Örgün Eğitim Kur'an-ı Kerim Derslerinde Ölçme ve Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 260 - 285, 31.12.2023

Halil İbrahim Önder

https://doi.org/10.20486/imad.1364571

Öz

Ulvî bir çaba olarak Kur’ân-ı Kerîm’in eğitim ve öğretimi Hz. Peygamber’in (s.a.v.) övgüyle karşıladığı ve teşvik ettiği bir mazhariyettir. Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından “en hayırlı amel” ile tavsif edilen Kur’ân öğrenme ve öğretme faaliyeti yüzyıllardır şifahen hocadan talebeye bir silsile halinde bütün yönleriyle aktarılmıştır. Kur’ân eğitim ve öğretiminin imam hatip ortaokulu ve liseleri ile ilahiyat fakültelerinde zorunlu, normal ortaokul ve liselerde de seçmeli bir ders olarak mevcudiyeti bu eğitim süreciyle ilgili bazı bilgilerin belirlenmesini gerektirmektedir. Örgün eğitim Kur’ân-ı Kerîm derslerinde Kur’ân’ın doğru bir şekilde okunabilmesi, bunun için de ilgili kuralların öğretimi ve öğrenilen kaidelerin defalarca uygulanarak kalıcı hale getirilmesi esastır. Bu süreç içerisinde örgün eğitimdeki diğer derslerin ölçme ve değerlendirmeye tâbi olması zarureti Kur’ân-ı Kerîm dersleri için de söz konusudur. Bu sebeple Kur’ân-ı Kerîm derslerinin ölçme ve değerlendirmesine dair bazı hususların izahı ve dikkat edilmesi gereken noktaların netleştirilmesi önem arz etmektedir. Üstelik bu derslerin kendine özgü karakteri ve öğrenme alanları dikkate alınarak ölçme ve değerlendirme işlemlerinin yorumlanması ayrı bir önemi haizdir. Bu öneme binaen çalışmada, Kur’ân-ı Kerîm derslerinin ölçme ve değerlendirmesine dair dikkat edilmesi gereken noktalar araştırma problemiyle ilgili literatür incelenip tecrübeye dayalı gözlemlerin yardımıyla yorumlanmıştır. Kur’ân eğitiminin ideal bir şekle bürünebilmesi için örgün eğitim Kur’ân-ı Kerîm derslerindeki ölçme ve değerlendirmeye dair bazı zorunluluklara ve detaylara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân-ı Kerîm, Kırâat, Ölçme, Değerlendirme, Tilavet, Tecvid.

Assessment and Evaluation in Quran Courses within Formal Education

Öz

The teaching of reciting Qur’an al-kareem as a divine effort is an endeavor praised and encouraged by the Prophet (pbuh) himself. This education, which is described by the Prophet (pbuh) as the best deed, has been passed down from teacher to student verbally for centuries. The fact that Qur’anic education course is involved in the curriculum of imam-hatip secondary and high schools and theology faculties as a compulsory course, necessitates that to determine certain common ground knowledge. In formal education Qur’an al-kareem courses, it is essential to be able to read the Qur’an correctly, to teach the relevant rules and to make the learned rules permanent by applying them repeatedly. In this process, the necessity that other courses in formal education are subject to measurement and evaluation is also the case for Qur’an al-Kareem courses. For this reason, it is important to explain some of the issues regarding the measurement and evaluation of Qur’an al-Kareem courses and to clarify the points to be considered. Moreover, it is of particular importance to interpret the measurement and evaluation processes by considering the unique character and learning areas of these courses. In view of this importance, this study examines the literature related to the research problem and interprets it with the help of observations based on experience. For the education to take an ideal shape, some requirements and details about the measurement and evaluation in formal education Qur’an al-Kareem courses are included.

Anahtar Kelimeler

Qur’an al-Kareem, Qiraat, Assessment, Evaluation, Recitation, Tajweed.

Kaynakça

• Akdoğan, Bayram. “Türk Din Mûsikîsi Derslerinin Eğitim ve Öğretim Problemleri ve Çözüm Yolları ile İlgili Bazı Düşünceler”. İslâmî Araştırmalar 26/1 (2015), 24-44.
• Akkuş, Murat. “Kur’ân Okuma ve Tecvid Dersi Sınavlarının Ölçme ve Değerlendirmelerine Yönelik Bir Teklif: Aksaray İslami İlimler Fakültesi Örneği”. İlahiyat Fakültelerinde Kur’ân Eğitim ve Öğretimi (Sorunlar-Çözümler-Yöntemler). 85-102. İstanbul: Ravza Yayınları, 2019.
• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pagem Akademi, 2018.
• Alemdar, Yusuf. “İlahiyat Fakültelerinde Kur’ân Dersleri ile İlgili Problemler ve Çözüm Önerileri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (2008), 177-212.
• Bahçekapılı, Mehmet. Yeni Eğitim Sisteminde Seçmeli Din Dersleri İmkânlar, Fırsatlar, Aktörler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. İstanbul: İlke Derneği, 2013.
• Benli, Abdullah. “İlahiyat Fakültelerinde Yürütülen Kur’ân Okuma ve Tecvid Dersleri için Bir Program Önerisi”. Bilimname 28 (2015), 125-165.
• Binbaşıoğlu, Cavit. Eğitim Psikolojisi. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi, 1982.
• Binbaşıoğlu, Cavit. Eğitim’de Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi, 1983.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki - Muhibbüddin el-Hatip. Kahire: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1980.
• Çağlar, Doğan. Başarının Ölçülmesi ve Değerlendirme. Bursa: Üniversite Yayınları, 1983.
• Çam, Ömer vd. İmtihan Pedagojisi ve Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2009.
• Daşkın, Abdurrahman. İmam Hatip Liselerinde Kur’ân-ı Kerîm Derslerinde İzlenen Yöntemler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Demirci, Naci. Abdurrahman Gürses’in Kıraat İlmindeki Yeri. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Kara, İsmail. Kutuz Hoca’nın Hatıraları: Cumhuriyet Devrinde Bir Köy Hocası. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2000.
• Korkmaz, Mehmet. “Yaygın Din Öğretiminde Yeterlik Ölçeği Geliştirme Süreci: Kur’an Kursu Öğreticileri Eğitim-Öğretim Yeterlikleri Ölçeği Örneği”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/28 (2010), 11-28.
• Kotan, İlhami. Ortaöğretimde Bazı Seçmeli Dini Derslere İlişkin Öğrenci Öğretmen ve Yönetici Görüşlerinin İncelenmesi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Meydan, Hasan. “Din, Ahlak ve Değerler Alanı Seçmeli Derslerinde Karşılaşılan Problemler (Öğretmen Görüşlerine Dayalı Nitel Bir Araştırma)”. Turkish Studies 10/3 (2015), 673-694.
• Öcal, Mustafa. Tanıkların Dilinden Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Dînî Hayat. 3 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
• Öcal, Mustafa - Ay, Mehmet Emin. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları, 2. Basım, 1995.
• Önder, Halil İbrahim. Cumhuriyet Dönemi Örgün Eğitim Kurumlarında Kur’ân-ı Kerîm Eğitim ve Öğretimi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Önder, Halil İbrahim. “Kur’ân-ı Kerîm Dersi Öğrenme Alanları (Örgün Öğretim Bağlamında)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 21/2 (2021), 1197-1225. https://doi.org/10.33420/marife.988938
• Özdamar, Kazım. Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Nisan Kitabevi, 3. Basım, 2017.
• Saran, Ali Kemal. Omuzumda Hemençe Cumhuriyet Devrinde Bir Medrese Talebesinin Hatıraları. Ankara: Kurtuba Yayınları, 2009.
• Selim Sâbit Efendi. Rehnümây-ı muallimîn. İstanbul: Dârü’t-Tıbâati’l-Âmire, ts.
• Sezer, Sezin. “Öğrencinin Akademik Başarısının Belirlenmesinde Tamamlayıcı Değerlendirme Aracı Olarak Rubrik Kullanımı Üzerinde Bir Araştırma”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18/18 (2005), 61-69.
• Şenat, Fatma Asiye. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Kur’ân Okuma ve Tecvid Dersinin İşlenişiyle İlgili Kanaatleri Üzerine Bir Araştırma”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42/42 (2016), 215-238.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. Sevre es-Sülemi. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Maruf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslami, 1996.
• Turgut, M. Fuat. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Metotları. Ankara: Yargıcı Matbaası, 1995.
• Vakkasoğlu, Vehbi. Bir Devrin ve Bir Şehrin Muhteşem Öğretmeni Sandal Hoca. İstanbul: Nesil Yayınları, 2013.
• “Camiler ve Din Görevlileri Münasebetiyle Düzenlenecek Yarışmalarla ilgili Şartname”. Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020. https://webdosyasp.diyanet.gov.tr/muftuluk/UserFiles/adiyaman/UserFiles/Files/2020%20Camiler%20ve%20Din%20G%C3%B6revlileri%20Haftas%C4%B1%20Yar%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1%20%C5%9Eartnamesi_ab9bbd2a-2c4c-4255-bf53-6f0a61c208be.pdf.
• “Diyanet İşleri Başkanlığı Sınav Yönetmeliği”. Resmî Gazete 28096 (26 Ekim 2011). https://dogm.eba.gov.tr/. “Dögm Materyal Millî Eğitim Bakanlığı”. Erişim 09 Ağustos 2023. https://dogm.eba.gov.tr/materyal/
• Hafızlık Uygulama Esasları. 2018-2019 Eğitim-Öğretim Yılı Kur’an Kursları Uygulama Esasları. EK-4. Diyanet İşleri Başkanlığı, 2018.
• “İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”. Resmî Gazete 28261 (11 Nisan 2012).
• “İmam Hatip Okulu İdare Yönetmeliği”. MEB Tebliğler Dergisi 35/1699, 1700 (22 Mayıs 1972), 174-182, 184-190.
• İmam Hatiplerde Mesleki Müfredat ve Program Çeşitliliği Sonuç Raporu. Din Öğretiminde Kalite Çalıştayları-3. Konya: TİMAV, 2017.
• Kur’an Okuma Teknikleri Öğretim Programı. Ankara: MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, 2014.
• Kur’an-ı Kerîm’i Güzel Okuma Yarışması Uygulama Kılavuzu 2019-2020. Millî Eğitim Bakanlığı, 2019. http://dinogretimi.meb.gov.tr/yarisma/KuraniKerîm/KuraniKerîmKilavuz.pdf?t=20191212.
• “Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği”. Resmî Gazete 29072 (26 Temmuz 2014).
• Ortaokul-İmam Hatip Ortaokulu Kur’ân-ı Kerîm Dersi Öğretim Programı (5-8. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı, 2017. https://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_08/18110258_Secmeli_KuraniKerîm_YHOveORTAOKUL.pdf
• Ortaöğretim Kur’ân-ı Kerîm Dersi (9-12. Sınıflar) Öğretim Programı. Millî Eğitim Bakanlığı, 2017. http://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_08/17175645_Secmeli_KurâniKerîm_ORTAYYRETYM.pdf
• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umûmiye. Dâru’l-Hilâfeti’l-Aliyye: Matbaa-i Âmire, 1318.
• Sözleşmeli Personele Yönelik Mesleğe Hazırlık Eğitim Programı (İmam Hatip ve Müezzin Kayyımlar). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2019.
• Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2018.