Genel bir Atıf Teorisi”. çev. Ali Kuşat. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2001), 173-195.
• Şahin, Merve vd. “Hemşirelik Öğrencilerinde Ölüm Kaygısı, Ölmekte Olan Bireye Bakım Verme İsteği ve Etkileyen Faktörler”. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 7/3 (2016), 135–141.
• Taka, Filiz. Hemşirelerde Ölüm Kaygısının Belirlenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Taylan, Necip. İslam Felsefesi. 2. Basım. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1985.
• Thiemann Pia vd. “Medical Students’ Death Anxiety, Severity and Association With Psychological Health and Attitudes Toward Palliative Care”. Journal of Pain and Symptom Manage 50/3 (2015), 335 - 342.
• Thorson, James A. – Powell, F. C. "A Revised Death Anxiety Scale". Death Studies 16 (1992), 507 - 521.
• Türk Dil Kurumu. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi, 1988.
• Yakıt, İsmail. “Mevlana ve Ölüm felsefesi”. 3. Milli Mevlana Kongresi içinde. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1989.
• Yalom, Irvin. Varoluşçu Psikoterapi. çev. Zeliha Babayiğit. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. 1999.
• Yalom, Irvin. Güneşe Bakmak Ölümle Yüzleşmek. çev. Zeliha Babayiğit. İstanbul: Pegasus Yayınları, 2017.
• Yaparel, Recep - Yıldız, Murat. “Ölüme İlişkin Depresyon Ölçeği’nin Türkçe Çevirisinin Normal Populasyonda Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması”. Türk Psikiyatri Dergisi 9/3 1998, 198-204.
• Yapıcı, Asım. “Kovid-19 Küresel Salgınına Dini ve Din Dışı Yüklemeler, Tanrı’nın Gazabı mı? İnsanın Suçu mu?”. Küresel Salgınlara Farklı Bakışlar. ed. Ejder Okumuş. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2020.
• Yıldız, Murat. Dini Hayat İle Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1998.