Sigara İçme Arzusu ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma

Ali Ayten; Ömer Faruk Güven

doi:10.5152/ilted.2023.23282

Araştırma Makalesi

Sigara İçme Arzusu ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma

Yıl 2023, Sayı: 59, 71 - 81, 30.06.2023

Ali Ayten Ömer Faruk Güven

https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23282

Öz

Ergenlerin sigara içme arzusu üzerinde akran etkisi, reklamların özendirmesi, kişilik ve aile yapısı, sosyo-ekonomik durum gibi çok sayıda faktörün etkisi bulunmaktadır. Öz-yeterlik ve dindarlık da sigara içme arzusunu etkileyen değişkenler arasındadır. Söz konusu bu iki değişken bireylerin sigaraya karşı olumsuz tutumlarında belirleyicidir ve sigara içme davranışını azaltıcı etki yapmaktadır. Bu bağlamda makalenin amacı, ergenlerin sigara içme arzusundaki değişim üzerinde öz-yeterlik ve dindarlık eğilimlerinin yordayıcılık gücünü ortaya koymak ve dindarlığın sigara içme arzusu üzerindeki etkisinde öz-yeterliğin aracılık rolünün olup olmadığını tespit etmektir. Bu amaçla nicel desende bir araştırma modeli tasarlanmış ve anket tekniği kullanılmıştır. Mart 2021’de yürütülen araştırma İstanbul’da yaşayan imam hatip lisesi öğrencilerinden oluşan 660 kişilik bir çalışma grubu üzerinde gerçekleştirilmiştir. Grubun 308’i erkek ve 352’si kız öğrenciden oluşmaktadır. Sigara İçme Arzusu, Dindarlık ve Genel Öz-Yeterlik Ölçekleri ölçme aracı olarak kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre; öz-yeterlik ve dindarlık, ergenlerin sigara içme arzusunun anlamlı yordayıcısıdır. Ayrıca aracılık analizinde, dindarlığın sigara içme arzusu üzerindeki etkisine öz-yeterliğin kısmi olarak aracılık ettiği bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tütün Bağımlılığı, Dindarlık, Öz Yeterlik, Sigara İçme Arzusu Ölçeği, Genel Öz Yeterlik Ölçeği

Kaynakça

Abdel-Khalek, Ahmed - Lester, David. “The Association between Religiosity, Generalized Self-Efficacy, Mental Health, and Happiness in Arab College Students”. Personality and Individual Differences 109 (2017), 12-16. https ://do i.org /10.1 016/j .paid .2016 .12.0 10
Alçay, Abdulmuttalip. Ergenlerin Öz-Yeterlikleri ile Mantık Dışı İnançları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015. Alzyoud, Sukaina ve ark. “Association of Religious Commitment and Tobacco Use Among Muslim Adolescents”. Journal of Religion and Health 54/6 (2015), 2111-2121. https ://do i.org /10.1 007/s 10943 -014- 9921- 4
Arslan-Şahin, Gülcihan. Ankara’daki İki Lisenin Öğrencilerinde Riskli Sağlık Davranışları ve Bunlara Akran Baskısı ile Diğer Bazı Faktörlerin Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
Ayar, Dijle ve ark. “Effects of Adolescents’ Self-Efficacy and Social Anxiety on Attitudes toward Pros and Cons of Smoking”. Journal of Substance Use 24/11 (2019), 8-14. https ://do i.org /10.1 080/1 46598 91.20 18.14 59899
Aypay, Ayşe. “Genel Öz Yeterlik Ölçeği’nin (GÖYÖ) Türkçe’ye Uyarlama Çalışması”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/2 (2010) 113-132.
Ayten, Ali. “Kimlik ve Din: İngiltere’deki Türk Gençleri Üzerine Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2012), 101-119.
Ayten, Ali - Hussain, Amjad. “The Relationship between Religiosity, Environmental Orientation and Environmental Behaviors: An Empirical Study with Turkish and British Muslim Samples”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53 (2017), 27-44.
Bandura, Albert. “Adolescent Development from an Agentic Perspective”. Self-Efficacy Beliefs of Adolescents. ed. Frank Pajares - Timothy Urdan. Greenwich: Information Age Publishing, 2006.
Bandura, Albert. “Human Agency in Social Cognitive Theory”. American Psychologist 44/9 (1989), 1175-1184. https ://do i.org /10.1 037/0 003-0 66X.4 4.9.1175.
Bandura, Albert (ed.). Self-Efficacy in Changing Societies. New York: Cambridge University Press, 1995.
Bandura, Albert. Self-Efficacy: The Exercise of Control. New York: Freeman, 1997. Bandura, Albert. “Self-Efficacy: Toward a Unifying Theory of Behavioral Change”. Psychological Review 84/2 (1977) 191-215. https ://do i.org /10.1 037/0 033-295X.8 4.2.1 91.
Baron, Reuben M. - Kenny, David A. “The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations”. Journal of Personality and Social Psychology 51/6 (1986), 1173-1182. https ://do i.org /10.1 037/0 022-3 514.5 1.6.1 173.
Becet, Aslı. Öğretmenlerde Tükenmişlik Sendromu ve Sigara İçme Arzusu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Bigdeloo, Masoomeh - Bozorgi, Zahra. “Relationship between the Religious Attitude, Self-Efficacy, and Life Satisfaction in High School Teachers of Mahshahr City”. International Education Studies 9/9 (2016), 58-66.
Bilgiç, Nurcan. Lise Öğrencileri Üzerinde Sigara Konusunda Yürütülecek Olan Akran Eğitiminin Sigara Kullanma Davranışı Üzerindeki Etkinliğinin Değerlendirilmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
Bilginer, Ali. Lise Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı ile Öz Yeterlik Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Mardin İli Örneği. Mersin: Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
Binay, Şeyda - Yiğit, Rana. “Relationship between Adolescents’ Health Promoting Lifestyle Behaviors and Self-Efficacy”. The Journal of Pediatric Research 3/4 (2016), 180-186.
Boz, Ayşe Nur. Sigara Kullanan Sosyal Hizmet Öğrencilerinin Öz-Etkililik Algısının Sigara İçme Beklentileriyle İlişkisi. İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Brannon, Linda ve ark. Health Psychology An Introduction to Behavior and Health. Boston: Cengage Learning., 2017.
Chang, Fong-Ching ve ark. “Social Influences and Self-Efficacy as Predictors of Youth Smoking Initiation and Cessation: A 3-Year Longitudinal Study of Vocational High School Students in Taiwan”. Addiction 101/11 (2006), 1645-1655. https ://do i.org /10.1 111/j .1360 -0443 .2006 .0160 7.x
Chassin, Laurie ve ark. “Adolescent Substance Use”. Handbook of Adolescent Psychology (Second Edition). ed. Richard M. Lerner - Laurence Steinberg. 665-696. New Jersey: John Wiley & Sons Inc, 2004.
Coşkun, Adnan Batuhan. Ergenlerin Öz Yeterlilik Düzeyleri ile Öz Bakım Gücü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mersin: Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018. , Cox, Lisa Sanderson ve ark. “Evaluation of the Brief Questionnaire of Smoking Urges (QSU-brief) in Laboratory and Clinical Settings”. Nicotine Tobacco Research 3/1 (2001), 7-16.
Demirezen, Murat - Kurçer, Mehmet Ali. “Questionnaire of Smoking Urges Turkish Validity and Reliability”. TAF Preventive Medicine Bulletin 15 (2016), 1-4.
Demirezen, Murat - Kurçer, Mehmet Ali. “Sigara Bırakmanın Sigara İçme Arzusu ve Anksiyeteye Etkisi”. Bağımlılık Dergisi 18/2 (2017), 53-58.
DiClemente, Carlo C. Bağımlılık ve Değişim: Bağımlılık Nasıl Gelişir ve Bağımlı İnsan Nasıl İyileşir? çev. Muzaffer Şahin ve ark. Ankara: Nobel, 2016.
Duman, Burcu. Lise Öğrencilerinin İngilizceye Yönelik Öz yeterlik Algı Puanlarının Cinsiyete, Alanlara ve Farklı Düzeylere Göre İngilizce Başarısını Yordama Gücü. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
Erdem, Gizem ve ark. “Lise Öğrencilerinde Arkadaş Özellikleri ve Madde Kullanımı”. Bağımlılık Dergisi 7/3 (2006), 111-116.
Erdoğdu, M. Yüksel - Yüzbaş, Deniz. “Lise Öğrencilerinin Okula Bağlılık ile Genel Öz-Yeterlilik Düzeyleri Arasındaki İlişki”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/32 (2018), 205-227.
Erol, Saime. Adölesanlarda Sigara İçme Davranışını Değiştirmede Motivasyon Görüşmelerinin Etkisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
Fagan, Pebbles ve ark. “Employed Adolescents and Beliefs about Self-Efficacy to Avoid Smoking”. Addictive Behaviors 28/4 (2003), 613-626. https ://doi.org /10.1 016/S 0306- 4603( 02)00 227-7.
Farmer, Antoinette ve ark. “The Effects of Family Religiosity, Parental Limit-Setting, and Monitoring on Adolescent Substance Use”. Journal of Ethnicity in Substance Abuse 7/4 (2008), 428-450. https ://do i.org /10.1 080/1 53326 40802 50817 6.
Ford, Jason - Hill, Terrence. “Religiosity and Adolescent Substance Use: Evidence from the National Survey on Drug Use and Health”. Substance Use & Misuse 47/7 (2012), 787-798. https ://do i.org /10.3 109/1 08260 84.20 12.66 7489.
Ganaprakasam, Charles - Hutagalung, Fonny Dameaty. “Religion on Psychological Well-Being and Self-Efficacy among Secondary School Students”. International Journal of Scientific and Research Publications (IJSRP) 8(5), 38-45. http: //dx. doi.o rg/10 .2932 2/IJS RP.8. 5.201 8.p77 08.
Golestan, Samira - B. Abdullah, Haslinda. “Effects of Self-Efficacy in the Relationship between Environmental Factors, and Adolescent Cigarette Smoking Behavior”. Asian Social Science 11/28 (2015), 84-97.
Gözüm, Sebahat - Aksayan, Seçil. “Olumlu Sağlık Davranışlarının Başlatılması ve Sürdürülmesinde Öz-Etkililik (Kendini Etkileme) Algısının Önemi”. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2/1 (1998) 35-42.
Gözüm, Sebahat - Aksayan, Seçil. “Öz-Etkililik-Yeterlik Ölçeği'nin Türkçe Formunun Güvenilirlik ve Geçerliliği”. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences 2/1 (1999) 21-34.
Gryczynski, Jan - Ward, Brian. “Social Norms and the Relationship between Cigarette Use and Religiosity among Adolescents in the United States”. Health Education & Behavior 38/1 (2011), 39-48. https ://do i.org /10.1 177/1 09019 81103 72331.
Güngörmüş, Zeynep. Sigara Bıraktırmaya Yönelik Lise Öğrencilerine Verilen Transteoretik Model Temelli Eğitimin Etkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
Hezer, Habibe - Karalezli, Ayşegül. “Sigaraya Psikolojik Bağımlılığın Sigara İçme Arzusu ve Nikotin Yoksunluk Semptomlarına Etkisi”. Ankara Medical Journal 19/4 (2019), 700-707. https ://do i.org /10.1 7098/ amj.6 51955.
Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
İnal, Sevil - Yıldız, Suzan. “İlköğretim Öğrencilerinin Sigaraya İlişkin Bilgi ve İnanışları ile Aile Bireyleri ve Öğretmenlerinin Sigara İçme Durumunun İncelenmesi”. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 9/1 (2006), 1-9.
Kaboli, Reza - Kiani, Qamar. “Mediatory Roles of Social Support and Self-Efficacy in the Relationship between Religious Orientation and Addiction Potential among Adolescents”. Health, Spirituality and Medical Ethics 5/3 (2018), 36-43.
Kansu, Ayça Ferda - Hızlı-Sayar, Gökben. “Öz Yeterlik, Yaşam Anlamı ve Yaşam Bağlılığı Kavramları Üzerine Bir İnceleme”. Etkileşim 1 (2018), 78-89.
Karanci, Ayse Nuray. “Self Efficacy-based Smoking Situation Factors: The Effects of Contemplating Quitting Versus Relapsing in a Turkish Sample”. International Journal of the Addictions 27/7 (1992), 879-886. https ://do i.org /10.3 109/1 08260 89209 06877 2.
Kartopu, Saffet. “Öz Yeterlilik Algısında Dindarlık Eğilimini Rolü”. The Journal of Academic Social Science Studies 9/50 (2016), 73-92. http: //dx. doi.o rg/10.9761 /JASS S3550.
Kartopu, Saffet. Öz-Yeterlilik, Kimlik Duygusu & Dindarlık Eğilimi. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, 2015.
Kasap, Hülya. 15-17 Yaş Grubu Ergenlerde Sosyal Destek, Okul Başarısı ve Aile Yapısının Madde Bağımlılığına Karşı Koruyucu Etkisi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Keskinoğlu, Pembe ve ark. “İzmir’de Lise Öğrencilerinde Sigara İçme Sıklığı ve İçicilik Davranışı Üzerine Sosyal Öğrenmenin Etkisi”. Toraks Dergisi 7/3 (2016), 190-195.
Koçoğlu, Ferdane. Sağlığı Geliştirici Yaşam Tarzı ve Öz Etkililik Yeterlilik Durumunun Sosyoekonomik Durum ile İlişkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
Marlatt, Gordon Alan ve ark. “Self-Efficacy and Addictive Behavior”. Self-Efficacy in Changing Societies. ed. Albert Bandura. 289-315. New York: Cambridge University Press, 1995.
Melizza, Nur ve ark. “Smoking Behavior, Perceived Self-Efficacy, and Motivation of Smoking Cessation among University Student”. International Journal of Health Sciences 8/1 (2020), 23-29.
Nasim, Aashir ve ark. “Religiosity, Refusal Efficacy, and Substance Use Among African-American Adolescents and Young Adults”. Journal of Ethnicity in Substance Abuse 5 (2006), 29-49.
Nonnemaker, James ve ark. “National Longitudinal Study of Adolescent Health. Public and Private Domains of Religiosity and Adolescent Health Risk Behaviors: Evidence from the National Longitudinal Study of Adolescent Health”. Social Science & Medicine 57/11 (2003), 2049-2054. https ://doi.org /10.1 016/S 0277- 9536( 03)00 096-0.
Ntamu, Blessing - Bekomson, Achi. “Religious Value Orientation and Self Efficacy among Secondary School Students in Cross River State, Nigeria”. Global Journal of Educational Research 18 (2019), 81-89.
Omar, Ayten Tunç. Sigara Kullanan ve Kullanmayan Ergenlerin, Algılanan Sosyal Destek ve Bağlanma Stilleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Trabzon: Avrasya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Pender, Nola J. ve ark. Heath Promotion in Nursing Practice (Eighth Edition). Boston: Pearson, 2019.
Saka, Ayşenur. Farklı Aile Yapısına Sahip Ergenlerin Öz-Yeterlilik ve Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerinin İncelenmesi. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Schwarzer, Ralf - Fuchs, Reinhard. “Self-Efficacy and Health Behaviours”. fu-berlin.de. 25.08.2022. https ://us erpag e.fu- berli n.de/ gesun d/pub licat /conner9.h tm.
Schwarzer, Ralf - Jerusalem, Matthias. “Generalized Self-Efficacy Scale”. Measures in Health Psychology: A User’s Portfolio. Causal and Control Beliefs. ed. J. Weinman ve ark. 35-37.
indsor: NFER-Nelson, 1995.
Sert, Melike. Ergenlerin Duygusal Zekâ Düzeyleri ile Özyeterlik Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Stacy, Alan W. ve ark. “Moderators of Peer Social Influence in Adolescent Smoking”. Personality and Social Psychology Bulletin 18/2 (1992), 163-172. https://do i.org /10.1 177/0 14616 72921 82007.
Syeda, Sania Shah - Zehra Ali, Amena. “Religious Faith Flourishing and Self-Efficacy in Young Adults: A Correlational Study”. Global Journal of Arts, Humanities and Social Sciences 3/10 (2015), 34-45.
Taştan, Gülşah. Lise Öğrencilerinde Algılanan Sosyal Destek Düzeyi ile Ebeveyn Ergen İlişkisi Niteliğinin Sigara Kullanımı Üzerine Etkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Telef, Bülent - Karaca, Rengin. “Ergenlerin Öz-Yeterliklerinin ve Psikolojik Semptomlarının İncelenmesi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/16 (2011), 499-518. , Tiffany, Stephen - Drobes, David J. “The Development and Initial Validation of a Questionnaire on Smoking Urges”. British Journal of Addiction 86 (1991), 1467-1476. https ://do i.org /10.1 111/j .1360 -0443 .1991 .tb01 732.x.
Totan, Tarık. “Duygusal Öz-Yetkinlik Ölçeğinin Türkçe Formunun Psikometrik Niteliği”. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 6/1 (2015) 36-47.
Tunç, Zühal - Kolburan, Şahide Güliz. “Ergenlik Döneminde Benlik Saygısı ile Sigara Bağımlılığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi 5/1 (2019), 55-70.
Uysal, Recep - Yılmaz-Bingöl, Tuğba. “Ergenlerde Ri̇sk Alma Davranışının Öz-Yeterli̇k ve Farklı Deği̇şkenler Açısından İncelenmesi̇”. The Journal of Academic Social Sciences (Asos Journal) 2/8 (2014), 573-582.
Yıldırım, Fatma - İlhan, İnci Özgür. “Genel Özyeterlilik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması”. Türk Psikiyatri Dergisi 21/4 (2010) 301-308.
Yiğit, Yeşim. Lise Öğrencilerinde Bağlanma Stilleri ile Öz-Yeterlik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
Wills, Thomas Ashby ve ark. “Buffering Effect of Religiosity for Adolescent Substance Use”. Psychology of Addictive Behaviors 17/1 (2003), 24-31. https://do i.org /10.1 037/0 893-1 64X.1 7.1.2 4

Examining General Self-Efficacy as a Mediator on the Relationship Between Smoking Urge and Religiosity: A Quantitative Study on High School Students

Yıl 2023, Sayı: 59, 71 - 81, 30.06.2023

Ali Ayten Ömer Faruk Güven

https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23282

Öz

Numerous factors have an impact on the adolescents’ desire to smoke. Self-efficacy and religiosity are generally related to attitudes toward smoking and have a reducing effect on smoking behavior. In this context, this article’s main aim is to examine the predictive roles of self-efficacy and religiosity on smoking urges of adolescents and to determine whether self-efficacy has a mediating role in the effect of religiosity on smoking urge. The study was carried out with the participation of 308 boys and 352 girls attending an Anatolian Imam Hatip High School in Anatolian side of Istanbul in March 2020–2021 academic year. The research data were collected by the survey technique, and in the survey form Smoking Urge Scale, General Self-Efficacy Scale, and Religiosity Scale were used. Findings of the research indicated that self-efficacy and religiosity are significant predictors of adolescent’s smoking urge. Furthermore, mediation analysis showed that self-efficacy is ascertained as a partial mediator in the effect of religiosity on smoking urge. The findings obtained as a result of the research were discussed in the light of the literature, and some suggestions were made.

Anahtar Kelimeler

General Self-Efficacy Scale, Religiosity, Questionnaire of Smoking Urges, Self-Efficacy, Smoking Urge, Tobacco Addiction

Kaynakça

Abdel-Khalek, Ahmed - Lester, David. “The Association between Religiosity, Generalized Self-Efficacy, Mental Health, and Happiness in Arab College Students”. Personality and Individual Differences 109 (2017), 12-16. https ://do i.org /10.1 016/j .paid .2016 .12.0 10
Alçay, Abdulmuttalip. Ergenlerin Öz-Yeterlikleri ile Mantık Dışı İnançları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015. Alzyoud, Sukaina ve ark. “Association of Religious Commitment and Tobacco Use Among Muslim Adolescents”. Journal of Religion and Health 54/6 (2015), 2111-2121. https ://do i.org /10.1 007/s 10943 -014- 9921- 4
Arslan-Şahin, Gülcihan. Ankara’daki İki Lisenin Öğrencilerinde Riskli Sağlık Davranışları ve Bunlara Akran Baskısı ile Diğer Bazı Faktörlerin Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
Ayar, Dijle ve ark. “Effects of Adolescents’ Self-Efficacy and Social Anxiety on Attitudes toward Pros and Cons of Smoking”. Journal of Substance Use 24/11 (2019), 8-14. https ://do i.org /10.1 080/1 46598 91.20 18.14 59899
Aypay, Ayşe. “Genel Öz Yeterlik Ölçeği’nin (GÖYÖ) Türkçe’ye Uyarlama Çalışması”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/2 (2010) 113-132.
Ayten, Ali. “Kimlik ve Din: İngiltere’deki Türk Gençleri Üzerine Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2012), 101-119.
Ayten, Ali - Hussain, Amjad. “The Relationship between Religiosity, Environmental Orientation and Environmental Behaviors: An Empirical Study with Turkish and British Muslim Samples”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53 (2017), 27-44.
Bandura, Albert. “Adolescent Development from an Agentic Perspective”. Self-Efficacy Beliefs of Adolescents. ed. Frank Pajares - Timothy Urdan. Greenwich: Information Age Publishing, 2006.
Bandura, Albert. “Human Agency in Social Cognitive Theory”. American Psychologist 44/9 (1989), 1175-1184. https ://do i.org /10.1 037/0 003-0 66X.4 4.9.1175.
Bandura, Albert (ed.). Self-Efficacy in Changing Societies. New York: Cambridge University Press, 1995.
Bandura, Albert. Self-Efficacy: The Exercise of Control. New York: Freeman, 1997. Bandura, Albert. “Self-Efficacy: Toward a Unifying Theory of Behavioral Change”. Psychological Review 84/2 (1977) 191-215. https ://do i.org /10.1 037/0 033-295X.8 4.2.1 91.
Baron, Reuben M. - Kenny, David A. “The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations”. Journal of Personality and Social Psychology 51/6 (1986), 1173-1182. https ://do i.org /10.1 037/0 022-3 514.5 1.6.1 173.
Becet, Aslı. Öğretmenlerde Tükenmişlik Sendromu ve Sigara İçme Arzusu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Bigdeloo, Masoomeh - Bozorgi, Zahra. “Relationship between the Religious Attitude, Self-Efficacy, and Life Satisfaction in High School Teachers of Mahshahr City”. International Education Studies 9/9 (2016), 58-66.
Bilgiç, Nurcan. Lise Öğrencileri Üzerinde Sigara Konusunda Yürütülecek Olan Akran Eğitiminin Sigara Kullanma Davranışı Üzerindeki Etkinliğinin Değerlendirilmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
Bilginer, Ali. Lise Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı ile Öz Yeterlik Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Mardin İli Örneği. Mersin: Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
Binay, Şeyda - Yiğit, Rana. “Relationship between Adolescents’ Health Promoting Lifestyle Behaviors and Self-Efficacy”. The Journal of Pediatric Research 3/4 (2016), 180-186.
Boz, Ayşe Nur. Sigara Kullanan Sosyal Hizmet Öğrencilerinin Öz-Etkililik Algısının Sigara İçme Beklentileriyle İlişkisi. İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Brannon, Linda ve ark. Health Psychology An Introduction to Behavior and Health. Boston: Cengage Learning., 2017.
Chang, Fong-Ching ve ark. “Social Influences and Self-Efficacy as Predictors of Youth Smoking Initiation and Cessation: A 3-Year Longitudinal Study of Vocational High School Students in Taiwan”. Addiction 101/11 (2006), 1645-1655. https ://do i.org /10.1 111/j .1360 -0443 .2006 .0160 7.x
Chassin, Laurie ve ark. “Adolescent Substance Use”. Handbook of Adolescent Psychology (Second Edition). ed. Richard M. Lerner - Laurence Steinberg. 665-696. New Jersey: John Wiley & Sons Inc, 2004.
Coşkun, Adnan Batuhan. Ergenlerin Öz Yeterlilik Düzeyleri ile Öz Bakım Gücü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mersin: Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018. , Cox, Lisa Sanderson ve ark. “Evaluation of the Brief Questionnaire of Smoking Urges (QSU-brief) in Laboratory and Clinical Settings”. Nicotine Tobacco Research 3/1 (2001), 7-16.
Demirezen, Murat - Kurçer, Mehmet Ali. “Questionnaire of Smoking Urges Turkish Validity and Reliability”. TAF Preventive Medicine Bulletin 15 (2016), 1-4.
Demirezen, Murat - Kurçer, Mehmet Ali. “Sigara Bırakmanın Sigara İçme Arzusu ve Anksiyeteye Etkisi”. Bağımlılık Dergisi 18/2 (2017), 53-58.
DiClemente, Carlo C. Bağımlılık ve Değişim: Bağımlılık Nasıl Gelişir ve Bağımlı İnsan Nasıl İyileşir? çev. Muzaffer Şahin ve ark. Ankara: Nobel, 2016.
Duman, Burcu. Lise Öğrencilerinin İngilizceye Yönelik Öz yeterlik Algı Puanlarının Cinsiyete, Alanlara ve Farklı Düzeylere Göre İngilizce Başarısını Yordama Gücü. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
Erdem, Gizem ve ark. “Lise Öğrencilerinde Arkadaş Özellikleri ve Madde Kullanımı”. Bağımlılık Dergisi 7/3 (2006), 111-116.
Erdoğdu, M. Yüksel - Yüzbaş, Deniz. “Lise Öğrencilerinin Okula Bağlılık ile Genel Öz-Yeterlilik Düzeyleri Arasındaki İlişki”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/32 (2018), 205-227.
Erol, Saime. Adölesanlarda Sigara İçme Davranışını Değiştirmede Motivasyon Görüşmelerinin Etkisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
Fagan, Pebbles ve ark. “Employed Adolescents and Beliefs about Self-Efficacy to Avoid Smoking”. Addictive Behaviors 28/4 (2003), 613-626. https ://doi.org /10.1 016/S 0306- 4603( 02)00 227-7.
Farmer, Antoinette ve ark. “The Effects of Family Religiosity, Parental Limit-Setting, and Monitoring on Adolescent Substance Use”. Journal of Ethnicity in Substance Abuse 7/4 (2008), 428-450. https ://do i.org /10.1 080/1 53326 40802 50817 6.
Ford, Jason - Hill, Terrence. “Religiosity and Adolescent Substance Use: Evidence from the National Survey on Drug Use and Health”. Substance Use & Misuse 47/7 (2012), 787-798. https ://do i.org /10.3 109/1 08260 84.20 12.66 7489.
Ganaprakasam, Charles - Hutagalung, Fonny Dameaty. “Religion on Psychological Well-Being and Self-Efficacy among Secondary School Students”. International Journal of Scientific and Research Publications (IJSRP) 8(5), 38-45. http: //dx. doi.o rg/10 .2932 2/IJS RP.8. 5.201 8.p77 08.
Golestan, Samira - B. Abdullah, Haslinda. “Effects of Self-Efficacy in the Relationship between Environmental Factors, and Adolescent Cigarette Smoking Behavior”. Asian Social Science 11/28 (2015), 84-97.
Gözüm, Sebahat - Aksayan, Seçil. “Olumlu Sağlık Davranışlarının Başlatılması ve Sürdürülmesinde Öz-Etkililik (Kendini Etkileme) Algısının Önemi”. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2/1 (1998) 35-42.
Gözüm, Sebahat - Aksayan, Seçil. “Öz-Etkililik-Yeterlik Ölçeği'nin Türkçe Formunun Güvenilirlik ve Geçerliliği”. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences 2/1 (1999) 21-34.
Gryczynski, Jan - Ward, Brian. “Social Norms and the Relationship between Cigarette Use and Religiosity among Adolescents in the United States”. Health Education & Behavior 38/1 (2011), 39-48. https ://do i.org /10.1 177/1 09019 81103 72331.
Güngörmüş, Zeynep. Sigara Bıraktırmaya Yönelik Lise Öğrencilerine Verilen Transteoretik Model Temelli Eğitimin Etkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
Hezer, Habibe - Karalezli, Ayşegül. “Sigaraya Psikolojik Bağımlılığın Sigara İçme Arzusu ve Nikotin Yoksunluk Semptomlarına Etkisi”. Ankara Medical Journal 19/4 (2019), 700-707. https ://do i.org /10.1 7098/ amj.6 51955.
Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
İnal, Sevil - Yıldız, Suzan. “İlköğretim Öğrencilerinin Sigaraya İlişkin Bilgi ve İnanışları ile Aile Bireyleri ve Öğretmenlerinin Sigara İçme Durumunun İncelenmesi”. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 9/1 (2006), 1-9.
Kaboli, Reza - Kiani, Qamar. “Mediatory Roles of Social Support and Self-Efficacy in the Relationship between Religious Orientation and Addiction Potential among Adolescents”. Health, Spirituality and Medical Ethics 5/3 (2018), 36-43.
Kansu, Ayça Ferda - Hızlı-Sayar, Gökben. “Öz Yeterlik, Yaşam Anlamı ve Yaşam Bağlılığı Kavramları Üzerine Bir İnceleme”. Etkileşim 1 (2018), 78-89.
Karanci, Ayse Nuray. “Self Efficacy-based Smoking Situation Factors: The Effects of Contemplating Quitting Versus Relapsing in a Turkish Sample”. International Journal of the Addictions 27/7 (1992), 879-886. https ://do i.org /10.3 109/1 08260 89209 06877 2.
Kartopu, Saffet. “Öz Yeterlilik Algısında Dindarlık Eğilimini Rolü”. The Journal of Academic Social Science Studies 9/50 (2016), 73-92. http: //dx. doi.o rg/10.9761 /JASS S3550.
Kartopu, Saffet. Öz-Yeterlilik, Kimlik Duygusu & Dindarlık Eğilimi. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, 2015.
Kasap, Hülya. 15-17 Yaş Grubu Ergenlerde Sosyal Destek, Okul Başarısı ve Aile Yapısının Madde Bağımlılığına Karşı Koruyucu Etkisi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Keskinoğlu, Pembe ve ark. “İzmir’de Lise Öğrencilerinde Sigara İçme Sıklığı ve İçicilik Davranışı Üzerine Sosyal Öğrenmenin Etkisi”. Toraks Dergisi 7/3 (2016), 190-195.
Koçoğlu, Ferdane. Sağlığı Geliştirici Yaşam Tarzı ve Öz Etkililik Yeterlilik Durumunun Sosyoekonomik Durum ile İlişkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
Marlatt, Gordon Alan ve ark. “Self-Efficacy and Addictive Behavior”. Self-Efficacy in Changing Societies. ed. Albert Bandura. 289-315. New York: Cambridge University Press, 1995.
Melizza, Nur ve ark. “Smoking Behavior, Perceived Self-Efficacy, and Motivation of Smoking Cessation among University Student”. International Journal of Health Sciences 8/1 (2020), 23-29.
Nasim, Aashir ve ark. “Religiosity, Refusal Efficacy, and Substance Use Among African-American Adolescents and Young Adults”. Journal of Ethnicity in Substance Abuse 5 (2006), 29-49.
Nonnemaker, James ve ark. “National Longitudinal Study of Adolescent Health. Public and Private Domains of Religiosity and Adolescent Health Risk Behaviors: Evidence from the National Longitudinal Study of Adolescent Health”. Social Science & Medicine 57/11 (2003), 2049-2054. https ://doi.org /10.1 016/S 0277- 9536( 03)00 096-0.
Ntamu, Blessing - Bekomson, Achi. “Religious Value Orientation and Self Efficacy among Secondary School Students in Cross River State, Nigeria”. Global Journal of Educational Research 18 (2019), 81-89.
Omar, Ayten Tunç. Sigara Kullanan ve Kullanmayan Ergenlerin, Algılanan Sosyal Destek ve Bağlanma Stilleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Trabzon: Avrasya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Pender, Nola J. ve ark. Heath Promotion in Nursing Practice (Eighth Edition). Boston: Pearson, 2019.
Saka, Ayşenur. Farklı Aile Yapısına Sahip Ergenlerin Öz-Yeterlilik ve Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerinin İncelenmesi. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Schwarzer, Ralf - Fuchs, Reinhard. “Self-Efficacy and Health Behaviours”. fu-berlin.de. 25.08.2022. https ://us erpag e.fu- berli n.de/ gesun d/pub licat /conner9.h tm.
Schwarzer, Ralf - Jerusalem, Matthias. “Generalized Self-Efficacy Scale”. Measures in Health Psychology: A User’s Portfolio. Causal and Control Beliefs. ed. J. Weinman ve ark. 35-37.
indsor: NFER-Nelson, 1995.
Sert, Melike. Ergenlerin Duygusal Zekâ Düzeyleri ile Özyeterlik Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Stacy, Alan W. ve ark. “Moderators of Peer Social Influence in Adolescent Smoking”. Personality and Social Psychology Bulletin 18/2 (1992), 163-172. https://do i.org /10.1 177/0 14616 72921 82007.
Syeda, Sania Shah - Zehra Ali, Amena. “Religious Faith Flourishing and Self-Efficacy in Young Adults: A Correlational Study”. Global Journal of Arts, Humanities and Social Sciences 3/10 (2015), 34-45.
Taştan, Gülşah. Lise Öğrencilerinde Algılanan Sosyal Destek Düzeyi ile Ebeveyn Ergen İlişkisi Niteliğinin Sigara Kullanımı Üzerine Etkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Telef, Bülent - Karaca, Rengin. “Ergenlerin Öz-Yeterliklerinin ve Psikolojik Semptomlarının İncelenmesi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/16 (2011), 499-518. , Tiffany, Stephen - Drobes, David J. “The Development and Initial Validation of a Questionnaire on Smoking Urges”. British Journal of Addiction 86 (1991), 1467-1476. https ://do i.org /10.1 111/j .1360 -0443 .1991 .tb01 732.x.
Totan, Tarık. “Duygusal Öz-Yetkinlik Ölçeğinin Türkçe Formunun Psikometrik Niteliği”. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 6/1 (2015) 36-47.
Tunç, Zühal - Kolburan, Şahide Güliz. “Ergenlik Döneminde Benlik Saygısı ile Sigara Bağımlılığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi 5/1 (2019), 55-70.
Uysal, Recep - Yılmaz-Bingöl, Tuğba. “Ergenlerde Ri̇sk Alma Davranışının Öz-Yeterli̇k ve Farklı Deği̇şkenler Açısından İncelenmesi̇”. The Journal of Academic Social Sciences (Asos Journal) 2/8 (2014), 573-582.
Yıldırım, Fatma - İlhan, İnci Özgür. “Genel Özyeterlilik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması”. Türk Psikiyatri Dergisi 21/4 (2010) 301-308.
Yiğit, Yeşim. Lise Öğrencilerinde Bağlanma Stilleri ile Öz-Yeterlik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
Wills, Thomas Ashby ve ark. “Buffering Effect of Religiosity for Adolescent Substance Use”. Psychology of Addictive Behaviors 17/1 (2003), 24-31. https://do i.org /10.1 037/0 893-1 64X.1 7.1.2 4

Toplam 71 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Bölüm	Araştırma Makaleleri
Yazarlar	Ali Ayten Ömer Faruk Güven
Yayımlanma Tarihi	30 Haziran 2023
Gönderilme Tarihi	21 Şubat 2023
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2023 Sayı: 59

Kaynak Göster

APA	Ayten, A., & Güven, Ö. F. (2023). Sigara İçme Arzusu ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma. İlahiyat Tetkikleri Dergisi(59), 71-81. https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23282
AMA	Ayten A, Güven ÖF. Sigara İçme Arzusu ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma. ilted. Haziran 2023;(59):71-81. doi:10.5152/ilted.2023.23282
Chicago	Ayten, Ali, ve Ömer Faruk Güven. “Sigara İçme Arzusu Ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, sy. 59 (Haziran 2023): 71-81. https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23282.
EndNote	Ayten A, Güven ÖF (01 Haziran 2023) Sigara İçme Arzusu ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 59 71–81.
IEEE	A. Ayten ve Ö. F. Güven, “Sigara İçme Arzusu ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma”, ilted, sy. 59, ss. 71–81, Haziran 2023, doi: 10.5152/ilted.2023.23282.
ISNAD	Ayten, Ali - Güven, Ömer Faruk. “Sigara İçme Arzusu Ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 59 (Haziran 2023), 71-81. https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23282.
JAMA	Ayten A, Güven ÖF. Sigara İçme Arzusu ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma. ilted. 2023;:71–81.
MLA	Ayten, Ali ve Ömer Faruk Güven. “Sigara İçme Arzusu Ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, sy. 59, 2023, ss. 71-81, doi:10.5152/ilted.2023.23282.
Vancouver	Ayten A, Güven ÖF. Sigara İçme Arzusu ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma. ilted. 2023(59):71-8.

Kapak Resmi İndir

Makale Dosyaları

Tam Metin

İlahiyat Tetkikleri Dergisi Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.