Kur’ân’da ve Hadislerde Sağlıklı Beslenme ve Obezite

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 98 - 128, 30.06.2021

Yusuf Açıkel , Mahir Doğan Çiftçi

https://doi.org/10.20486/imad.909871

Cited By: 1

Öz

Hz. Peygamber (sav) inanç ve ibadetlerde üsve-i hasene olduğu gibi, sağlığı koruma hususunda da örneklik teşkil etmektedir. Kur’ân ahlâkına göre bir hayat yaşayan Hz. Peygamber (sav), beslenme konusunda da bu çerçeve dışına çıkmamıştır. Dolayısıyla Hz. Peygamber’in (sav) diğer sünnetlerinde olduğu gibi, sağlığı koruma ve yeme içme gibi beslenme alışkanlıklarında da fıtrata uygunluk söz konusudur. Hz. Peygamber’in (sav) sağlıkla ilgili benimsediği fıtrî dengeyi ihmal edenler, bugün birçok hastalıkla karşı karşıyadır. Zira birçok hastalığın sebebi sağlıksız beslenmektir. Sağlıklı beslenmek için yaratılışa uygun beslenme yolunu takip etmek gerekmektedir. Bunun için de en doğru yol Hz. Peygamber’in (sav) sahih kaynaklar ile vârid olan yeme içme âdetini örnek almaktır. Bu makale Hz. Peygamber’in (sav) beslenme âdetini, beslenme ile ilgili tavsiye ve uygulamalarını ele alıp tıp ilminin verileriyle sentezleyerek ilgili konunun bilimsel karşılığını ortaya koymayı ve fıtrata uygun beslenme ilkeleri sayesinde, başta obezite olmak üzere birçok hastalığa karşı bilinçlendirme yöntemini kullanarak bireyleri sağlıklı beslenmeye sevk etmeyi amaçlamaktadır. Öncelikle çalışmanın temelini oluşturması bakımından sağlık, hastalık ve obezite temel kavramları üzerinde durulmuştur. Daha sonra sağlıklı beslenmeye yönelik temel ilkeler ile sağlıksız beslenmenin yol açtığı obezite hastalığı üzerinde durulmuş ve bu ilkelerin Hz. Peygamber’in (sav) sünneti, yaşantısı ve tavsiyelerindeki yeri ve önemi tespit edilmiştir. Sonuç olarak konu ile ilgili âyet ve hadisler çerçevesinde elde edilen bilgiler, tıp alanında yapılmış akademik çalışmalar ile karşılaştırılarak ilmi bir düzeyde ele alınmıştır. Elde edilen sonuçlara göre Hz. Peygamber’in (sav) beslenme konusundaki uygulamalarının sağlıklı bir bedene sahip olmak ve hastalıklara karşı koruyucu tedbirler oluşturmak açısından hayati bir öneme sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Tıbb-ı Nebevî, Sağlık, Beslenme, Obezite

Destekleyen Kurum

Süleyman Demirel Üniversitesi BAP (Bilimsel Araştırma Projeleri) Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

Proje Kodu: SYL-2019-7373

Teşekkür

Bize verdikleri desteklerden dolayı, Süleyman Demirel Üniversitesi BAP (Bilimsel Araştırma Projeleri) Koordinasyon Birimi'ne çok teşekkür ederiz.

Healthy Nutrition and Obesity in Quran and Hadiths

Öz

The Prophet (pbuh) serves as a model in maintaining his health as well as being a good example in beliefs and worship. The Prophet (pbuh) who has lived according to the moral values of the Quran did not go beyond this framework regarding nutrition. Therefore, Hz. As in the other sunnahs of the Prophet (saas), there is a fitra in dietary habits such as maintaining health and eating and drinking. Those who neglect the inherent balance regarding health that the Prophet (pbuh) used to apply, face many diseases today. Because many diseases result from unhealthy nutrition. In order to eat healthy, it is necessary to follow the way of nutrition suitable for creation. The best way for this is to take the custom of the Prophet's (pbuh) eating and drinking, which is revealed by authentic sources as a model. This article Mr. It aims to reveal the scientific equivalent of the issue by synthesizing the Prophet's (pbuh) dietary habits, recommendations and practices regarding nutrition with the data of medical science, and to encourage individuals to eat healthy by using the method of raising awareness against many diseases, especially obesity, thanks to the principles of nutrition in accordance with the nature. Then, the basic principles of healthy nutrition and obesity caused by unhealthy nutrition were emphasized. The place and importance of the Prophet's (saas) sunnah, life and advice have been determined. Thus, thanks to the principles of nutrition suitable to nature, it refers to healthy nutrition by using the method of raising awareness against many diseases, especially obesity. Then, the basic principles of healthy nutrition and the causes of obesity caused by unhealthy nutrition are emphasized and these principles are discussed. Its place and importance in the circumcision, life and advice of the Prophet (pbuh) has been determined. As a result, the findings were supported by the science of medicine and the necessary scientific infrastructure was established. According to the results obtained, Mr. It has been seen that the practices in the nutrition life of the Prophet have a vital importance in terms of having a healthy body and creating protective measures against diseases.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Tıbb-i Nabawi, Health, Nutrition, Obesity

Proje Numarası

Proje Kodu: SYL-2019-7373

Kaynakça

• Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned, thk. Şuayb Arnaût, Müessesetü’r Risâle, 1421/2001.
• Ahmed Mustafa el-Merâğî. Tefsîrü’l-Merâğî. 30 Cilt. Mısır: Mektebetü Mustafa el- Bâbî el-Halebî, 1365/1946.
• Aktaç, Şule. “Anne Sütü Hormonları ve Obezite İlişkisi”. Turkiye Klinikleri Journal of Nutrition and Dietetics-Special Topics 2/3, (2017).
• Akyol, Aslı vd. Fiziksel Aktivite, Beslenme ve Sağlıklı Yaşam. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları, 2008.
• Altunkaynak, Berrin Zuhal – Elvan Özbek. “Obezite: Nedenleri ve Tedavi Seçenekleri”. Van Tıp Dergisi 13/4, (2006).
• Anne Sütü ve Emzirme Eğitim Rehberi. İstanbul Mehmet Akif Ersoy Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 2016.
• Aydın, Mevra. Maternal Serum ve Anne Sütünün Leptin ve Ghrelin Düzeyi ile Beslenme Durumu Arasındaki İlişkinin Araştırılması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. Umdetü’l-Kârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Dâru’l-Fikr, ty.
• Baltacı, Gül. Obezite ve Egzersiz. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları, 2012.
• Besler, Halit Tanju vd. Türkiye’ye Özgü Sağlıklı Beslenme Rehberi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, 1. Baskı, 2015.
• Beşikçi, Arzu Onay. “Erken Yaşta Görülen Obezite: Nedenleri ve Tedbirler”. Mised Dergisi 2010.
• Beyaz Tv/Op. Dr. Farih Erol. “Obezite Nedir?”. Youtube. Yayın Tarihi 30 Ağustos 2018. https://www.youtube.com/watch?v=Ylo2cW7i5ZY
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiu’s-Sahîh. 9 Cilt. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, Dâru't-Tavku'n-Necat, 1422/1996.
• Bulut, Mehmet Ali. Can Boğazdan Çıkar. İstanbul: Hayat Yayınları, 2015.
• Canan, İbrahim. Hz. Peygamber’in Sünnetinde Terbiye. Ankara: DİB Yayınları, 1980.
• Canan, İbrahim. Hz. Peygamberin Sünnetinde Tıp Tıbb-ı Nebevî. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Coşkun, Halil. “Mide Balonu Tedavisi Hakkında Merak Ettiğiniz Her Şey”. YouTube Yayın Tarihi 19 Şubat 2018. https://www.youtube.com/watch?v=10D4UgkvJz4&t=176s
• Çetin, Mustafa. Sağlıklı Yaşama ve Hastalıklardan Korunma. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, 2012.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazled-Dârimî. es-Sünen. thk. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru'l-Muğnî, 1412/2000.
• Demir, Halis. “İslâm Hukuku Açısından Obeziteye Yol Açan Yeme İçme Hakkında Bazı Tespitler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1, (Haziran 2015).
• Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el Ezdî. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavût. 7 Cilt. Dımeşk: Dâru'r-Risâletil-Âlemiyye, 1430/2009.
• Ebu’l-‘lâ Mevdûdî. Tefhimu’l Kur’ân. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. Zehraveyn Yayınevi, ty.
• Ergül, Şafak – Aslı Kalkım. “Önemli Bir Kronik Hastalık: Çocukluk ve Ergenlik Döneminde Obezite”. TAF Preventive Medicine Bulletin 10/2, (2011).
• Gazâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazâlî et-Tûsî. İhyâü Ulûmi’d-Dîn. 4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, çev. Ahmed Serdaroğlu, 1394/1975.
• Gülcan, Erim – Atakan Özkan. “Obezite”. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 10 (Mayıs 2006).
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Mehmet Yazgan. 2 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2013.
• Hipokrat Tv. “Mide Balonu Hakkında Merak Ettikleriniz- Op. Dr. Feridun Suat Gökçe”. YouTube, Yayın Tarihi 2 Mart 2020. https://www.youtube.com/watch?v=ypurrj_9uiU
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿAzîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâmet. 8 Cilt. Dâru Tayyibetü lin-Neşri ve't-Tevzî', 1420/1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Fuad Abdülbâki. 2 Cilt. Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, ty.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sadr, 1414/1994.
• İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillâh b. Alî b. Sînâ. el-Kânun fi’t-Tıbb. çev. Esin Kâhya. 4 Cilt. Ankara: Atatürk Kültür, Dil Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 1995.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’ân’da Anne Çocuk İlişkisi”. Ekev Akademi Dergisi 11/30, (2007).
• Köse, Saffet. “Hz. Peygamber (sas) ve Sağlık”. Siyer Araştırmaları Dergisi 8, (2020).
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh el-Kurtubî. el-Câmiʿ li-Ahkâmi’l-Kurʾân. thk. Abdullah Bin Abdulmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
• Kuşçuzade, Münir. “Sünnette Spor”. International Journal of Sport Culture and Science 3, Special Issue 4 (2015).
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrût: Dâru İhyâi't-Turasi'l-Arabî, 1406/1985.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî es-Semerkandî. Teʾvîlâtü’l-Kurʾân (Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne). thk. Dr. Mecdi Bâsellûm. 10 Cilt, Beyrût: Dâr'ül Kütübi’l İlmiyye, 1426/2005.
• Mercanlıgil, Seyit M. Şişmanlık. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları, 2012.
• Mevsılî, Ebû Ya‘lâ Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî. Müsnedü Ebî Yaʿlâ el-Mevsılî. thk. Hüseyin Selîm Esed. 13 Cilt+Fihrist. Dımaşk: Dâru'l-Me'mûnü't-Türâs, 1393/1973.
• Murat Topoğlu, Dr. Murat Topoğlu. “Obeziteye Genel Bakış ve Nasıl Oluşur?”. Youtube Yayın Tarihi 28 Eylül 2020. https://www.youtube.com/watch?v=dtCaebuhDb8
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi’u’s-Sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbâki. 5 Cilt. ,Beyrût: Dâr’ül Kütübil İlmiyye, 1412/1991.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-Nesâî. es-Sünen. thk. Hasan Abdulmunim Şelbî. 12 Cilt. Beyrût: Müessetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd en-Nesefî. Medârikü’t-Tenzîl ve Hakāiku’t-Te’vîl. 3 Cilt. Beyrût: Daru'l-Kalem et-Tayyip, 1419/1998.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-Nevevî. el-Minhâc fî Şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc. 18 Cilt. Mısır: Matbatü'l-Mısriyye bi'l-Ezher, 1347/1929.
• Özakkaş, Tahir. “Oruç ve Tıp”, Diyanet İlmi Dergi 26/2, (1990).
• Özer, Kemal. Müslüman’ın Diyeti. İstanbul: Hayykitap, 16. Baskı, 2019.
• Özyazıcı, Alparslan. Din ve Bilimin Işığında Oruç ve Sağlık. Ankara: DİB Yayınları, 2. Baskı, 2017.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb el-İsfahânî. el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kurʾân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvedî. Beyrût: ed-Dârü'ş-Şâmiyye, 1412/1992.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-Gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr li't-Tıbâa ve'n-Neşri ve't-Tevzî', 1401/1981.
• Sağlam, Halil. vd. “Anne Sütünde Adiponektin”. Güncel Pediatri 1/5, (2007).
• Samur, Gülhan. Anne Sütü. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları, 2008.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-Serahsî. el-Mebsût. çev. H. Mehmet Günay vd., ed. Mustafa Cevat Akşit, 30 Cilt+Fihrist, İstanbul: Gümüşev Yayınları, 2008.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Türkiye Obezite (Şişmanlık) ile Mücadele ve Kontrol Programı (2010-2014). Ankara, 2010.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. “Yeterli ve Dengeli Beslenme Nedir?”. (Erişim 28 Eylül 2020). https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenme/yeterli-ve-dengeli-beslenme-nedir.html
• T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü. 1. Baskı, Ankara 2011.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı (2010 – 2014). Ankara: Obezite ve Fiziksel Aktivite Eğitim Modülleri, 2011.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. “Obezite Nedir?”. Erişim 02 Eylül 2020. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/obezite/obezite-nedir.html
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Câmiu’l-Beyân An Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Dr. Abdullah b. Abdü’l-Muhsin et’Türkî. 26 Cilt. Dâru Hicr li't-Tıbâa ve'n-Neşri ve't-Tevzî' ve’l-İ’lân, 1422-2001.
• Tirmizî, Muhammed b İsa b. Sûre et-Tirmizî. es-Sünen. thk. Beşşâr Avvâd Ma'rûf. 6 Cilt. Beyrût: Dâru'l-Garbi'l-İslâmî, 1996.
• Tunay, Volga Bayrakçı. Yetişkinlerde Fiziksel Aktivite. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları, 2008.
• Turgay, Nurettin. Kur’ân ve Beslenme. Adana: Adana 2015 Uluslararası İslâm ve Tıp (Tıbb-ı Nebevi) Kongresi, 2016.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. “Obezite”. Erişim 02 Eylül 2020. https://sozluk.gov.tr/
• Ürkmez, Mediha. Mucize Besin Anne Sütü. Adana: Adana 2015 Uluslararası İslâm ve Tıp (Tıbb-ı Nebevi) Kongresi, 2016.
• Yavuz, Adil. “Tıbb-ı Nebevî Hadislerinin Kaynakları ve Kapsamı Üzerine Bir Değerlendirme”. Siyer Araştırmaları Dergisi 8 (2020).
• Yıldırım, Mine – Aslı Akyol – Gülgün Ersoy. Şişmanlık (Obezite) ve Fiziksel Aktivite. Ankara: Hacettepe Üniversitesi-Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, 2008.
• Yılmazbaş, Pınar – Gülbin Gökçay. “Çocukluk Çağı Obezitesi ve Önlenmesi”. Çocuk Dergisi 3/18 (2018).
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. et-Tıbbu’n-Nebevî. thk. Ahmet Rıfat el-Bedrâvî. Beyrût: Dâru İhyâu’l Ulûm, 1410/1990.