Haset ve Gıpta Duygusunun Dindarlık ve Psikolojik İyi Oluş ile İlişkisi Üzerine Nicel Bir Araştırma

Yıl 2024, Sayı: 61, 106 - 121, 30.06.2024

Esra İrk , İbrahim Gürses

https://doi.org/10.29288/ilted.1414975

Öz

Çeşitli disiplinlerde farklı açılardan ele alınan haset ve gıpta duygusu, yoğunluğuna bağlı olarak, bireyin hayatını yapıcı veya yıkıcı yönde etkileme potansiyeline sahiptir. Haset, çeşitli
gerilim alanlarına ve çatışmalara yol açarken gıpta, güçlü ve derin motivasyonlara imkân tanımaktadır. Bu açıdan haset ve gıpta, dönüşüm ya da çözülme dinamiğinin bir parçası olarak işlev görmektedir. Bu çalışmanın amacı, dindarlık ve psikolojik iyi oluş ile haset ve gıpta arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığını ve eğer varsa bu ilişkinin yönünü tespit etmektir. Bu doğrultuda 18-65 yaş aralığında Bursa’da ikâmet eden 179’u erkek, 335’i kadın olmak üzere toplam 514 katılımcıdan oluşan çalışma grubuna Haset ve Gıpta Ölçeği,Dindarlık Ölçeği ve Psikolojik İyi Oluş Ölçeği uygulanmıştır. Google Form aracılığı ile toplanan veriler SPSS 25.0 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular, dindarlık ve psikolojik iyi oluş ile haset arasında negatif yönde ve anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Bununla birlikte dindarlık ve psikolojik iyi oluş ile gıpta arasında anlamlı bir
ilişki saptanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dindarlık, Gıpta, Haset, Psikolojik İyi Oluş

A Quantitative Research on the Relationship of Malicious and Benign Envy with Religiosity and Psychological Well-Being

Öz

Malicious and benign envy, explored from different perspectives in various disciplines, can have either constructive or destructive impacts on an individual's life, depending on their intensity. Malicious envy leading to tensions and conflicts in several domains, whereas benign envy allows for strong and deep motivations. In this context, both malicious and benign envy function as integral parts of the dynamics of transformation or disintegration. The aim of this study is to find out if there is a meaningful relationship between religiosity, psychological well-being, and malicious and benign envy, and to determine the direction and degree of the relationship if it exists. In accordance with this purpose, BeMaS-T Benignand Malicious Envy Scale, Religiosity Scale, and the Psychological Well-Being Scale are applied to a study group comprising 335 females and 179 males, aged between 18 and 65, living in Bursa. Data are collected using Google Forms and analyzed using the SPSS 25.0 program. The results have revealed that there is a meaningful negative correlation between religiosity and psychological well-being with malicious envy. However, no meaningful correlation between religiosity and psychological well-being with benign envy has been confirmed.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religiosity, Malicious Envy, Benign Envy, Psychological Well-Being

Kaynakça

• Andrea Caputo. “The Social Construction of Envy in Scientific Community: An Analysis of Scholarly Psychological Publications”. Studia Psychologica 56/2 (2014), 109-126. https://doi.org/10.21909/sp.2014.02.654.
• Ayten, Ali. Prososyal Davranışlarda Dindarlık ve Empatinin Rolü. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Ayten, Ali - Yıldız, Refik. “Dindarlık, Hayat Memnuniyeti İlişkisinde Dinî Başa Çıkmanın Rolü Nedir? Emekliler Üzerine Bir Araştırma”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16/1 (2016), 281-308.
• Belk, Russell. “Benign Envy”. AMS Review 1/3 (01 Aralık 2011), 117-134. https://doi.org/10.1007/s13162-011-0018-x
• Belliotti, Raymond Angelo. Dante’s Inferno: Moral Lessons from Hell. New York: Palgrave Macmillan, 2020.
• Ben-Ze’ev, Aaron. “Envy and Jealousy”. Canadian Journal of Philosophy 20/4 (1990), 487-516.
• Beydoğan, Başak. Self-Construal Differences in Perceived Work Situation and Well- Being. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Doktora Tezi, 2008.
• Bozkurt, Gurbet. Evli Bireylerde Aldatma Eğiliminin Psikolojik İyi Oluş ve Evlilik Doyumu Açısından İncelenmesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Burris, Christopher T. - Petrican, Raluca. “Religion, Negative Emotions, and Regulation”. Religion, Personality, and Social Behavior. ed. Vassilis Saroglou. 96-122. New York: Psychology Press, 2014.
• Cevziyye, İbn Kayyım. İbn Kayyim Tefsiri Bedâi’u’t-Tefsîr. çev. Mehmet Ali Kara vd. İstanbul: Karınca & Polen Yayınları, 2011.
• Cevziyye, İbn Kayyım el-. Allah Sevgisi. çev. İshak Emin Aktepe – Ahmet Akbaş. İstanbul: Karınca & Polen Yayınları, 2012.
• Cretti, Caroline. “The Relationship Between Envy, Life-Satisfaction, and Self-Esteem for Female Readers of Women’s Online Personal Lifestyle Blogs”. Dissertation Abstracts International, 2015. https://www.semanticscholar.org/paper/The-relationship-between-envy%2C-life-satisfaction%2C-Cretti/82f3db65db95f9423cbce57f9a02169cf08a0273
• Crusius, Jan - Lange, Jens. “What Catches the Envious Eye? Attentional Biases Within Malicious and Benign Envy”. Journal of Experimental Social Psychology 55 (01 Kasım 2014), 1-11. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2014.05.007
• Çırpan, Yasemin - Özdoğru, Asil Ali. “BeMaS Haset ve Gıpta Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Dilsel Eşdeğerlik, Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması.” Anadolu Psikiyatri Dergisi 18/6 (2017), 577-585.
• Demir, Ramazan - Türk, Fulya. “Pozitif Psikoloji: Tarihçe, Temel Kavramlar, Terapötik Süreç, Eleştiriler ve Katkılar”. Humanistic Perspective 2/2 (17 Haziran 2020), 108-125.
• Duarte, Jose L. The Effects of Scarcity and Self-Esteem on the Experience of Envy. Arizona State University, 2011. https://keep.lib.asu.edu/items/149868
• Duffy, Michelle K. - Shaw, Jason D. “The Salieri Syndrome: Consequences of Envy in Groups”. Small Group Research 31/1 (01 Şubat 2000), 3-23. https://doi.org/10.1177/104649640003100101
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi. çev. İsmail Lütfi Çakan. 17 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1987.
• Ergün Çalşimşek, S. Zeynep. Dinî Tutum ve Öz Saygının Haset ve Gıptayla İlişkisi. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Foster, George M. vd. “The Anatomy of Envy: A Study in Symbolic Behavior”. Current Anthropology 13/2 (1972), 165-202.
• Fredrickson, Barbara. “How Does Religion Benefit Health and Well-Being? Are Positive Emotions Active Ingredients?” Psychological Inquiry 13 (01 Ocak 2002), 209-213.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed. Kimyâ-i Saâdet. çev. A. Faruk Meyan. İstanbul: Bedir Yayınları, 1990.
• Gold, Brian T. “Enviousness and Its Relationship to Maladjustment and Psychopathology”. Personality and Individual Differences 21/3 (1996), 311-321. https://doi.org/10.1016/0191-8869(96)00081-5
• Graf, Lorenz. “Conceptualizing Envy for Business Research”. Advances In Business-Related Scientific Research 1/2 (2010), 129-164.
• Gürbüz, Sait - Şahin, Feyzullah. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (Felsefe-Yöntem-Analiz). Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2014.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 7. Basım, 2008.
• İbn Hazm. Ahlak ve Davranış Tarzları Nefislerdeki Ahlâkî Hastalıkların Tedavisi. çev. Mustafa Çağrıcı. Ankara: TDV Yayınları, 2. Basım, 2015.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce Tercemesi ve Şerhi. çev. Haydar Hatiboğlu. 10 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1982.
• İbn Teymiyye. Güzel Ahlak. İstanbul: Pınar Yayınları, 2. Basım, 2015.
• İsfahânî, Ebu’l-Kâsım er-Râgıb. Erdemli Yol. çev. Muharrem Tan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Jiang, Xinsheng - Wang, Jinyu. “The Causal Relationship Between Envy and Depression: A Cross-Lagged Regression Analysis”. Social Behavior and Personality: An International Journal 48/12 (02 Aralık 2020), 1-9. https://doi.org/10.2224/sbp.9444
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2. Basım, 2015.
• Kernberg, Otto F. Aggressivity, Narcissism, and Self-Destructiveness in the Psychotherapeutic Rela: New Developments in the Psychopathology and Psychotherapy of Severe Personality Disorders. Yale University Press, 2004. https://doi.org/10.12987/yale/9780300101805.001.0001
• Kets de Vries, Manfred F.R. Sex, Money, Happiness, and Death: The Quest for Authenticity. New York: Palgrave Macmillan, 2009.
• Koç, Mustafa. “Ergenlik Döneminde Dua ve İbadet Algılarının Ruh Sağlığına Etkileri Üzerine Bir Alan Araştırması”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/10 (15 Aralık 2004), 115-157. https://doi.org/10.17335/suifd.18472
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 13. Basım, 2012.
• Lange, Jens - Crusius, Jan. “Dispositional Envy Revisited: Unraveling the Motivational Dynamics of Benign and Malicious Envy”. Personality & Social Psychology Bulletin 41 (22 Aralık 2015). https://doi.org/10.1177/0146167214564959
• Lazarus, Richard S. - Lazarus, Bernice N. Passion and Reason: Making Sense of Our Emotions. Oxford: Oxford University Press, 1994.
• Ma, Liping vd. “How Does Benign/Malicious Envy Impact Young Women’s Subjective Well-Being in Daily Life? An Investigation of Intrapersonal and Interpersonal Pathway”. Applied Psychology: Health and Well-Being 16/1 (2024), 102-118. https://doi.org/10.1111/aphw.12471
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen. Edebü’d-Dünyâ Ve’d-Dîn. çev. Halit Zavalsız. İstanbul: Tahlil Yayınları, 3. Basım, 2021.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhimu’l-Kur’an. çev. Komisyon. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Miceli, Maria - Castelfranchi, Cristiano. “The Envious Mind”. Cognition and Emotion 21 (01 Nisan 2007), 449-479. https://doi.org/10.1080/02699930600814735
• Milfont, Taciano - Gouveia, Valdiney. “A Capital Sin: Dispositional Envy and its Relations to Wellbeing”. Revista Interamericana de Psicología 43 (01 Aralık 2009).
• Muhâsibî, Hâris b. Esed. er-Riâye, Nefs Muhasebesinin Temelleri. çev. Filiz Şahin - Küçük Hülya. İstanbul: İnsan Yayınları, 4. Basım, 2011.
• Mujcic, Redzo - Oswald, Andrew J. “Is Envy Harmful to a Society’s Psychological Health and Wellbeing? A Longitudinal Study of 18,000 Adults”. Social Science & Medicine 198 (01 Şubat 2018), 103-111. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2017.12.030
• Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. el-Haccac el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. çev. Mehmed Sofuoğlu. 8 Cilt. İstanbul: İrfan Yayınları, 1988.
• Navaro, Leyla. Haset ve Rekabet Kendi Kuyruğunu Yiyen Yılan. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2015.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Muri. Riyâzü’s-Sâlihîn. çev. M. Yaşar Kandemir vd. 8 Cilt. İstanbul: Erkam Yayınları, 2009.
• Ng, Jacky C. K. vd. “Does Dispositional Envy Make You Flourish More (or Less) in Life? An Examination of Its Longitudinal Impact and Mediating Mechanisms Among Adolescents and Young Adults”. Journal of Happiness Studies: An Interdisciplinary Forum on Subjective Well-Being 22/3 (2021), 1089-1117. https://doi.org/10.1007/s10902-020-00265-1
• Ng, Jacky C. K. vd. “Does Instagram Make You Speak Ill of Others or Improve Yourself? A Daily Diary Study on the Moderating Role of Malicious and Benign Envy”. Computers in Human Behavior 148 (01 Kasım 2023), 107873. https://doi.org/10.1016/j.chb.2023.107873
• Parrott, W. Gerrod. “The Emotional Experience of Envy and Jealousy”. The Psychology of Jealousy and Envy. ed. Peter Salovey. 3-30. New York: Guilford Press, 1991.
• Parrott, W. Gerrod - Smith, Richard H. “Distinguishing the Experiences of Envy and Jealousy”. Journal of Personality and Social Psychology 64/6 (1993), 906-920. https://doi.org/10.1037/0022-3514.64.6.906
• Polat, Yeliz B. “Haset, İmrenme ve Kıskançlık Duygu Durumlarının Ayrıştırılması”. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi 3/2 (01 Aralık 2017), 29-42.
• Quintanilla, Laura - López, Kristine Jensen de. “The Niche of Envy: Conceptualization, Coping Strategies, and the Ontogenesis of Envy in Cultural Psychology”. Culture & Psychology 19/1 (01 Mart 2013), 76-94. https://doi.org/10.1177/1354067X12464980
• Râzî, Ebu Bekir. et-Tıbbu’r-Ruhanî/Ruh Sağlığı. çev. Hüseyin Karaman. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Rizvi, Mohd Ahsan Kabir - Hossain, Mohammad Zakir. “Relationship Between Religious Belief and Happiness: A Systematic Literature Review”. Journal of Religion and Health 56/5 (Ekim 2017), 1561-1582. https://doi.org/10.1007/s10943-016-0332-6
• Ryff, Carol D. “Happiness Is Everything, or Is It? Explorations on the Meaning of Psychological Well-Being”. Journal of Personality and Social Psychology 57/6 (1989), 1069-1081. https://doi.org/10.1037/0022-3514.57.6.1069
• Ryff, Carol D. vd. “My Children and Me: Midlife Evaluations of Grown Children and of Self”. Psychology and Aging 9/2 (1994), 195-205. https://doi.org/10.1037/0882-7974.9.2.195
• Ryff, Carol D. “Psychological Well-Being in Adult Life”. Current Directions in Psychological Science 4/4 (01 Ağustos 1995), 99-104. https://doi.org/10.1111/1467-8721.ep10772395
• Ryff, Carol D. - Keyes, Corey Lee M. “The Structure of Psychological Well-Being Revisited”. Journal of Personality and Social Psychology 69/4 (1995), 719-727. https://doi.org/10.1037/0022-3514.69.4.719
• Schimmel, Solomon. “Envy in Jewish Thought and Literature”. Envy: Theory and Research. ed. Richard H. Smith. 17-38. Oxford: Oxford University Press, 2008. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195327953.003.0002
• Schoeck, Helmut. Envy: A Theory of Social Behavior. New York: Harcourt, Brace & World, 1969.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim. Tefsîru’l-Kur’an. çev. Mehmet Karadeniz. 6 Cilt. İstanbul: Özgü Yayınları, 1993.
• Smith, Richard H. vd. “Dispositional Envy”. Personality and Social Psychology Bulletin 25/8 (01 Ağustos 1999), 1007-1020. https://doi.org/10.1177/01461672992511008
• Smith, Richard H. - Kim, Sung Hee. “Comprehending Envy”. Psychological Bulletin 133/1 (2007), 46-64. https://doi.org/10.1037/0033-2909.133.1.46
• Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebî Bekir. Câmiu’s-Sağîr: Muhtasarı, Tercüme ve Şerhi. çev. İsmail Mutlu vd. 3 Cilt. İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1996.
• Taburoğlu, Özgür. Nazar Başkası Nasıl Görür? Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
• Taj, Ashbel vd. “Impact of Envy on Employee Wellbeing: Role of Self-Efficacy and Job Satisfaction”. Journal of Behavioural Sciences 30/2 (2020), 97-117.
• Tek, Abdurrezzak. Hazret-i Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî ve Mesnevî-i Şerif. Bursa: Bursa Akademi Yayınları, 2014.
• Tirmizî, Ebu İsâ Muhammed b. İsâ. Sünen-i Tirmizî. çev. Abdullah Parlıyan. 3 Cilt. Konya: Konya Kitapçılık, 2004.
• Van Cappellen, Patty - Rimé, Bernard. “Positive Emotions and Self-Transcendence”. Religion, Personality, and Social Behavior. ed. Vassilis Saroglou. 123-145. New York: Psychology Press, 2014.
• Van de Ven, Niels vd. “Leveling Up and Down: The Experiences of Benign and Malicious Envy”. Emotion 9 (01 Temmuz 2009), 419-429. https://doi.org/10.1037/a0015669
• Vidaillet, Bénédicte. Workplace Envy. London: Palgrave McMillan, 2008.
• Vishkin, Allon vd. “Religiosity and Desired Emotions: Belief Maintenance or Prosocial Facilitation?” Personality and Social Psychology Bulletin 46/7 (01 Temmuz 2020), 1090-1106. https://doi.org/10.1177/0146167219895140
• Vrabel, Jennifer K. vd. “Self-Esteem and Envy: Is State Self-Esteem Instability Associated with the Benign and Malicious Forms of Envy?” Personality and Individual Differences 123 (01 Mart 2018), 100-104. https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.11.001
• Warr, Peter. “A Study of Psychological Well-Being”. British Journal of Psychology 69/1 (1978), 111-121. https://doi.org/10.1111/j.2044-8295.1978.tb01638.x
• Xiang, Yanhui - Yuan, Rong. “Why Do People with High Dispositional Gratitude Tend to Experience High Life Satisfaction? A Broaden-and-Build Theory Perspective”. Journal of Happiness Studies 22/6 (01 Ağustos 2021), 2485-2498. https://doi.org/10.1007/s10902-020-00310-z
• Yang, Chen - Tang, Rixin. “Validating the ‘Two Faces’ of Envy: The Effect of Self-Control”. Frontiers in Psychology 12 (2021). https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2021.731451
• Yazçiçek, Ramazan. Haset. İstanbul: Ekin Yayınları, 2. Basım, 2014.