“Oydinda Yurgan Odamlar” Qissasidagi Maqollarda “Oila” Konsepti

Yıl 2024, Sayı: Özbekistan Özel Sayısı, 353 - 368, 26.10.2024

Nuriddin Altinbaev , Rajab Abdiyev

https://doi.org/10.53791/imgelem.1553582

Öz

Bu makale son çeyrek asırda ortaya çıkan ve gelişmekte olan kültür dilbilim alanında yazılmıştır. Atasözleri söz konusu dilbilim dalının temel kavramı olan konseptleri analiz etmek için en önemli mazleme sayılır. Özellikle eserlerin içerisinde yer alan atasözlerinin incelenmesi konseptin bariz bir şekilde ortaya çıkmasını sağlar. Tağay Murad’ın eserleri Özbek zihniyetini yansıtması açısından özel bir yere sahiptir. Onun her eserinde Özbek halkının yaşam tarzı, kültürü ve değerleri büyük bir ustalıkla anlatılır. Halk kültürünün kadim mirası olan atasözleri onun eserlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Her atasözü ve deyim o kadar ustaca kullanılmış ki, onu yazarın fikirlerinden ayırt etmek nerdeyse imkansızdır. Özbek halkı için en yüksek değer olan aile kavramı, Oydinda yurgan odamlar (Ayışığında Yürüyen İnsanlar) eserine mükemmel bir şekilde yansıtılmıştır. Hikâyede karı-koca ilişkisi, kadının ailedeki rolü, kocasına olan saygısı gibi konular atasözleri kullanılarak kendine özgü bir dille anlatılmaktadır. Eserde ailenin temelinin, onu güçlendiren faktörlerin, aile içinde yapılan çeşitli törenlerin çok güzel anlatıldığını görmek mümkündür. Bu eserde Özbeklerin aile canlısı olmaları, misafirperverlikleri, samimiyetleri, cana yakınlıkları ve yardımseverlikleri dile getirilmiştir. Günümüzün küreselleşen dünyasında unutulan gelenekler, görenekler, değerler ve en önemlisi millî kimlik meselesi bu tür eserlerin analiz edilmesi ve araştırılmasıyla korunabilir.

Anahtar Kelimeler

Kültürdilbilim, Sosyal Kültür, Kültür, Zihniyet, Atasözü, Düğün, Aile, Çocuk

Concept Family in the story “Walking People in the Light”

Öz

This article is written in the field of cultural linguistics, which has emerged and developed in the last quarter of a century. Proverbs are considered to be the most important material for analysing concepts, which are the basic term of this branch of linguistics. In particular, analysing the proverbs in the works allows the concept to be clearly revealed. Tagay Murad's works have a special place in terms of reflecting the Uzbek mentality. In each of his works, the lifestyle, culture and values of the Uzbek people are described with great skill. Proverbs, the ancient heritage of folklore, are an integral part of his works. Each proverb and idiom are used so skilfully that it is almost impossible to distinguish it from the author’s ideas. The concept of family, which is the highest value for the Uzbek people, is perfectly reflected in ‘Oydinda yurgan odamlar’ (Walking people in the light). In the story, issues such as the relationship between husband and wife, the role of a woman in the family, her respect for her husband are described in a unique language using proverbs. In the work, it is possible to see that the foundation of the family, the factors that strengthen it, various ceremonies performed in the family are described very well. In this work, Uzbeks’ family life, hospitality, sincerity, friendliness and helpfulness are expressed. In today’s globalised world, forgotten traditions, customs, values and, most importantly, the issue of national identity can be preserved by analysing and researching such works.

Anahtar Kelimeler

Cultural Linguistics, Social Culture, Culture, Mentality, Proverb, Wedding, Family, Child.

Kaynakça

• Asqorova, Sh. (2015). Madaniyat va takror stilistik vositasining oʻzaro bogʻlikligi // Ilm sarchashmalari. №5. B.25-40.
• Маслова В. А. (2001). Лингвокультурология. Москва.
• Paşalıoğlu, C. (2020). Rus ve Türk Dil Dünya Görüşlerinde Aile Konsepti, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(25), 164-176. https://doi.org/10.33692/avrasyad.836100
• Bo‘riyev, O., Saidov A. (2003). Oila. Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi. 6-tom. B. 469-470. Toshkent. Davlat ilmiy nashriyoti.
• Romanova, T. vd. (2019). The concept family in the Russian and Ukrainian language culture (based on proverbs and sayings), SHS Web of Conferences69, 00136. 1-4. https://doi.org/10.1051/shsconf/20196900136
• Shomaqsudov, Sh., Shorahmedov, Sh. (1987). Nega shunday deymiz? Toshkent. G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti.
• Телия, В. Н. (1996). Русская фразеология. Семантический, прагматический и лингвокультурологический аспекты. Москва: Школа «Языки русской культуры».
• Togʻay, M. (2022). Oydinda yurgan odamlar. Toshkent. “Nurafshin-kitob-ta’minot”.
• Убайдуллаев Ш.Н., Мансурова К.Х. (2021). Ўзбек ва немис тилларидаги мақолларда “меҳнат” концептини вербаллашуви // НамДУ илмий ахборотномаси. B. 872-890
• Вамбери Г. (1868). Очерки Средней Азии. Москва.