The Establishment of the Cezayir-i Garb Province and the First Beilerbeis of Algeria

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 250 - 284, 31.12.2020

Abdullah Erdem Taş

https://doi.org/10.20486/imad.819032

Cited By: 1

Öz

The territory of Algeria, which was occupied by the Spanish at the beginning of the 16th century, was liberated from the occupation by the efforts of famous Turkish corsairs Barbaros brothers (Oruc and Hizir Rais) and came under the rule of the Turks in 1516. Algeria was a vassal state of the Ottoman State in 1519 when the Algerian Muslims wanted to be subject to the Ottoman State by sending letters to Payitaht. However, the establishment of the Ottoman state order took some time there. Hizir Rais (Barbaros Kheireddin Pasha), who became the Sultan of Algeria after the martyrdom of his brother Oruc Rais in 1518, became the "Beylerbey of Jazair " and “Kapudan Pasha (chief captain of the Ottoman navy) in 1534. It is controversial whether the term "Jazair", which was mostly used for the Aegean / Mediterranean islands at that time, includes Jazair (Algeria) in North Africa. In this study, the province of Cezâyir-i Bahr-i Sefid and Cezâyir-i Garb was separated from each other and it was determined when the province of Cezâyir-i Garb was established and who were the first beylerbeys. Also, a new periodization of the Turkish administration there was offered. In addition, in this study, answers were sought to the questions of what kind of a process these first beylerbeys had gone through for appointment to Algeria and what factors had been effective in their appointment.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Ottoman Empire, North Africa, Algeria, Beilerbei, 16th Century

CEZAYİR-İ GARP VİLÂYETİ'NİN KURULUŞU MESELESİ VE İLK CEZAYİR BEYLERBEYİLERİ

Öz

16. yüzyıl başlarında İspanyol işgaline uğrayan Cezâyir toprakları, meşhur Türk denizcileri Barbaros kardeşlerin (Oruç ve Hızır Reis) gayretleriyle işgalden kurtarıldı ve 1516’dan itibaren Türklerin yönetimine geçti. 1519’da Cezâyir Müslümanlarının payitahta mektup yollayarak Osmanlı Devleti’ne bağlanmak istemeleri üzerine Cezâyir hükmen bir Osmanlı toprağı oldu. Ancak burada tam olarak Osmanlı devlet teşkilatının (vilâyet düzeninin) kurulması biraz zaman aldı. Kardeşi Oruç Reis’in 1518’de şehadetinden sonra Cezâyir Sultanı/Hâkimi olan Hızır Reis (Barbaros Hayreddin Paşa), 1534’te Osmanlı donanmasının başına geçirilip Cezâyir Beylerbeyi olmuştur. Ancak o dönemde daha çok Ege/Akdeniz adaları için kullanılan Cezâyir ifadesinin, Kuzey Afrika’daki Cezâyir’i kapsayıp kapsamadığı tartışılmıştır. Bu çalışmada, Cezâyir-i Bahr-i Sefid Vilâyeti ile Cezâyir-i Garb Vilâyeti birbirinden tefrik edilmiş ve Cezâyir-i Garb Vilâyeti'nin ne zaman kurulduğu ve ilk beylerbeyilerinin kimler olduğu tespit edilerek buradaki Türk İdaresi yeniden dönemlendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışmada, Cezâyir’e atanan bu ilk beylerbeylerin nasıl bir sürecin ardından Cezâyir’e atandıkları ve atanmalarında ne gibi faktörlerin etkili olduğu sorularına da cevap aranmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, osmanlı devleti, kuzey afrika, cezayir, beylerbeyi, 16. Yüzyıl

Kaynakça

• Aydın, Bilgin - Günalan, Rıfat. “Ruus Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Osmanlı Eyalet Teşkilatı ve Gelişimi”. Osmanlı Araştırmaları 38 (2011), 27-160.
• Ayn Ali Efendi. Kavânîn-i Âl-i Osmân der Hülâsa-i Mezâmin-i Defter-i Dîvân. ed. Gökbilgin, M. T. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1979.
• Bostan, İdris. “Cezâyir-i Bahr-i Sefid Eyaletinin Kuruluşu”. Tarih Dergisi 38 (2011), 61-78.
• Celalzâde, Koca Nişancı Tevkiî Mustafa Çelebi. Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik. Yazma Eser. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Fatih Koleksiyonu, 4422.
• Cin, Halil. “Mağrib Ülkeleri Üzerinde İslamın ve Türklerin İdarî ve Hukukî Tesirleri”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 2 (Ocak 1991), 15-38
• Çetin, Atilla. “Garp Ocakları”. TDV İslam Ansiklopedisi. 13/382-386. İstanbul, 1996.
• Danişmend, İsmail Hami. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1971.
• Demirtaş, Funda. Celalzade Mustafa Çelebi, Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2009.
• Derradj, Mohamed. Osmanlıların Cezayir’e Girişi (1516-1543). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Gökbilgin, M. Tayyip. “Kanuni Sultan Süleyman Devri Başlarında Rumeli Eyaleti: Livaları, Şehir ve Kasabaları”. Belleten 20/78 (1956), 246-285.
• İlter, Aziz Sâmih. Şimâlî Afrika’da Türkler. 2 Cilt. İstanbul: Vakit Gazete-Matbaa-Kütüphane, 1936.
• Kılıç, Orhan. “Beylerbeyilerden Dayılara Cezayir-i Garp Vilayeti/Eyaleti’nin Yönetimi Ve Yöneticileri (16-18. Yüzyıllar)”. Cappadocia Journal of History and Social Sciences 9/ (Ekim 2017), 418-439.
• Kunt, Metin. Sancaktan Eyalete: 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1978.
• Olgaç, Necmettin. Türk Deniz Tarihi Özeti. İstanbul: Deniz Basımevi, 1952.
• Parmaksızoğlu, İsmet. “Kemal Reis”. MEB İslam Ansiklopedisi. 6/566-569. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1977.
• Piri Reis. Kitab-ı Bahriye. ed. Arı, Bülent. Ankara: TC. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, 2002.
• Şahin, İlhan - Emecen, Feridun. “Osmanlı Taşra Teşkilatının Kaynaklarından 957-958 (1550-1551) Tarihli Sancak Tevcih Defteri I”. Belgeler 19/23 (1999), 58-98
• Tütüncü, Mehmet. Cezayir’de Osmanlı İzleri (1516-1830). İstanbul: Çamlıca Yayınevi, 2013.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. 4 Cilt. Ankara: TTK, 3. Basım, 1975.