Covid-19 Nedeniyle Yakınlarını Kaybeden Bireylerde Yas Süreci ve Dini Başa Çıkma

Yıl 2021, Sayı: 55, 421 - 444, 30.06.2021

Said Sami

Öz

Bu çalışmanın amacı, COVID-19 nedeniyle yakınlarını kaybetmiş bireylerin yaşadıkları stres verici durumla başa çıkma sürecini ve bu süreçte yararlandıkları dini başa çıkma stratejilerini tespit etmektir. Ayrıca çalışma, kayıp sonrası kişilerin yaşamış oldukları psiko-sosyal değişimi ortaya çıkarmayı da amaçlamaktadır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı makalede veriler, süreç gereği açık uçlu soruların olduğu e-posta anket yoluyla toplanmıştır. Durum çalışması deseninin benimsendiği araştırmada amaçsal örnekleme tekniklerinden kartopu ve ölçüt örnekleme tekniği benimsenmiştir. Ölçüt örnekleme göre yakınlarını COVID-19 nedeniyle kaybetme ve kaybın üzerinden en az 5 ay geçmiş olma şartı aranmıştır. Araştırmaya 17-43 yaş aralığında toplam 28 kişi katılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre katılımcıların kayba, ölen kişinin hayatta olduğunu düşünme, inanamama, şok tepkileri verdikleri gözlenmiştir. Katılımcıların kayıp sonrası daha çok olumlu dini başa çıkma stratejilerini benimsedikleri tespit edilmiştir. Bu sürecin etkisini hafifletmek konusunda Ahiret inancı, imtihan düşüncesi, yaşanılanların Allah’ın bir takdiri olduğu fikrinin yanında olumlu dini başa çıkma unsurlarından dua etmek, şükür, sabretmenin de katkısı olduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, Travma, Ölüm, Yas, Dini Başa Çıkma.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

The Mourning Process and Religious Coping in Individuals Who Lost Their Relatives Due to Covid-19

Öz

The aim of this study is to explore the coping process and religious coping strategies of individuals who have lost their relatives due to COVID-19. In addition, the study aims to reveal the psycho-social changes they experienced after the loss. In the article, in which the qualitative research method was adopted, the data were collected through an e-mail questionnaire with open-ended questions. Snowball and criterion sampling techniques, which are among purposeful sampling techniques, were adopted in the study in which case study design was adopted. According to the criterion sampling, the participants were required to lose their relatives as a result of the COVID-19 virus and to have at least 5 months after the loss. A total of 28 people between the ages of 17-43 participated in our study. According to the results of the research, it was observed that the participants reacted to the loss, thinking that the deceased was alive, not believing, and reacting with shock. Participants were found to have adopted more positive religious coping strategies after loss. It has been seen that the most important contribution to alleviating the effect of this process is the belief in the hereafter, the idea of testing, the thought that what happens is only God's will, and the positive religious coping elements gratitude and patience.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, Trauma, Death, Mourning, Religious Coping

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Ayten, Ali. Din ve Sağlık; Kavram, Kuram ve Araştırma. İstanbul: Marmara Akademi Yay., 2020.
• Ateş, Nesibe Esen. “Travmayı Anlamlandırması Açısından İmtihan İnancı ve Başa Çıkma:
• Şehit Aileleri, Gaziler ve Gazi Aileleri Örneği”. Trabzon İlahiyat Dergisi 6/1 (2019), 429-425. https://doi.org/10.33718/tid.546770
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din; Logoterapik Bir Araştırma. İstanbul: İnsan Yay., 2018.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Terimleri Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yay., 2000.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yay, 2013.
• Bildik, Tezan. “Ölüm, Kayıp, Yas ve Patolojik Yas”. Ege Tıp Dergisi 52/4 (Haziran, 2013), 223-229.
• Bilgin, Nuri. Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi; Teknikler ve Örnek Çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi Yay., 2014.
• Cesur, Gizem. Yetişkinlerde Travmatik Yasın ve Travma Sonrası Büyümenin Psikososyal Belirleyicileri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Çelik, Feyza – Gündüz, Nermin. “COVID-19 Pandemisinde Yas”. Klinik Psikiyatri Dergisi 23/4 (2020), 99-102. https://doi.org/10.5505/kpd.2020.15807
• Çınar, Mehmet. “Yas Psikolojisi: Yas ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Turkish Stduies 12/2 (Mart, 2017), 57- 74.
• Çubuk, Betül. “COVID-19 İle Gelen Kayıp, Yas ve Depresyon”. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/21 (2020), 90-99.
• Doğan, Mebrure. “Üniversite Öğrencilerinin Travma Sonrası Gelişimlerinde İçsel Dinî Motivasyon, Dinî Başa Çıkma, Sabır ve Şükrün Rolü”. Turkish Studies 13/25 (Aralık 2018), 207-230. ttps://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14583
• Doğan, Mebrure. Acıdan Erdeme Yolculuk Travma Sonrası Gelişim Psikolojisi ve Din. İstanbul; Çamlıca Yay., 2020.
• Ertem, Melike. “COVID-19 Pandemisi ve Sosyal Damgalama”. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 5/2 (Haziran, 2020), 135-138.
• Emiral, Emrah vd. “COVID-19 Pandemisi ve İntihar”. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi 5/1 (Eylül, 2020), 138-147.
• Frankl, Viktor E. Duyulmayan Anlam Çığlığı. çev. Selçuk Budak. Ankara: Öteki Yay., 1994.
• Göcen, Gülüşan – Genç, Merve. “Ebeveyn Kaybı Yaşamış Bireylerde Otobiyografik Bellek, Allah Tasavvuru ve Dini Başa Çıkma”. Bilimname 40/4 (2019), 313-349.
• Göka, Erol. Ölme, Ölümün ve Geride Kalanların Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yay., 2010.
• Gökmen, Ayşe. Yas ve Dini Başa Çıkma: Bir Klinik Örneklem Değerlendirmesi. Rize: RTE Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Harris, J. Irene vd. “Christian Religious Functioning and Trauma Outcomes”. Journal Of Clınıcal Psychology 64/1 (2008), 17-29. https://doi.org/10.1002/jclp.20427
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: Dem Yay., 2013.
• Hökelekli, Hayati. Ölüm, Ölüm Ötesi Psikolojisi ve Din. İstanbul: Dem Yay., 2008.
• Ivtzan, Itai vd. İkinci Dalga Pozitif Psikoloji; Yaşamın Karanlık Yanını Kucaklamak. İstanbul: Kaknüs Yay., 2020.
• Işık, Zehra. Sen Öldün Ben Büyüdüm Anne ve Babası Ölen Yetişkinler Üzerine. İstanbul: Açılım Kitap, 2015.
• Köse, Ali – Küçükcan, Talip. Deprem ve Din: Marmara Depremi Üzerine Psiko-sosyolojik Bir İnceleme. İstanbul: Emre Yayınları, 2006.
• Kubler Ross, Elisabeth. On Death and Dying. Newyork; Simon and Schuster, 1997.
• Kula, Naci. “Deprem ve Dini Başa Çıkma”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2002), 235-255.
• Kuş, Elif. Nicel-Nitel Araştırma Teknikleri; Sosyal Bilimlerde Araştırma Teknikleri Nicel mi? Nitel mi?. Ankara: Anı Yay., 2003.
• Lazarus, Richard - Folkman. Susan Stress Aprassial Copin. Newyork: Springer Publishing, 1984.
• Nytanga, Brian. “Impact of COVID-19 on loss and grief: a personal lens”. British Journal of Community Nursing 25/6 (June 2020), 306-307. https://doi.org/10.12968/bjcn.2020.25.6.306
• Nusbbaum, Abraham B. DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. çev. Ertuğrul Köroğlu. Ankara: Hyb Yay., 2013.
• Özçetin, Adnan. “Diyarbakır Bölgesinde Yas ve Din İlişkisi”. Düşünen Adam Dergisi 13/1 (2000), 12-18.
• Özcan, Zeynep. “Göçün Travmatik Etkilerini Azaltmada Sosyal Desteğin Rolü Üzerine Deneysel Bir Araştırma”. Bilimname 37/1 (2019), 1001-1028. https://doi.org/10.28949/bilimname.518401
• Pargament, Kenneth I. “Acı ve Tatlı: Dindarlığın Bedelleri ve Faydaları Üzerine Bir Değerlendirme”. çev. Ali U. Mehmedoğlu. Çanakkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (Haziran 2005), 168-181.
• SB, Sağlık Bakanlığı. “COVID-19 Bilgilendirme Sayfası”. Erişim 4 Şubat 2021. https://covid19.saglik.gov.tr/TR- 66494/pandemi.html
• Sami, Said. Ateistler de Yas Tutar; Ateist ve İnanç Sahibi Bireylerde Karşılaştırmalı Yas Süreci. Ankara: Eski Yeni Yay., 2021.
• Sami, Said vd. “COVID-19 Sürecinde Gençlerde Hayatın Anlamına Yönelik Değişim ve Dönüşümler”. İlahiyat Akademi Dergisi 12 (Aralık 2020), 217-256.
• Savaş, Esra. “COVID-19 Sürecinde Yas”. Türkiye Sosyal Hizmetler Araştırma Dergisi 4/3 (Aralık 2020), 82-90.
• Şahin, Adem. ‘’Din Kaynaklı Stres Üzerine Bir Araştırma’’. Selçuklu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2006), 147-176.
• Tedechi, Rıchard G. – Calhoun, Lawrence G. ”The Post-Traumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma”. Journal of Traumatic Stress 15/1 (2004), 1-18. https://doi.org/10.1207/s15327965pli1501_01
• Tokur, Behlül. Stres ve Din. İstanbul: Çamlıca, 2017.
• Volkan, Vamık - Zinthl, Elisabeth. Gidenin Ardından. çev. Işıl Vahip- Müge Kocadere. İstanbul: OA Yay., 2010.
• WHO, World Organization Health. “WHO Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard”. Erişim Tarihi 4 Şubat 2021. https://covid19.who.int/
• Yalom, Irvin. Güneşe Bakmak Ölümle Yüzleşmek. çev. Zeliha İyidoğan Babayiğit. İstanbul: Kabalcı Yay., 2008.
• Yanardağ, Umut – Selçuk, Ozan. “COVID-19 Pandemi Sürecinde Sosyal Hizmet”. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 4/1 (Mayıs 2020), 1-2.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din; Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitapevi Yay., 2007.
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yay., 2013.