1987 YILINDA AVRUPA BİRLİĞİ’NE YAPILAN TAM ÜYELİK BAŞVURUSUNDA TURGUT ÖZAL’IN ROLÜ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 5, 239 - 254, 10.12.2019

Seven Erdoğan

Öz

Türkiye
14 Nisan 1987 tarihinde Avrupa Birliği’ne (AB) üyelik başvurusu yapmıştır. Bu
başvuru uzun soluklu Türkiye-AB ilişkilerinde bir dönüm noktasını teşkil
etmektedir. 1970’li yıllarla birlikte taraflar arasındaki ilişkiye hâkim olan
kriz ortamından dolayı, bu beklenmeyen başvuru AB tarafından büyük bir şok
etkisi yaratmıştır. 1980 sonrası dönemde Türkiye’nin siyasi ve ekonomik
hayatını şekillendirmekteki rolü inkâr edilemez olan Turgut Özal sıklıkla bu
üyelik başvurusunun arkasındaki isim olarak anılmıştır. Üyelik başvurusunu
Özal’ın Türkiye’ye dair vizyonuyla, AB’nin üyelik için Türkiye’den yapmasını
bekledikleri arasındaki uyumun bir göstergesi olarak görmek mümkündür. Bu
çalışmada Türkiye’nin AB üyelik başvurusu sürecinde Türkiye’nin rolü ele alınmaktadır.
Bu kapsamda ilk olarak Turgut Özal’ın liderlik profiline dair kısa bir bilgi
sunulmuştur. İkinci olarak üyelik başvurusu öncesi dönemin özellikleri ele
alınmıştır. Son olarak ise AB’nin üyelik başvurusuna vereceği cevabın
beklenmesi süreci üzerinde durulmuştur. Çalışmanın sonucunda Türkiye-AB
ilişkilerine katılımı içeren yeni bir boyut ekleyen üyelik başvurusunun,
sonraki yıllarda ilişkinin gelişiminde büyük bir meşruiyete sahip olduğu
yönündedir. 

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Turgut Özal, Avrupa Birliği, Üyelik Başvurusu

THE ROLE OF TURGUT ÖZAL IN TURKEY’S APPLICATION TO THE EUROPEAN UNION FOR FULL MEMBERSHIP IN 1987

Öz

Turkey made a full
membership application to the European Union (EU) on 14 April 1987. This
constitutes one of the turning points in the long history of the Turkey-EU
relations. Due to the heightened impasse in the relations between parties since
1970s, this unexpected application created a shock effect at the EU side. Turkish
Prime Minister Turgut Özal was frequently depicted as the primary actor behind
the application, especially his leading role in shaping Turkish political and
economic lives extensively after 1980s. The application can be seen as an evidence
of the harmony between the Turgut Özal’s vision on Turkey and the required
transformations to be achieved for the EU membership. This paper aims to
evaluate Turgut Özal’s role in Turkey’s EU membership application process. In
this scope, firstly, a brief information regarding the political leadership
profile of Turgut Özal is provided. Secondly, the characteristics of the period
before the EU membership application are elaborated. Lastly, Turkey’s waiting
of the EU’s response to its membership application is considered. The paper concludes
that a new dimension was added to the Turkey-EU with the Özal’s application and
this has had a great legacy in the development of the relations between parties
in the succeeding years by adding it an accession dimension. 

Anahtar Kelimeler

Turkey, Turgut Özal, European Union, Membership Application

Kaynakça

• Akçay, Ekrem Yaşar (2016). “Turgut Özal Dönemi Türkiye-Topluluk İlişkileri”, The Turkish Yearbook of International Relations, (47), 45-58.
• Arıkan, Harun (2003). Turkey and the EU: An Awkward Candidate for EU Membership?, Ashgate Publishing.
• Aybey, Ali (2004). “Turkey and The European Union Relations: A Historical Assessment”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, (4:1), 19-38.
• Bac, Meltem Müftüler (1998). “The Never-Ending Story: Turkey and European Union”, Middle Eastern Studies, (34:4), 240-258.
• Balcı, Ali (2017). Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler ve Uygulamalar, İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Balcı, Ali and Elif Madakbaş Gülener (2018). “Turgut Özal Dış Politikası: Düzeninde Yeniden Konumlanma ve Otonomi Arayışı”, Muhafazakar Düşünce, (15:55), 77-98.
• Barchard, David (1990). “Turkey’s Troubled Prospect”, The World Today, (46:6), 107-110.
• Çalış, Şaban H. (2008). Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri: Kimlik Arayışı, Politik Aktörler ve Değişim, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 4th Edition.
• Çınar, Yusuf (2011). “Turgut Özal ve AK Parti Dönemi Türk Dış Politikasına Teorik Bir Bakış Örneği: Liberal Düşüncenin Türk Dış Politikasına Etkisi”, Akademik Bakış Dergisi, 26, 1-19.
• Dağı, İhsan (2001). “Human Rights, Democratization and the European Community in Turkish Politics: The Özal Years: 1983-87”, Middle Eastern Studies, (37:1) 17-40.
• Duman, M. Zeki (2010). Türkiye’de Liberal ve Muhafazakar Siyaset ve Turgut Özal, Ankara: Kadim Yayınları.
• Eralp, Atila (2009). “The Role of Temporality and Interaction in the Turkey-EU Relationship”, New Perspectives on Turkey, 40, 149-170.
• Erdenir, F.H. Burak (2015). “A Long and Narrow Road: Turkey’s Europeanization Process”, Uluslararası İlişkiler, (12:45), 23-38.
• Erdoğan, Selami, (2012). “Legacy of Turgut Özal and the Sustainable Transformation of Turkey with AK Party Governments”, 3rd International Symposium on Sustainable Development, Sarejevo, 102-110.
• Erhan, Çağrı and Tuğrul Arat (2015). “Avrupa Topluluklarıyla İlişkiler”, Baskın Oran (Ed.), in Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar 1980-2001 (pp. 83-101). İstanbul: İletişim Yayınları, 15th Edition.
• European Commission (1989). “Opinion on Turkey’s Request for Accession to the Community”.
• Gönlübol, Mehmet ve Ömer Kürkçüoğlu (2014). “1973-1983 Dönemi”, Kollektif, in Olaylarla Türk Dış Politikası 1919-1995 (pp. 543-608). Ankara: Siyasal Kitapevi, 10th Edition.
• Hale, William (2003). Türk Dış Politikası 1774-2000, (Translated by Petek Demir), İstanbul: Mozaik Yayınları.
• İzmirli, Resul, Ramazan Gökbunar and Buğra Özer (2014). “Dönüşümcü Bir Lider Olarak Turgut Özal”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 42, 245-256.
• Karabulut, Umut (2007). “Anavatan Partisi İktidarı’nın İlk Yıllarında Türkiye-Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) İlişkileri ve Türkiye’nin AET’ye Tam Üyelik Başvurusu”, ÇTTAD, (6:14), 138-159.
• Kösebalan, Hasan (2002). “Turkey’s EU Membership: A Clash of Security Cultures”, Middle East Policy, (9:2), 130-145.
• Kurt, Veysel. (2018). “Özal’ın Dış Politikas: Uluslararası Siyaset, Değişim ve Süreklilik”, Muhafazakar Düşünce Dergisi, (15:55), 157-171.
• Lesser, Ian O. (1992). Bridge or Barrier? Turkey and the West After Cold War, Rand.
• Müftüler, Meltem (1999). “Turkish Economic Liberalization and European Integration”, Middle Eastern Studies, 31, 85-98.
• Öniş, Ziya (2004). “Turgut Özal and His Economic Legacy: Turkish Neo-Liberalism in Critical Perspective”, Middle Eastern Studies, (40:4), 2004, 113-134.
• Özal, Turgut (2010). Tarih ve Miras, İstanbul: Yakın Plan.
• Özdemir, Hikmet (2014). Turgut Özal Biyografi, İstanbul: Doğan Kitap.
• Yalman, Galip L. and Asuman Göksel (2017). “Transforming Turkey? Putting the Turkey-European Union Relations into a Historical Perspective”, Uluslararası İlişkiler, (14:56), 23-37.
• Yıldız, Mehmet (2008). “Avrupa Birliği’ne Tam Üyelik Başvurusuna Giden Süreçte Turgut Özal’ın Yaklaşımları, Çalışmaları ve Politikası”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.