The Contribution of Non-Formal Religious Education to Enlightening the Society on Religious Abuse: An Analysis on Friday Khutbahs

Yıl 2021, Sayı: 56, 329 - 358, 31.12.2021

Semra Çinemre

https://doi.org/10.29288/ilted.897605

Cited By: 1

Öz

Throughout history of humans, religion has been the most powerful authority that functions as legitimate in the eyes of society. This brought about the abuse of religion by some people in order to gain various benefits. In case of having poor religious education knowledge, the likelihood of the religion being abused increases. In this study, it will be examined how the Presidency of Religious Affairs, which has the duty of "enlightening the society on religion", handles the issue of religious abuse in its non-formal religious services and its contribution to enlightening the society on topic. The sample of the study is Friday khutbahs between 2013 and 2020. In the study, in which qualitative research method was adopted, document analysis method was preferred and the data were analysed by content analysis. In the study, it was determined that 25 of 378 khutbahs in the eight-year period dealt with the issue of religious abuse, and these sermons were concentrated in years 2016 and 2017 and on the category of "Things to Do Against Religious Abuse". At the end of the study, it was concluded that Friday khutbahs contributed to enlighten the public on religious abuse, but there are aspects that needed to be improved in terms of achieving success and stability in the struggle against this issue.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Non-formal Religious Education, The Presidency of Religious Affairs, Guiding Services, Khutbah, Religious Abuse

Yaygın Din Eğitiminin Toplumu Din İstismarı Konusunda Aydınlatmaya Katkısı: Cuma Hutbeleri Üzerinden Bir İnceleme

Öz

Din, insanlık tarihi boyunca toplum nezdinde meşrulaştırma işlevi gören en güçlü otorite olagelmiştir. Bu durum, bazı kimseler tarafından çeşitli açılardan çıkar sağlamak amacıyla dinin istismar edilmesini beraberinde getirmiştir. Din eğitiminin yetersiz olduğu durumlarda ise dinin istismar edilme ihtimali artmaktadır. Bu çalışmada “toplumu din konusunda aydınlatmak” görevi olan Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yaygın din hizmetlerinde din istismarı konusunu nasıl ele aldığı incelenerek toplumun bu konuda aydınlatılmasına katkısı değerlendirilecektir. Çalışmanın örneklemi 2013-2020 yılları arasındaki Cuma hutbeleridir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada doküman incelemesi yolu tercih edilmiş ve veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Çalışmada, sekiz yıllık süreçteki 378 hutbeden 25’inde din istismarının ele alındığı, bu hutbelerin 2016 ve 2017 yıllarında ve “Din istismarı konusunda yapılması gerekenler” kategorisinde yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda Cuma hutbelerinin toplumu din istismarı konusunda aydınlatmaya katkısı olduğu ancak, bu konu ile mücadelede başarı ve istikrar sağlanması açısından geliştirilmesi gereken birtakım yönlerin olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Yaygın Din Eğitimi, Diyanet İşleri Başkanlığı, İrşat Hizmetleri, Hutbe, Din İstismarı

Kaynakça

• Ateş, Ali Osman. “Din Tahrifi ve İstismarı” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (2004), 1-39.
• Bal, Hüseyin. Nitel Araştırma Yöntemi. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2013.
• Bent-Goodley, Tricia B. - Fowler, Dawnovise N. “Spiritual and Religious Abuse”. Affilia: Journal of Women & Social Work 21/3 (2006), 282-295.
• Bilgin, Vejdi. “İstismar ve Din İstismarı Üzerine Genel Bir Çerçeve”. Siyer Araştırmaları Dergisi 4 (2018), 161-169.
• Bodur, H. Ezber. “Dini Motifli Terör Fenomeni ve İslam’ın Siyasal İstismarı”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (2005), 65-88.
• Can, İslam. “Türkiye Camilerinde Okutulan Hutbelerin Birlikte Yaşama Söylemleri Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme: Adana Örneği”. SEFAD 38 (2017), 507-532.
• Certel, Hüseyin. “Din İstismarı Üzerine”. İslâmî Araştırmalar 22/1 (2011), 1-11.
• Demir, Zekiye. “Diyanet Hutbelerinde Kadın Söylemi (2001-2011)”. Toplum Bilimleri Dergisi 7/14 (2013), 95-118.
• Din Şûrası Olağanüstü Toplantı Kararları (3-4 Ağustos 2016). Erişim 20 Şubat 2021. https://dosya.diyanet.gov.tr/DIYKDosya/YayinDosya/27bd694f-d276-42db-bc32-b01a86f68189.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü. “Raporlar”. Erişim 31 Ocak 2021. https://www2.diyanet.gov.tr/DinHizmetleriGenelMudurlugu/Sayfalar/Raporlar.aspx
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü. “Hutbenin Mahiyeti ve Önemi”. Erişim 31 Ocak 2021. https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/detay/65/hutbenin-mahiyeti-ve-%C3%B6nemi
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü. “Tanıtım (Tarihçe)”. Erişim 31 Ocak 2021. https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/53/tanitim
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü. “Hutbeler”. Erişim 6 Şubat 2021. https://www2.diyanet.gov.tr/DinHizmetleriGenelMudurlugu/Sayfalar/HutbelerListesi.aspx
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) İrşat Hizmetleri Daire Başkanlığı. “2016 Yılı Faaliyet Raporu”. Erişim 31 Ocak 2021. https://www2.diyanet.gov.tr/DinHizmetleriGenelMudurlugu/Raporlar/2016%20Din%20Hizmetleri%20Raporu.p df
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) İrşat Hizmetleri Daire Başkanlığı. “2019 Yılı Faaliyet Raporu”. Erişim 31 Ocak 2021. https://www2.diyanet.gov.tr/DinHizmetleriGenelMudurlugu/Raporlar/2019%20Din%20Hizmetleri%20Raporu.p df
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). “2021 Yılı Performans Programı”. Erişim 31 Ocak 2021. https://webdosya.diyanet.gov.tr/DiyanetAnasayfa/UserFiles/00000000-0000-0000-0000- 000000000000/2021/1/29/2021YiliPerformansProgrami.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun (Kanun No. 633), Resmi Gazete 12038 (2 Temmuz 1965). Erişim 12 Şubat 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.633.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı, FETÖ/PDY Dinî ve Sosyo-Psikolojik Boyutları Çalıştayı (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 2017). Erişim 20 Şubat 2021. https://dosya.diyanet.gov.tr/DIYKDosya/YayinDosya/27bd694f- d276-42db-bc32-b01a86f68189.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “Genelge 15 Temmuz 2016”. Erişim 20 Şubat 2021. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/Documents/15%20Temmuz%202016%20Genelgesi.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı. FETÖ: Din İstismarının Arkasına Gizlenen Terör Örgütü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Kendi Dilinden FETÖ: Örgütlü Bir Din İstismarı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Minberden Öğütler. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Er, Ali İhsan - Özdemir, Mücahit. “İslam İktisadı Söylemlerinin Cuma Hutbelerindeki Yeri”. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/2 (2019), 150-169.
• Gubi, Peter Madsen - Jacobs, Rachel. “Exploring the Impact on Counsellors of Working with Spiritually Abused Clients”. Mental Health, Religion & Culture 12/2 (2009), 191-192.
• Güzel, Sümeyra. Telkin ve Terapide Duanın Önemi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Hökelekli, Hayati. “Dini Telkin ve Tebliğde Psikolojik Esaslar”. Diyanet Dergisi 19/1 (1983), 27-39.
• İnan, Ahmet. “Din İstismarı ve Din İstismarının İstismarı”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2001), 163-174.
• İnce, Mustafa. “Medyada Yer Alan Bazı Toplumsal Olayların, Cuma Hutbelerinde Konu Olarak İşlenmesi Üzerine Bir Değerlendirme”. I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi Bildirileri (Karabük-Türkiye, 23-25 Kasım 2018). ed. Mustafa Yiğitoğlu, 815-830. Karabük: Karabük Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Kaya, Osman. “Dini Radikalizm-Terör, Din İstismarı ve Terör Örgütlerine Katılımı Etkileyen Faktörler”. Bartın Üniversitesi Uluslararası İslamofobi ve Terör Sempozyumu Bildirileri (Bartın-Türkiye, 01-02 Aralık 2016). ed. Azize Toper Kaygın-Cüneyd Aydın, 89-98. Bartın: Bartın Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Kaygın, Hüseyin - Yokuş, İslam. “Yaşam Boyu Değerler Eğitimi Kurumları Olarak Camiler: Hutbelerde Değerler Eğitimi”. International Journal of Sport Culture and Science 3/Special Issue 4 (2015), 476-485.
• Keyifli, Şükrü. “Camilerde Din Eğitimi”. Din Eğitimi, ed. Mustafa Köylü-Nurullah Altaş. 349-374. İstanbul: Ensar Yayınları, 8. Basım, 2017.
• Kırca, Celâl. “Kur’an’a Göre Din Eğitiminin Genel Metodları”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1988), 167-182.
• Köylü, Mustafa. Psikososyal Açıdan Dinî İletişim. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2003.
• Neuman, L. W. Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. çev. Sedef Özge. 2 Cilt. Ankara: Yayın Odası, 7. Basım, 2006.
• Okumuş, Ejder. “Bir Din İstismarı Olarak Gösterişçi Dindarlık”. İslâmiyât 5/4 (2002), 193-205.
• Okumuş, Ejder. “Değer ve Din İstismarı”. The Journal of Academic Social Science Studies 24 (2014), 13-31.
• Onay, Ahmet. “Diyanet Hutbelerinin Muhteva Analizi: Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 1999 Yılı Hutbeleri Örneği”. İslâmî Araştırmalar 17/1 (2004), 1-13.
• Patton, Michael Quinn. Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. çev. ed. Mesut Bütün-Selçuk Beşir Demir. Ankara: Pegem Akademi, 2014.
• Simonič, Barbara vd. “Religious-Related Abuse in the Family”. Journal of Family Violence 28 (2013), 339-349.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. “İstismar”. Erişim 6 Şubat 2021. https://sozluk.gov.tr/
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 7. Basım, 2008.
• Zengin, Halise Kader. “Son Dönem Cumhuriyet Hutbelerinin İçerik Analizi (2003-2011 Yılları Arası)”. Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu Bildirileri (Ankara-Türkiye, 30 Mart - 01 Nisan 2012). haz. Diyanet İşleri Başkanlığı, 121- 147. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.