Religious Sociological Approach to Social Change in Revelation Period: The Circular Loop Approach/Vahiy Dönemi Sosyal Değişmeye Din Sosyolojik Yaklaşım: Dairesel Döngü Yaklaşımı

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 3, 416 - 444, 24.12.2015

Ali Akdoğan

Öz

Since foundation of sociology of religion, many subjects have been examined with this regard and one of the most important subject is religion and social change relations. Sociology of Religion has placed special emphasis on examination of social change subject since mid of twentieth century, examination of social change process has taken up a lot of room in religion sociology literature of the last fifty years. Social change which is one of the important study fields of sociology necessitates the presentation of models to be explained. Whereas models may differ from society to society. As each societal structure has characteristics of its own, taking a model as an example may not provide an explanation of the social change in that society. What needs to be done in this situation is to exemplify the principles of a new model, a new denotation and model. This article is a social change model study to put forth relation between religion and social change and it comprises 23 years of Muhammad The Prophet. The change which occurred in the society in 23-years period which is referred to as the revelation period in the article has been explained through the circular loop model and the principles of this model has been stated conceptually.

Anahtar Kelimeler

Social Change; Circular Loop; Integration; Adaptation; Religion.

RELIGIOUS SOCIOLOGICAL APPROACH TO SOCIAL CHANGE IN REVELATION PERIOD: THE CIRCULAR LOOP APPROACH / VAHİY DÖNEMİ SOSYAL DEĞİŞMEYE DİN SOSYOLOJİK YAKLAŞIM: DAİRESEL DÖNGÜ YAKLAŞIMI

Öz

Din sosyolojisinin kuruluşundan günümüze pek çok konunun incelendiği ve en önemli konulardan birinin ise din ve toplumsal değişme ilişkileri olduğu görülmektedir. Din Sosyolojisi yirminci yüzyılın ortalarından itibaren sosyal değişme konusunun incelenmesine özel bir önem vermiş, son elli yılın din sosyolojisi literatürü içerisinde sosyal değişme süreçlerinin incelenmesi konusu fazlaca bir yer tutmuştur. Sosyolojinin önemli çalışma alanlarından birisi olan sosyal değişmenin açıklanması için modellerin sunulmasını gerektirmektedir. Modeller ise toplumdan topluma farklılaşabilmektedir. Her toplumsal yapının kendine ait özellikleri bulunduğu için bir modelin örnek alınması o toplumdaki sosyal değişmenin açıklanmasına olanak sağlamayabilir. Bu durumda yapılması gereken yeni bir model, yeni bir isimlendirme ve modelin ilkelerinin örneklerle açıklanmasıdır. Bu makale, evrensel bir din olarak İslam’ın Hz. Muhammed döneminin 23 yılını kapsayan vahiy dönemine yönelik din ve sosyal değişme ilişkisini ortaya koyacak bir sosyal değişme modeli örneğidir. Makalede vahiy dönemi olarak ifade edilen 23 yıllık süreçte toplumda oluşan değişme dairesel döngü modeliyle açıklanmış ve bu modelin ilkeleri kavramsal olarak ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Değişme; Dairesel Döngü; Bütünleşme; Uyum; Din

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Müsned (I-L),thk. Şuayb el-Arnaût, Âdil Mürşid, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995.
• Algül, Hüseyin, “Muâhât”, DİA, c. XXX, s. 308-309.
• Apak, Adem, Asabiyet ve Erken Dönem İslam Siyasi Tarihindeki Etkileri, Düşünce Kitabevi, Bursa 2004.
• Arslan, Mustafa, Sözleşme Kültürü ve İlk Müslüman Toplum, Pınar Yayınları İstanbul 2014.
• Avâcî, Muhammed b. Muhammed, Merviyyâtü’l-İmam ez-Zührî fi’l-Megâzî (I-II), el-Câmiatü’l-İslâmiyye, Medine 2004.
• Aydın, Mustafa, İslam’ın Tarih Sosyolojisi, Pınar Yayınları, İstanbul 2001.
• Ba-Yunus, İlyas, Ahmed, Ferid, İslam Sosyolojisi Bir Giriş Denemesi, Bir Yayıncılık, İstanbul 1986.
• Bayyiğit, Mehmet, Din Sosyolojisi, Palet Yayınları, Konya 2013.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya, Ensâbu’l-Eşrâf (I-XIII), thk. Muhammed Hamidullah, Dâru’l-Maârif, Mısır 1959.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, es-Sahîh, el-Matbaatü’s-Selefiyye, Kahire 1980.
• Bulaç, Ali, İslam ve Demokrasi, İz Yayıncılık İstanbul 1995.
• Bulaç, Ali, Târîh, Toplum ve Gelenek, Yeni Akademi Yayınları, İzmir 2007.
• Demirci, Muhsin, “Kur’ân’ın Nüzûl Sürecinde Tedricilik”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, sy. 9 (2002), ss. 175-198.
• Erdem, Mehmet, “Medine Vesikası’nın Maddelendirilme Şekli ve Türkçe Çeviriler Üzerine Bazı Mülahazalar”, The Journal of Academic Social Science Studies, 2012, c. V, sy. 8 (2012), s. 525-542.
• Güneş, Ahmet, Medine Vesikası ve Ehl-i Kitab, Kur’an-ı Kerim’de Ehl-i Kitab- Tartışmalı İlmi Toplantı (2007), ss. 243-254.
• Hamidullah, Muhammed, İlk İslam Devleti, translated by İhsan Süreyya Sırma, Beyan Yayınları, İstanbul 2007.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Müesseselerine Giriş, çev. İhsan Süreyya Sırma, Beyan Yayınları, İstanbul 1992.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi (I-II), İrfan Yayıncılık, İstanbul 1993.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, çev. Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, İstanbul 2012.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Sîretü’n-Nebeviyye (I-II), thk. Mustafa es-Sakâ, İbrahim el-Ebyârî, Abdulhafîz, eş-Şelbî, Şeriketü Mektebe, Mısır 1955.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Kâhire: Dâru’l-Maârif, 1699.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr: et-Tabakâtü’l-Kübrâ (I-X), Mektebetü’l-Hancî, Kâhire 2001.
• Kelebek, Mustafa, “İslam Hukuk Felsefesi Açısından Medine Vesikası”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 4 (2000), s. 325-373.
• Kirman, Mehmet Ali, Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü, Rağbet Yayınları, İstanbul 2004.
• Kur’an-ı Kerim
• Lapidus, Ira M., A History of İslamic Societies, New York: Cambridge University Press, 1999.
• Makrizî, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdülkadir, İmtâü’l-Esmâ’ bimâ li’n-Nebî Mine’l-Ahvâl ve’l-Emvâl ve’l-Hafede ve’l-Metâ’(I-XV), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1999.
• Marshall, Gordon, Sosyoloji Sözlüğü, çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 1999.
• Said, Cevdet, Bireysel ve Toplumsal Değişmenin Yasaları, İnsan Yayınları, İstanbul 1994.
• Sezen, Yümni, İslam’ın Sosyolojik Yorumu, İz Yayınları, İstanbul 2004.
• Smith, Anthony D., Toplumsal Değişme Anlayışı, çev. Ülgen Oskay, Gündoğan Yayınları, İstanbul 2011.
• Şulul, Kasım, İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber (A.S.) Devri Kronolojisi, İnsan Yayınları, İstanbul 2013.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerir b. Yezîd, Târîhu’r-Rusül ve’l-Mulûk (I-XI), Daru’t-Turas, Beyrut 1967.
• Turner, Bryan S., Max Weber ve İslam, çev. Yasin Aktay, Vadi Yayınları Ankara 1997.
• Uçar, Ramazan, Güç ve Değer İlk Dönem İslam Toplumu Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme, Berikan Yayınevi, Ankara 2014.
• Ünal, Necdet “Kur'an'ın İçki Yasağı Tedriciliği Üzerine Bir Araştırma”, Kelam Araştırmaları Dergisi, c. IX, sayı: II, 2011.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî, Kitâbu’l-Meğâzî (I-III), thk. Marsden Jones, Dâru’l-A’lemî, Beyrut 1989.
• Yaman, Ahmet, “Zıhâr”, DİA, c. VLIV, ss. 387-390.
• Yıldırım, Ergun, Değişen Din Anlayışının Sosyolojisi, Bilge Yayınları, İstanbul 1999.
• Yılmaz, Hayati, Toplumsal Dönüşümde Sünnet, Rağbet Yayınları, İstanbul 2004.