Mahmûd Ez-Zemahşerî’nin “Rebî’u’l-Ebrâr” Adlı Eserini̇n Özbekçe Nüshalarının Tanıtımı

Yıl 2024, Sayı: Özbekistan Özel Sayısı, 411 - 424, 26.10.2024

Laziz Turaev

https://doi.org/10.53791/imgelem.1462585

Öz

Büyük âlimlerin ilmi ve manevi mirası, sadece Doğu İslam dünyasının değil, tüm insanlığın manevi mirasıdır. Günümüzün küreselleşme çağında, büyük bilim adamlarının bilimsel miraslarının yeniden incelenmesine, filozofların eserlerini analiz edip tercüme etmelerine ve eserlerin el yazmaları üzerinde bilimsel araştırmalar yapılmasına olan ilgi giderek artıyor. Eski el yazmalarının tespiti, araştırılması, bilimsel olarak tanımlanması dünya şarkiyat çalışmalarında büyük önem taşımaktadır. Özellikle IX-XII yüzyıllarda büyük keşifleri, araştırmaları, zengin bilimsel ve manevi mirası ile dünya biliminin gelişmesine değerli katkılarda bulunan, el yazması eserler üzerinde yeni bilimsel araştırmalar yapan bilim adamları ve insanlık için büyük bir öneme sahiptir. Herhangi bir elyazması kaynağın tanımlanması, bilimsel analizi, elyazması hakkındaki bilgilerin kamuoyunun dikkatine sunulması, kaynak çalışmalarının temel görevlerinden biridir. Bu makale, “Ustaz ud-dunya” (Tüm dünyanın öğretmeni), “Cârullah” (Tanrı’nın komşusu) gibi unvanlarla onurlandırılan Mahmûd ez-Zemaḫşerî’nin önemli eserlerinden biri olan Rebî’u’l-ebrâr el yazmasını ele almaktadır. Makale, Özbekistan koleksiyonlarında saklanan “Rebî’u’l-ebrâr” el yazmalarının kodikolojik analizini içeriyor ve üç nüshanın değerini ortaya koyuyor.

Anahtar Kelimeler

Rebî’u’l-ebrâr, Muhâdara, Elyazma, Dizin, Rakabe, Niteleme.

Description of the Uzbek Copies of Mahkmud Az-Zamakhshari’s “Rabi’ Ul-Abrar”

Öz

The scientific and spiritual heritage of the great scholars is not only the property of the Eastern Muslim world, but also the spiritual property of all mankind. In today’s era of globalization, there is growing interest in re-studying the scientific heritage of great scholars, philosophers analyzing and translating their works, and conducting scientific research on the manuscripts of works. Identification, research and scientific description of old manuscripts are very important in world oriental studies. It is of great importance for scientists and humanity, who made valuable contributions to the development of world science, especially in the IX-XII centuries, with their great discoveries, research, rich scientific and spiritual heritage, and conducted new scientific research on manuscript works. Identification of any manuscript source, scientific analysis, and presentation of information about the manuscript to the public’s attention are one of the main tasks of source studies. This article deals with the Rabî’u’l-ebrâr manuscript, one of the important works of Makhmûd az-Zamakhshari, who was honored with titles such as “Ustaz ud-dunya” (Teacher of the whole world) and “Jar Allah” (God’s neighbor). The article includes the codicological analysis of the “Rabi’ al-abrar” manuscripts stored in the collections of Uzbekistan and reveals the value of three copies.

Anahtar Kelimeler

Rabi’al-abrar, Muhadara, Manuscript, Fihrist, Race, Description.

Kaynakça

• ez-Zemaḫşerî, Mahmûd. (1057). ربيع الأبرار. El yazma № 128. Ebu Ali İbn Sina’nın adını taşıyan Buhara bölgesinin bilgi-kütüphane merkezi. 148 sayfa.
• ez-Zemaḫşerî, Mahmûd. (997). ربيع الأبرار. El yazma № 2384. Özbekistan Bilimler Akademisi Ebu Reyhan El-Biruni Şarkşınaslık Enstitüsü kütüphanesi. 376 sayfa.
• ez-Zemaḫşerî, Mahmûd. ربيع الأبرار. El yazma № 1490. Özbekistan Müslümanlar İdaresi Kütüphanesi. 402 sayfa. Habibullaev, Alimulla. (2000). Adabiy manbashunoslik va matnshunoslik. ToshDSHI. 134 sayfa.
• Hacı Halîfe, (1894). Keşfü’z Zünûn An Esami’l - Kütübi ve’l - Fünun. 832-833 sayfa.
• Hacı Halîfe, (1941). Keşfü’z Zünûn An Esami’l - Kütübi ve’l - Fünun. Mektebetu’l-Musennâ, Bağdât. 1609 sayfa.
• Semenov, A. A. (1954). Sobraniya Vostochnix Rukopsey Akademii Nauk Uzbekskoy SSR (Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akademisi Şark El Yazmaları Toplamı). II cilt. Taşkent, 398-402 .
• Yazıcı, H. (2005). “Muhâdarat”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 391-392 sayfa.