Post-Soviet Union Border Problems and the Seeking Solutions; the Case of Uzbekistan

Yıl 2024, Sayı: Özbekistan Özel Sayısı, 37 - 66, 26.10.2024

Selim Kanat , Serkut Kılınç

https://doi.org/10.53791/imgelem.1510734

Öz

In this study, depending on the questions "Why and how did the border problems between Uzbekistan and its neighbors arise in the post-USSR period?" and "How was the process of resolving the border problems between Uzbekistan and its neighbors managed?", the data obtained from various sources on this issue by documentary literature review method have been analyzed. As a result of the analysis, the hypotheses put forward in response to the research question "The border arrangements made during the USSR period led to the emergence of border problems between Uzbekistan and its neighbors today." and "Although the border problems between Uzbekistan and its neighbors were legally resolved under Shevket Mirziyoyev, de facto problems regarding some border regions and enclaves still persist." have been confirmed. Thus, it has been found that the border arrangements regarding the territories of Uzbekistan and its neighbors by the Soviet administration and the land and facility leasing practices implemented in the following years caused border problems among all Central Asian republics, especially Uzbekistan, after independence. In order to resolve these border problems, Uzbekistan conducted border negotiations with all its neighbors in Central Asia and as a result, all borders were determined. However, enclaves that deepen border problems continue to exist. In order to resolve border disputes in a healthy way, these enclaves should be eliminated. In order to achieve this, solutions such as opening land corridors to enclaves or replacing enclaves with land of equal size have been proposed. However, to date, no concrete results have been obtained from such initiatives.

Anahtar Kelimeler

Uzbekistan, USSR, Border Issues, Enclave, Disagreement.

Sovyetler Birliği Sonrası Sınır Sorunları ve Çözüm Arayışları: Özbekistan Örneği

Öz

Bu çalışmada “SSCB sonrası dönemde Özbekistan'ın komşularıyla olan sınır sorunları neden ve nasıl ortaya çıkmıştır?” ve “Özbekistan ile komşuları arasındaki sınır sorunlarının çözüm süreci nasıl yönetilmiştir?” sorularına bağlı olarak, bu konuya ilişkin çeşitli kaynaklardan belgesel kaynak tarama yöntemiyle elde edilen veriler analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda araştırma sorusuna cevaben öne sürülen “SSCB döneminde yapılan sınır düzenlemeleri, günümüzde Özbekistan ile komşuları arasında sınır sorunlarının meydana gelmesine yol açmıştır.” ve “Özbekistan ile komşuları arasındaki sınır sorunları Şevket Mirziyoyev döneminde hukuken çözülmüş olmasına rağmen fiilen bazı sınır bölgelerine ve anklavlara ilişkin sorunlar halen devam etmektedir.” hipotezleri doğrulanmıştır. Böylece Sovyet yönetimi tarafından Özbekistan ve komşularının topraklarına ilişkin sınır düzenlemeleri ile sonraki yıllarda uygulanan arazi ve tesis kiralama uygulamalarının bağımsızlık sonrasında Özbekistan başta olmak üzere tüm Orta Asya cumhuriyetleri arasında sınır sorunlarına sebebiyet verdiğine ilişkin bulgulara ulaşılmıştır. Özbekistan söz konusu sınır sorunlarını çözmek adına Orta Asya’daki tüm komşularıyla sınır müzakereleri yürütmüş ve bunun sonucunda sınırların tamamı belirlenebilmiştir. Buna karşın sınır sorunlarını derinleştiren anklavlar varlıklarını sürdürmektedirler. Sınır anlaşmazlıklarının sağlıklı bir şekilde çözüme kavuşturulabilmesi için bu anklavların ortadan kaldırılması gerekmektedir. Bunu sağlamak için anklavlara kara koridorları açılması veya anklavların kendileriyle eşit büyüklükteki araziler ile değiştirilmesi gibi çözüm önerileri ileri sürülmektedir. Ancak günümüze değin buna yönelik girişimlerden henüz somut bir sonuç alınamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Özbekistan, SSCB, Sınır Sorunları, Anklav, Anlaşmazlık.

Kaynakça

• Akhmet Yassawi University Eurasian Research Institute. Current State of Border Issues in Central Asia. https://www.eurasian-research.org/publication/current-state-of-border-issues-in-central-asia (Erişim: 17.05.2024).
• Alamanov, S. K. (2018). Anklavıy v Tsentralnoy Azii: İstoriya Voprosa i Sovremenıyye Problemıy, Postsovetskiye İssledovaniya, (5), 451-459.
• Asanov, S., Augan, M. ve Chukubayev, Y. (2017). Relationships Between Kazakhstan and Uzbekistan in the Context of Regional Safety, International Journal of Sciences and Research, 73(8), 157-165.
• Assanov, S. (2014). The History of the State Border of Kazakhstan and Uzbekistan, Journal of Oriental Studies, 69(3), 9-14.
• Azizov, D. (2014, 18 Şubat). Uzbekistan, Kyrgyzstan Intensify Work on Delimitation and Demarcation of State Border. https://en.trend.az/casia/uzbekistan/2243118.html (Erişim: 17.05.2024).
• Baizakova, Z. (2017). Border Issues in Central Asia: Current Conflicts, Controversies and Compromises, UNISCI Journal, (45), 221-234. Doi: 10.5209/RUNI.57292
• Can, R. R. (2024). Wakhan Koridoru’nda (Afganistan) Pamir Kırgızlarının Yaşam Biçimi, Mevcut Durumu ve Sorunları, Bilig, (108), 83-111.
• Central Asian Bureau for Analytical Reporting (CABAR). (2021, 21 Haziran). Kak Proiskhodyat Peregovorı po Granitse Mezhdu Tadzhikistanom i Uzbekistanom?. https://cabar.asia/ru/kak-proishodyat-peregovory-po-granitse-mezhdu-tadzhikistanom-i-uzbekistanom?pdf=46030 (Erişim: 17.05.2024).
• Damiani, I. (2015). Kyrgyzstan-Tajikistan-Uzbekistan: Ferghana Valley, E. Brunet-Jailly (Ed.), Border Disputes: A Global Encyclopedia içinde (322-334), ABC-CLIO.
• Daniiarova, A. (2018). Uluslararası Hukuk Açısından Kırgızistan-Özbekistan Sınır Sorunları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirci, L. (2012). Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın Kesişimindeki Sorunlu Vadi: Fergana, Savunma Bilimleri Dergisi, 11(2), 33-69.
• Demoscope Weekly. Perepisi Naseleniya Rossiyskoy İmperii, SSSR, 15 Novıh Nezavisimıh Gosudarstv. https://www.demoscope.ru/weekly/ssp/census.php?cy (Erişim: 17.05.2024).
• Doğan, Ş. (2017). Rus Kanunnameleri Işığında Türkistan Eyaleti (Oblastı) Geçici Nizamnamesi ve Türkistan Genel Valiliği’nin Teşekkülü (1865-1867), Türk Dünyası Araştırmaları, 117(231), 43-58.
• Eisener, R. (2002). Sovyet Orta Asyası'nın Bölgesel Paylaşımı, H. C. Güzel (Ed.), Türkler içinde (1496-1514), Cilt 18, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.