VERGİ CEZA HUKUKUNDA NON BİS İN İDEM İLKESİNE İLİŞKİN GÜNCEL GELİŞMELER: 2019/4 E. 2021/78 K. SAYILI ANAYASA MAHKEMESİ KARARI VE 7394 SAYILI KANUN İLE VERGİ USUL KANUNUNUN 359. MADDESİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 13, 273 - 324, 30.09.2022

Ahmet Emrah Geçer

Öz

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin (İHAS) Ek 7 Nolu Protokolünün 4. maddesinde öngörülen ve Anayasal çerçevede adil yargılanma hakkı ile hukuk devleti ilkesinin vazgeçilmezi sayılan non bis in idem ilkesi, Türk Ceza Hukukuna ilişkin temel kanunlarda düzenlenmesine rağmen 213 sayılı Vergi Usul Kanununun (VUK) kabahat ve suçlara ilişkin hükümlerde yer almamaktadır. Bu durum kişinin aynı fiili nedeniyle hem idari süreç neticesinde para cezasına hem de ceza yargılaması sonucunda hapis cezasına maruz kalmasına neden olmaktadır. Anayasa Mahkemesi yakın zamanda vermiş olduğu karar ile idari ve adli süreçler çerçevesinde çıkan kararların birbirlerini bağlamayacağına ilişkin kuralı iptal etmiştir. Müteakiben 7394 sayılı Kanun ile VUK’un 359. maddesine non bis in idem ilkesinin uygulamasına etkisi olabilecek düzenlemeler eklenmiştir. Bu çalışmamızda Anayasa Mahkemesinin kararı ile 7394 sayılı Kanun ile VUK’un 359. maddesine eklenen söz konusu düzenlemeler incelenecektir. Ancak bunların öncesinde ilk olarak non bis in idem ilkesinin tanımı ve unsurlarına değinilerek bu ilkeye ilişkin İHAS’ın 7 Nolu Protokolünün 4. maddesi ve ceza hukukuna ilişkin ulusal kanuni düzenlemelere yer verilecektir. Ardından İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin (İHAM) vergi ceza hukukunda non bis in idem ilkesine ilişkin içtihatları özellikle Glantz v. Finlandiya ve A ve B v. Norveç kararları irdelenecektir. Sonrasında ilgili VUK hükümleri non bis in idem ilkesi bakımından değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Non bis in idem ilkesi, vergi kabahatleri, vergi suçları, idarî yaptırımlar, adlî yaptırımlar

CURRENT DEVELOPMENTS REGARDING NON BIS IN IDEM PRINCIPLE IN TAX CRIMINAL LAW: CONSTITUTIONAL COURT DECISION NO. 2019/4E. 2021/78K. AND AMENDMENTS MADE IN ARTICLE 359 OF TAX PROCEDURE ACT BY THE ACT NUMBER 7394

Öz

Whereas the principle of non bis in idem, which is envisaged in Article 4 of Protocol No. 7 of the Additional Protocol to the European Convention on Human Rights (ECHR) and considered indispensable in the constitutional framework of the right to a fair trial and the rule of law, is regulated in the basic laws pertaining to the Turkish criminal law, it is not included in the provisions of the Tax Procedure Law (TPL) No. 213 on misdemeanors and crimes. This situation causes the person to be subject to both a monetary fine due to the administrative process and imprisonment resulting from the criminal trial for the same act. With its recent decision, the Constitutional Court annulled the rule that decisions made within the framework of administrative and judicial processes are not binding on each other. Subsequently, with the Law No. 7394, regulations that may affect the application of the non bis in idem principle was added to Article 359 of the TPL. In this study, the said provisions added to Article 359 of the TPL with the Law No. 7394 and the decision of the Constitutional Court will be examined. However, first, the definition and elements of the non bis in idem principle will be mentioned, and article 4 of Protocol No. 7 of the ECHR and national provisions regarding this principle will be scrutinized. Then, the case-law of European Court of Human Rights (ECtHR) relating to the principle of non bis in idem in tax criminal law, particularly Glantz v. Finland and A and B v. Norway decisions will be scrutinized. Afterwards, the relevant TPL provisions will be interpreted in terms of the principle of non bis in idem.

Anahtar Kelimeler

Principle of non bis in idem, tax misdemeanours, tax crimes, administrative sanctions, judicial sanctions

Kaynakça

• AKKAYA, Mustafa, “Vergi Mahkemesi ve Ceza Mahkemesi Kararlarının Etkileşimi Üzerine Bir İnceleme”, AÜHFD, Sayı:49, 2000, ss. 85-96.
• BAHÇECİ, Barış, İHAM’ın Vergi Cezalarında Ne Bis İn İdem İçtihadı ile Türk Hukukunun Uyum Sorunu”, TBBD, 2018(136), ss. 141-166.
• BAYKARA, Bekir, “Ceza Mahkemesi ve Vergi Mahkemesi Kararlarının Birbirine Etkisi”, Vergi Dünyası, Sayı 323, Temmuz 2008.
• BİLİCİ, Nurettin Bilici/ BAŞARAN YAVAŞLAR, Funda, “Non Bis In Idem Kuralı ve Yasallık İlkesi (Türk Vergi Hukuku ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İlkeleri)”, Prof. Dr. Şükrü Kızılot’a Armağan, Nevzat Saygılıoğlu (Ed.), Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Ankara, 2014, ss. 49-72.
• BİYAN, Özgür, “Aynı Fiil Nedeniyle Vergi Ziyaı Cezası ve Hapis Cezasının Birlikte Uygulanması: Non Bis in Idem İlkesi”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı:145, Ocak 2016.
• CANDAN, Turgut, Bir Anayasa Mahkemesi Kararı, Vergi Cezaları ve Non Bis İn İdem İlkesi, https://turgutcandan.com/2019/05/25/bir-anayasa-mahkemesi-karari-vergi-cezalari-ve-non-bis-in-idem-kurali/ E.T. 15.02.2020.
• CANDAN, Turgut, “Kaçakçılık Suçunda Ceza İndirimi/Soruşturma ve Kovuşturma Evrelerinde Etkin Pişmanlık” https://turgutcandan.com/ E.T. 25.05.2022.
• CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 13. Bası, Beta, İstanbul, 2006.
• CHÉRUY, Christian, Tax Procedure in Belgium: Audit to Litigation A First Insight, Practical Law Country Q&A, 2016, https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/8-624-7505?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true E.T. 16.01.2019.
• CİHAN, Erol/YENİSEY, Feridun, “Non Bis İn İdem İlkesi”, Prof. Dr. Çetin Özek Armağanı, Galatasaray Üniversitesi, İstanbul, 2004.
• DÍAZ, Antonia López, “Spain”, Surcharges and Penalties in Tax Law, EATLP International Tax Series, Volume 14, Amsterdam, 2016, pp. 581-609.
• DİLEMRE ÖDEN, Begüm, “Vergi Kaçakçılığı Suçunda Hapis Cezası Kalktı mı?”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Yıl:2015, sayı:136, ss. 108-114.
• DOĞRUSÖZ, A. Bumin, “Vergi Ceza Sistemi Üzerine”, Yaklaşım Dergisi, Yıl:17, Sayı:196, Nisan 2009.
• DOĞRUSÖZ, Bumin, “Vergi Suçlarında Etkin Pişmanlığın Geriye Dönük Uygulaması” https://www.dunya.com/kose-yazisi/vergi-suclarinda-etkin-pismanligin-geriye-donuk-uygulamasi/653489 E.T. 25.05. 2022.
• DONAY, Süheyl, Ceza Mahkemesinde Yargılanan Vergi Suçları, Beta, İstanbul, 2008.
• ERDEM, Tahir, Vergisel Kabahatler, Beta, İstanbul, 2010.
• GEÇER, Ahmet Emrah, “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin Vergi Cezalarında “Non bis in idem” İlkesine İlişkin A ve B v. Norveç Kararının Türk Vergi Hukuku Uygulamasına Etkileri”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı:350, Kasım 2017, ss. 108-120.
• GEÇER, Ahmet Emrah Geçer, Vergi Usul Kanunu’nda Sahte Belge ve Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleme ve Kullanma Suçları, Adalet Yayınevi, 2021.
• GÜLŞEN, Recep, “Yeni Türk Ceza Kanunu ve Milletlerarası Ceza Hukuku Bağlamında Non Bis İn İdem İlkesi”, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, Ömer Teoman (Ed.), Cilt:2, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009.
• HIZLI, Yılmaz, Türk Vergi Hukukunda Kaçakçılık Suçları, Kazancı Hukuk Yayınları, Ankara, 1984.
• İÇER, Zafer/YENER, Yücel, “Vergi ve Ceza Mahkemelerinin Kararlarının Birbirine Etkisinin Değerlendirilmesi”, Karşılaştırmalı Hukukta Ekonomik Suçlar Uluslararası Sempozyumu Tebliğler, (Ed. İzzet Özgenç; Cumhur Şahin; Faruk Turhan) Cilt:2, Seçkin, Ankara, 2020, ss.1165-1184.
• IMMONEN, Raimo/LINDGREN, Juha, “Finland”, Surcharges and Penalties in Tax Law, EATLP International Tax Series, Volume 14, Amsterdam, 2016, pp. 303-331.
• KARAKOÇ, Yusuf, “Türk Vergi Ceza Hukuku Üzerine Bir Değerlendirme”, DEÜHFD Prof. Dr. Burhan Ceyhan’a Armağan, Cilt:12 Özel Sayı, 2010 (BasımYılı 2012), ss. 3-26.
• KARAKOÇ, Yusuf, “Vergi Ceza Hukukuna İlişkin Tesbit ve Öneriler”, Prof. Dr. Nami Çağlayan’a Armağan, Atılım Üniversitesi Yayınları No:63, Hukuk Fakültesi Yayınları No:1, 2020, ss. 321-382.
• ÖZEN, Mustafa “Non Bis in idem (Aynı fiilden Dolayı İki Kez Yargılama Olmaz) İlkesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:XIV, Sayı:1, 2010, ss. 389-417.
• ÖZEN, Mustafa, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda Düzenlenen Vergi Suçları ve Kabahatleri, 2. Bası, Adalet, Ankara, 2018.
• ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Bası, Seçkin, Ankara, 2013.
• RENÇBER, Altan, “Ne Bis In Idem İlkesi Uyarınca Vergi Suç ve Kabahatlerinin Değerlendirilmesi”, Karşılaştırmalı Hukukta Ekonomik Suçlar Uluslararası Sempozyumu Tebliğler, (Ed. İzzet Özgenç; Cumhur Şahin; Faruk Turhan), Cilt:II, Seçkin, Ankara, 2020, ss. 1091-1102.
• TAŞDELEN, Aziz, Vergi Usul Kanunu Yönünden Vergi Kabahatleri, Turhan Kitabevi, Ankara, 2010.
• TAŞKAN, Yusuf Ziya, “Vergi Ziyaı Cezasının Üç Kat Uygulanmasında Bir Sorun Olasılığı ve Öneriler”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı:227, Ağustos 2007, ss. 120-125.
• TAŞTAN, Mehmet, Açıklamalı-İçtihatlı Vergi Kaçakçılığı Suçları, Adalet, Ankara, 2015.
• YALTI, Billur Yaltı, “İHAM’ın Glantz Kararının Ardından: Kaçakçılıkta Para Cezası ve Hapis Cezası Uygulamasının Non bis in idem İlkesine Aykırılığı Üzerine”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı:317, Şubat 2015, ss.85-92.
• YURTCAN, Erdener, Ceza Yargılamasında Kesin Hüküm, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1987.