The Masnavi of Yusuf and Zuleykha, Attributed to Ahmadi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 16, 30.06.2023

Yusuf Yıldırım

https://doi.org/10.20486/imad.1248972

Öz

Ahmedî (815/1412-13), the poet of the XIV. century, is accepted as one of the founding poets of the Anatolian field of Turkish poetry with most of his poetic works. He is a significant poet whom many Turkish poets who grew up after him raised themselves by reciting his poems. However, what is known about his life is mostly insufficient and incomplete information. The same situation is the case for his works, and the information given in the sources is inconsistent and contradictory. Therefore, it is not known exactly how many works Ahmadi wrote. His Divan and Iskandarnameh are his best-known works. There are many manuscript copies in libraries. Apart from these, most of his works, which information is given in the sources, are problematic and have been forgotten over time. His work Tarvih al-arvâh was known for a long time as the translation of Kanunu Shifa due to the wrong information given by Latifi. The copies of the works named Camshid u Khurshid, Miyar al-adab, Mirkat al-adab, Mizan al-adab have been reached only recently. One of the works attributed to Ahmadi in the sources is a mathnawi named Yusuf u Zuleykha. Latîfî is the firstTazkirah writer who put forward this claim. To date, no copy of this mathnavi has been found. In this article, an evaluation will be made about the Yusuf u Zuleykha masnavi attributed to Ahmadi and the issue of the work's belonging to Ahmadi will be discussed based on the historical sources.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Islamic Literature, Divan Literature, Yusuf and Zuleykha, Mathnawi, Ahmadi

Ahmedî’ye İsnad Edilen Yusuf ile Züleyhâ Mesnevisi

Öz

XIV. Asır şairi Ahmedî (815/1412-13) çoğunluğu manzum olmak üzere, kaleme aldığı eserleriyle Anadolu sahası Türk şiirinin kurucu şairlerinden kabul edilmektedir. Kendisinden sonra gelen birçok Türk şairinin onun şiirlerine nazireler söyleyerek kendini yetiştirmesi de onun önemli bir şair olduğunun göstergesidir. Ancak hayatı hakkında bilinenler çoğunlukla yetersiz ve eksik bilgilerden ibarettir. Yazdığı eserleri için de aynı durum söz konusu olup kaynaklarda verilen bilgiler tutarsız ve çelişkilidir. Bu yüzden Ahmedî’nin kaç eser kaleme aldığı kesin olarak bilinmemektedir. Divan’ı ile İskendername’si en iyi bilinen eserleridir. Söz konusu eserlerin kütüphanelerde birçok yazma nüshası bulunmaktadır. Bunlar dışında kaynaklarda hakkında bilgi verilen eserlerinin çoğu sorunludur ve zamanla unutulmuştur. Tervîhu’l-ervâh adlı eseri Latîfî’nin verdiği yanlış bilgiden dolayı uzun süre Kânûn-i Şifâ’nın tercümesi olarak bilinmiştir. İsimleri dışında bilinmeyen Cemşîd ü Hurşîd, Mi’yârü’l-edeb, Mirkâtü’l-edeb, Mîzânü’l-edeb adlı eserlerin nüshalarına ise ancak son zamanlarda ulaşılabilmiştir. Kaynaklarda Ahmedî’ye isnad edilen eserlerden biri de Yûsuf u Züleyhâ adlı bir mesnevidir. Bu iddiayı ileri süren ilk tezkireci Latîfî’dir. Bugüne kadar bu mesnevinin herhangi bir nüshasına ulaşılamamıştır. Bu makalede Ahmedî’ye isnad edilen Yûsuf u Züleyhâ mesnevisi hakkında bir değerlendirme yapılacak ve eserle ilgili tarihî kaynaklardan hareket edilerek eserin Ahmedî’ye aidiyeti meselesi tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Dîvân Edebiyatı, Yusuf ile Züleyha, Mesnevi, Ahmedî

Kaynakça

• Alparslan, Ali. “Ahmedi’nin Yeni Bulunan Bir Eseri: Mirkât-ı Edeb”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 10 (1960), 35-40.
• Azamat, Nihat. “Yeni Bir Ahmedî ve İki Eseri: Yûsuf u Zelîha, Esrarnâme Tercümesi”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 7-8 (1988), 347-364.
• Banarlı, Nihad Sami. “Ahmedi ve Dâstân-ı Tevârîh-i Âl-i Osman ve Cemşîd ü Hurşîd Mesnevisi”. Türkiyat Mecmuası 4 (1939).
• Banarlı, Nihad Sami. Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983.
• Çetin, Nihad M. “Ahmedî’nin Bilinmeyen Birkaç Eseri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 2/3-4 (1952), 103-109.
• Diyarbakırlı Ahmedî. Yûsuf u Züleyhâ. çev. İdris Kadıoğlu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
• Doğan, Ramadan. Ahmedî-i Âmidî’nin Yûsuf u Züleyhâsı (Metin ve İnceleme). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Dolu, Halide Cemil. Menşeinden Beri Yusuf Hikayesi ve Türk Edebiyatındaki Versiyonları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Türkiyat Enstitüsü, Doktora Tezi, 1953.
• Ergun, Sadettin Nüzhet. Türk Şairleri. İstanbul, 1936.
• Hamdî. Yusuf u Züleyha. çev. M. Naci Onur. Ankara: Akçağ, 1991.
• Kastamonulu Latîfi. Tezkire-i Latîfi. çev. Ahmed Cevdet. İstanbul: İkdâm Matbaası, 1314.
• Kâtib Çelebi. Keşfü’z-zünûn. İstanbul: Maarif Matbaası, 1941-1943.
• Kınalı-Zade Hasan Çelebi - Kutluk, İbrahim. Tezkiretü`ş-Şuarâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Köprülü, M. Fuad. “Ahmedi”. İslâm Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978.
• Kut, Günay. “Ahmedî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 2/165-167. İstanbul, 1989.
• Kütük, Rıfat. Lârendeli Hamdî’nin Leylâ İle Mecnûn Mesnevisi (İnceleme/Metin ve Diğer Leylâ ile Mecnûn Mesnevîleriyle Mukayesesi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Latîfı̂. Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ: İnceleme, Metin. çev. Rıdvan Canım. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2000.
• Levend, Agâh Sırrı. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 4. Basım, 1998.
• Reşâd, Fâik. Târîh-i Edebiyat-ı Osmâniyye. İstanbul: Zarafet Matbaası, ts.
• Şahin, Fatih. Dâstân-ı Hazret-i Yusuf (İnceleme-Metin-Sözlük). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Şehsuvaroğlu, Bedi N. Şâir ve Hekim Ahmedî Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1954.
• Türkdoğan, Melek Gökcan. Klasik Türk Edebiyatında Yûsuf u Züleyhâ Mesnevileri Üzerine Mukayeseli Bir Çalışma. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2011.
• Ünver, İsmail. Ahmedî İskender-nâme (İnceleme-tıpkıbasım). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983.
• Yapıcı, Ali İhsan. Ahmedî’nin Yûsuf u Züleyhâ’sı. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Yücel, Hasan Ali. Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış. İstanbul: Remzi Kitaphanesi, 1932.