Dini Tutum, Psikolojik Dayanıklılık ve Depresyon İlişkisi: Suriyeli Ergen Bireyler Üzerine Nicel Bir Araştırma

Yıl 2023, Sayı: 60, 36 - 49, 31.12.2023

Erhan Cengiz , Zeynep Sağır

https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23380

Öz

Bu araştırmada, Suriyeli ergen bireylerde dini tutum, psikolojik dayanıklılık ve depresyon arasındaki ilişkiyi tespit etmek amaçlanmaktadır. Araştırmanın örneklemi, Elazığ’da ikamet eden 13–18 yaş aralığındaki 216 Suriyeli bireyden oluşmaktadır. Yaş ortalaması 15,31 olan katılımcıların
124’ü kadın, 92’si erkektir. Verilerin toplanmasında Kişisel Bilgi Formu, Beck Depresyon Envanteri II, Dini Tutum Ölçeği, Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği (ÇGPSÖ - 12) kullanılmıştır. Veriler SPSS (22,0) paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, Suriyeli ergenlerde depresyon ve dini tutum düzeyleri arasında negatif ve anlamlı bir ilişki; depresyon ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasında negatif ve anlamlı bir ilişki; psikolojik dayanıklılık ve dini tutum düzeyleri arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca araştırma bulguları Suriyeli ergenlerde psikolojik dayanıklılık ve dini tutumun depresyon düzeyindeki toplam varyansın yaklaşık %20’sini açıkladığını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dini Tutum, Ergenlik, Depresyon, Psikolojik Dayanıklılık

The Relationship between Religious Attitude, Psychological Resilience and Depression: A Quantitative Research on Syrian Adolescent Individuals

Öz

This study aims to determine the relationship between religious attitudes, psychological resilience and depression in Syrian adolescent individuals. The sample of the study consists of 216 Syrian individuals aged 13–18 residing in Elazig. The average age is 15,31. About 124 of the
participants were female, and 92 were male. Personal Information Form, Beck Depression Inventory II, Religious Attitude Scale, and Child and Adolescent Resilience Scale were used to collect data. The data were analyzed using the Statistical Package for Social Sciences Statistics software, version 22.0. In the study, the following results were obtained regarding the Syrian sample: there is a negative and significant relationship between depression and religious attitude levels; there is a negative and significant relationship between depression and psychological resilience levels; and there is a positive and significant relationship between psychological resilience and religious
attitude levels. In addition, the research findings showed that resilience and religious attitudes explained approximately 20% of the total variance in the level of depression in Syrian adolescents.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religious Attitude, Adolescence, Depression, Psychological Resilience

Kaynakça

• Abdel-Khalek, Ahmed M. - Eid Ghada K. “Religiosity and its association with subjective well being and depression among Kuwaiti and Palestinian Muslim children and adolescents”. Mental Health, Religion & Culture 14/2 (2011), 117–127.
• Akkoyun K., S. Fatma. Türkiye’de Yaşayan Suriyeli Çocuk ve Ergenlerde Psikolojik Sağlamlık. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Akot, Bülent (ed.). Kavram Atlası Din Psikolojisi II. Ankara: Gezi Kitabevi, 2020.
• Altınışık, Esra. Suriyeli Ergenlerde Travma Sonrası Büyüme ve Psikolojik Problemler ile İlişkili Faktörler. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Altun, Rıza. “Dindarlık ve Depresyon İlişkisi”. International Journal of Humanities and Education 1/1 (2015), 15–42.
• Almeida, Alexander Moreira vd. “Religiousness and Mental Health: A Review”. Brazilian Journal of Psychiatry 28 (2006), 242–250.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. çev. Ertuğrul Köroğlu. Ankara: Hekimler Yayın Birliği, 2013.
• Anati, Rana - Erciyes, Cemre. “Türki̇ye’deki̇ Suri̇yeli̇ Ergenleri̇n Yaşadığı Psi̇kososyal Sorunlar ve Ai̇lenin Rolü”. Aydın Sağlık Dergisi 7/1 (2021), 41–54.
• Arnetz, Judith vd. “Resilience As a Protective Factor Against the Development of Psychopathology Among Refugees”. The Journal of Nervous and Mental Disease 201/3 (2013), 167.
• Arslan, Gökmen. “Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin (ÇGPSÖ) Psikometrik Özellikleri: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması”. Ege Eğitim Dergisi 16/1 (2015), 1–12.
• Asaad, Fatema. Türkiye’deki Suriyeli Mültecilerde Bağlılık Tarzları, Dayanıklılık ve Travma Sonrası Stres Bozukluğunun İncelenmesi. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Ataç, Ömer vd. “Mülteci ve Yerleşik Ergenlerde Depresyona Yatkınlık ve Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri”. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences 23/3 (2018), 129–136.
• Aydın, Betül. Çocuk ve Ergen Psikolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2. Basım, 2010.
• Aydın, Esra. Çocukluk Çaği Travmatik Yaşantilarinin Psikolojik Sağlamlik ve Depresyon Belirtileri Üzerine Etkisi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakif Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Aydın, Neriman. “Savaşın Çocuklar Üzerindeki Psikolojik, Sosyal ve Kültürel Etkileri”. Çocuklar ve Savaş. ed. Burcu Tokuç. PDF: Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, 2014. http://www.halksagligiokulu.org/Kitap/DownloadEBook/2abefabf-f8d1-433f-91e8-fb1a4b3771a0
• Aykut, Nazan. Çalışan ve Eğitime Devam Eden Suriyeli Çocuklarda Yaşam Doyumu ile Depresyon Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Ayten, Ali - Sağır, Zeynep. “Dindarlık, Dinî Başa Çıkma ve Depresyon İlişkisi: Suriyeli Sığınmacılar Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47/47 (2014), 5–18.
• Beck, Aaron T. “Comparison of Beck Depression Inventories-IA And-II in Psychiatric Outpatients”. Journal of Personality Assessment 67/3 (1996), 588–597.
• Bhugra, Dinesh vd. “EPA Guidance Mental Health Care of Migrants”. European Psychiatry 29/2 (2014), 107–115.
• Bozdağ, Faruk. Mülteci Çocuklarin Psikolojik Sağlamlıklari ve Kültürlenme Stratejileri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Braam, Arjan W. - Koenig, Harold G. “Religion, Spirituality and Depression in Prospective Studies: A Systematic Review”. Journal of Affective Disorders257 (2019), 428–438.
• Bronstein, Israel - Montgomery, Paul. “Psychological Distress in Refugee Children: A Systematic Review”. Clinical Child and Family Psychology Review14 (2011), 44–56.
• Buchegger-Traxler, Anita - Sirsch, Ulrike. “The impact of risk and protective factors on mental health and well-being-Austrian adolescents and migrant adolescents from war-affected countries”. Italian Journal of Public Health 9/3 (2012).
• Bulut, Beyza. Ergenlerin Anksiyete, Sosyal Destek ve Psikolojik Sağlamlık Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin Incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Buz, Semra - Dikmen, Ali. “Zorunlu Göçe Maruz Kalan Bireylerin Psikososyal İyilik Hali”. Toplum ve Sosyal Hizmet 32/1 (2021), 227–250.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi, 2020.
• Büyüköztürk, Şener vd. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 29. Basım, 2020.
• Çınar, Mehmet. “Dini Tutum Ile Psikolojik Sağlamlık Arasındaki İlişkide Tevekkülün Aracılık Rolünün İncelenmesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 22/2 (2022), 1183–1208.
• Dayıoğlu, Burcu. Resilience In University Entrance Examination Applicants: The Role of Learned Resourcefulness, Perceived Social Support, And Gender. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Demir, Zühre. Ergenlik Döneminde Dinî İnanç ve Şüpheler ile Psikososyal Değişkenler Arasındaki İlişki Üzerine Bir Alan Araştırması: İstanbul Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Demirbaş, Hatice - Bekaroğlu, Ece. “Evden Uzakta Olmak: Sığınmacıların/Mültecilerin Psikolojik Sorunları ve Alınacak Önlemler”. Kriz Dergisi 21/1 (2013), 11–24.
• Dikmen, Melih. “Beck Depresyon Envanteri II’nin Öğretmen Adayları Üzerinde Güvenirlik ve Geçerliğinin İncelenmesi”. Turkish Studies - Educational Sciences 15/6 (2020), 4137–4150.
• Doğan, Mebrure. “Üniversite Öğrencilerinin Travma Sonrası Gelişimlerinde İçsel Dinî Motivasyon, Dinî Başa Çıkma, Sabır ve Şükrün Rolü”. Electronic Turkish Studies 13/25 (2018), 207–230.
• Dowrick, Christopher vd. “Resilience And Depression: Perspectives from Primary Care”. Health: An Interdisciplinary Journal for Social Work in Health, Disease, and Medicine 12/4 (2008), 439–452.
• Ersöz, Filiz - Ersöz, Taner. SPSS İle İstatiksel Veri Analizi. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 4. Basım, 2019.
• Eskin, Mehmet vd. “Lise Öğrencisi Ergenlerde Depresyonun Yaygınlığı ve İlişkili Olduğu Etmenler”. Türk Psikiyatri Dergisi 19/4 (2008), 382–389.
• Gez, Arzu. Suriyeli Çocuk ve Ergenlerde Algılanan Sosyal Destek ve Psikolojik Sağlamlık Arasındaki İlişki. Mersin: Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Gizir, Cem. “Psikolojik Sağlamlık, Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler Üzerine Bir Derleme Çalışması”. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 28/3 (2007), 113–128.
• Göç İdaresi Başkanlığı. “Geçici Koruma”. Erişim 22 Aralık 2022. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
• Gökmen, Rabia - Altaş Nurullah. “Lise Öğrencilerinin Dini Tutum ve Davranışlarını Etkileyen Faktörler”. Talim 6/1 (2022), 7–21.
• Gözübüyük, Atilla vd. “Olağanüstü Durumlarda Çocuk Sağlığı”. Journal of Clinical and Experimental Investigations 6/3 (2015), 324–330.
• Gürsu, Orhan. “Ergenlik Dönemi Dindarlığı ile Ruh Sağlığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34/34 (2015), 49–75.
• Güven, Hülya. Depresyon ve Dindarlık İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Hackney, Charles H. - Sanders, Glenn S. “Religiosity and Mental Health: A Meta-Analysis of Recent Studies”. Journal for the Scientific Study of Religion42/1 (2003), 43–55.
• Hatipler, Mustafa - Daşkıran, Sena. “Etkileri ve Sosyo-Psikolojik Boyutuyla Göç”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 10/3 (2021), 714–728.
• Işık, Esra - Ertuğrul, Fatmagül. “Mülteci Ruh Sağılığında Güncel Yaklaşımlar”. Sağlık Bilimlerinde Değer 12/1 (2022), 180–187.
• Kandemir, Hasan vd. “Prevalence Of War-Related Adverse Events, Depression and Anxiety Among Syrian Refugee Children Settled In Turkey”. European Child & Adolescent Psychiatry 27/11 (2018), 1513–1517.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık, 31. Basım, 2012.
• Kavun, Yusuf. Ergenlerde Dindarlik ve İnsani Değerler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Kemal, Nuri - Duran Oğuz, Nagihan. “Türkiye’de Yükseköğretimdeki Ahıskalı Öğrencilerin Mutluluk ve Psikolojik Sağlamlık Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Maarif Mektepleri Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 3/1 (2020), 1–15.
• Killgore, William DS vd. “Loneliness: A signature mental health concern in the era of COVID-19”. Psychiatry research 291 (2020), 113216.
• Kolltveit, Silje vd. “Risk factors for PTSD, anxiety, and depression among adolescents in Gaza”. Journal of traumatic stress 25/2 (2012), 164–170.
• Liebenberg, Linda vd. “The CYRM-12: A Brief Measure of Resilience”. Canadian Journal of Public Health 104/2 (2013), 131–135.
• McGuinness, Teena M. - Durand, Simone C. “Mental Health of Young Refugees”. Journal of Psychosocial Nursing and Mental Health Services 53/12 (2015), 16–18.
• Ok, Üzeyir. “Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/2 (2011), 528–549.
• Oluğ, Fatma. Erinlik Dönemindeki Öğrencilerde Dini Tutum Ve Davranişlar (Sakarya Örneği). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Oppedal, Brit vd. “Traumatic Events, Social Support and Depression: Syrian Refugee Children in Turkish Camps”. Vulnerable Children and Youth Studies13/1 (2018), 46–59.
• Öz, Fatma - Yılmaz Bahadır, Emel. “Ruh Sağlığının Korunmasında Önemli Bir Kavram: Psikolojik Sağlamlık”. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi16/3 (2009), 82–89.
• Özcan, Zeynep. “Göçün Travmatik Etkilerini Azaltmada Sosyal Desteğin Rolü Üzerine Deneysel Bir Araştırma”. Bilimname 37 (2019), 1001–1028.
• Özdemir, Aysel - Budak, Funda. “Göçün Çocuk Ruh Sağlığı Üzerine Etkileri”. KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi 3/2 (2017), 212–223.
• Özdemir, Murat - Doğruöz, Ebru. “Bilimsel Araştırma Desenleri”. Bilimsel Araştırma Teknikleri ve Etik. ed. Necati Cemaloğlu. 65–98. Ankara: Pegem Akademi, 2. Basım, 2020.
• Özer, Serap - Şirin, R. Selçuk. Suriyeli Mülteci Çocuklar-Saha Araştırması Sonuç Raporu. BAU, 2013. https://insanhaklariizleme.org/vt/mfhandler.php?file=Suriyeli%20M%C3%BClteci%20%C3%87ocuklar%20Saha%20Ara%C5%9Ft%C4%B1rmas%C4%B1%20Sonu%C3%A7%20Raporu.pdf&table=yayin&field=dosya&pageType=view&key1=822.
• Özkan, S. Murat. “Travma ve Kayıp Sonrası Çocuk ve Ergenlerde Psikolojik Sağlamlığın Geliştirilmesi”. Çocuk ve Ergenlerde Travma, Kayıp ve Yas Danışmanlığı Kuram ve Uygulamaları. ed. Firdevs Savi Çakar. 388–389. Ankara: Pegem Akademi, 2021.
• Paloutzian, F. Raymond - Sağır, Zeynep. “Forgiving, reconciling, and peace-building in refugee contexts: Theory, research, and data from the war in Syria”. In: Njoku, M.G.C., Jason, L.A., Johnson, R.B. (eds). 181–200. The Psychology of Peace Promotion: Global Perspectives on Personal Peace, Children and Adolescents, and Social Justice. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-14943-7_12.
• Pearce, Michelle J. vd. “Religiousness and Depressive Symptoms Among Adolescents”. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology 32/2 (2003), 267–276.
• Reavell, James - Fazil, Qulsom. “The epidemiology of PTSD and depression in refugee minors who have resettled in developed countries”. Journal of mental health 26/1 (2016), 74–83.
• Sağır, Zeynep. Suriyeli Mültecilerde Dinî Başa Çıkma ve Ruh Sağlığı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Sağır, Zeynep. Kültürel Uyum Ruh Sağlığı ve Din. İstanbul: Dem Yayıncılık, 2018.
• Saygılı, Sefa. Ergenlik Sorunları. İstanbul: Elit Yayınları, 2. Basım, 2002.
• Solgun, Cansu - Durat, Gülgün. “Göç ve Ruh Sağlığı”. Journal of Human Rhythm 3/3 (2017), 137–144.
• Steel, Zachary vd. “Mental Disorders, Disability and Health Service Use Amongst Vietnamese Refugees And The Host Australian Population. Acta Psychiatrica Scandinavica 111/4 (2005), 300–309.
• Steinberg, Laurence. Ergenlik. çev. Figen Çok vd. Ankara: İmge Yayıncılık, 3. Basım, 2007.
• Şimşek, Ali (ed.). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: 2018.
• Şimşir, Zeynep vd. “Religion and Spirituality in the Life of Individuals with Paraplegia: Spiritual Journey from Trauma to Spiritual Development”. Spiritual Psychology and Counseling 2/1 (2017), 89–110.
• Tanrıverdi, Abdullah - Ulu, Mustafa. “Geçici Koruma Altına Alınan Suriyelilerde Göç, Kültürleşme/Kültürel Uyum ve Din İlişkisi: Kayseri Örneği”. Bilimname2020/43 (2020), 169–212.
• Tiliouine, Habib. “Measuring Satisfaction with Religiosity and Its Contribution to The Personal Well-Being Index In A Muslim Sample”. Applied Research in Quality of Life 4 (2009), 91–108.
• Tutar, Hasan - Erdem, Tuncay, Ahmet. Örnekleriyle Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve SPSS Uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Türkçapar, Hakan. Depresyon. İstanbul: Epsilon Yayıncılık, 2018.
• Türkleş, Serpil vd. “Lise Öğrencilerinde Depresyon Düzeyi Ve Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi”. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 11/2 (2008), 18–28.
• Uğurlu, Nilay vd. “An Art Therapy Intervention for Symptoms of Post-Traumatic Stress, Depression And Anxiety Among Syrian Refugee Children”. Vulnerable Children and Youth Studies 11/2 (2016), 89–102.
• UNHCR, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Türkiye. “Türkiye Bilgi Notu”. Erişim 22 Aralık 2022. https://www.unhcr.org/tr/wp-content/uploads/sites/14/2022/11/Bi-annual-fact-sheet-2022-09-Turkiye.pdf
• Uysal, Burcu vd. “Psychological Problems and Resilience Among Syrian Adolescents Exposed to War”. European Journal of Trauma & Dissociation 6/3 (2022), 100258.
• Wingo, P. Aliza vd. “Moderating Effects of Resilience on Depression in Individuals with a History of Childhood Abuse or Trauma Exposure”. Journal of Affective Disorders 126/3 (2010), 411–414.
• Yıldırım, Sonay - Gürsu, Orhan. “Yetişkinlerde Dindarlık ve Psikolojik Dayanıklılık İlişkisi”. Turkish Academic Research Review 6/1 (2021), 27–54.