Referendum Held According to Municipal Law in the Light of Supreme Election Council Decisions (Plebiscite)

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 115 - 139, 20.03.2023

Fatih Güler

https://doi.org/10.58733/imhfd.1267363

Cited By: 1

Öz

Municipalities have a key role in the delivery of public services to individuals. The legislature has adopted the obligation to establish municipalities in provincial and district centers. There are different processes related to the establishment of municipalities at places other than provincial and district centers. According to Municipal Law, a referendum, which is one of semi direct means of democracy, must be held for establishing a new municipality or merging and inclusion of existing ones. Organizing referendums in accordance with constitutional principles on some issues related to municipalities indicates the importance that the legislature deems about referendums. This procedure is also compatible with the principle of subsidiarity which requires provision of public services to individuals by locally nearest public administrators and also meets the requirements of international norms that adopt the self-government of local government bodies.
Although Municipal Law clearly regulates the bodies which can apply referendums under certain conditions it does not include regulations regarding the procedures and principles of application of referendums. In the process of making a new election law, it would be appropriate to make a regulation by reviewing the procedures and principles of referendums held in accordance with Municipal Law, in the light of Supreme Election Council (SEC) decisions.
Although SEC named referendums held according to Municipal Law as “plebiscite”, it has recently abandoned this description and started to use the term “Referendum According to Municipal Law”. In this study, after the theoretical framework of the concept of plebiscite is explained was conveyed, referendums held according to Municipal Law are examined within the framework of the jurisprudence of the SEC on a systematic base.

Anahtar Kelimeler

Plebiscite, Referendum, Supreme Election Board, Municipality, Municipal Law

YSK Kararları Işığında Belediye Kanunu’na Göre Yapılan Halkoylamaları (Plebisit)

Öz

Kamu hizmetinin bireylere ulaşmasında belediyeler kilit rol oynamaktadır. Kanun koyucu, il ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunluluğunu benimsemiştir. Bunun dışındaki yerlerde belediye kurulması ile ilgili farklı süreçler işlemektedir. Belediye Kanunu’na göre yeni bir beledi- ye kurulması veya belediyelerin birleşme ve katılma işlemlerinde yarı doğrudan demokrasi araçla- rından halkoylamasına(*1) başvurulmaktadır. Belediyelerle ilgili bazı konularda anayasal ilkelere uygun halkoylaması düzenlenmesi, kanun koyucunun belediye hizmetlerine verdiği öneme işaret etmektedir. Bu usul, aynı zamanda kamu hizmetlerinin bireylere en yakın kamu otoritesi tarafın- dan sağlanmasına yönelik yerindenlik (subsidiarite) ilkesi ile uyumlu olduğu gibi yerel yönetim organlarının özerkliğini benimseyen uluslararası normların gerekliliklerini de karşılamaktadır. Belediye Kanunu, halkoylamasına hangi koşullar altında ve kimlerin başvurabileceğini açıkça düzenlemesine rağmen halkoylamasının usul ve esasları ile ilgili düzenlemelere yer vermemiştir. Çalışma kapsamında görülmüştür ki muhtemel bir seçim kanunu düzenlemesinde Belediye Kanunu’na göre yapılan halkoylamalarının usul ve esaslarına ilişkin bir düzenlemenin Yüksek Seçim Kurulu (YSK) içtihatları doğrultusunda ele alınmasının yerinde olabileceği değerlendirilmiştir. YSK önceleri karar ve uygulamalarında Belediye Kanunu’na göre yapılan halkoylamalarını “plebisit” olarak adlandırmasına rağmen yakın zamanda bu kavramdan ayrılarak “Belediye Kanunu’na göre yapılan halkoylamaları” kavramını kullanmaya başlamıştır. Çalışmada plebisit kavra- mının teorik çerçevesi aktarıldıktan sonra Belediye Kanunu’na göre yapılan halkoylamaları YSK’nın konuya ilişkin içtihatları çerçevesinde ve belli bir sistematik esas alınıp incelenerek çözüm önerileri getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Plebisit, Halkoylaması, Yüksek Seçim Kurulu, Belediye, Belediye Kanunu

Kaynakça

• ALTAY, Evren, “Danıştay’ın İdari Görevleri ve Kararları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 2005, S. 56, s. 189-238.
• ARIKBOĞA, Erbay, “Geçmişten Geleceğe Büyükşehir Belediye Modeli”, Yerel Politikalar, Y. 2016, C. 1, S. 3, s. 48-96.
• AYTAÇ, Fethi, Açıklamalı Belediye Kanunu, Yeni Görüş ve Kararlarla, Genişletilmiş 4. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 1988.
• BAKANLAR KURULU, 5393 sayılı Belediye Kanunu Gerekçesi, s. 8, https://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-1038.pdf, E.T. 01.07.2022.
• BEY, Ali Rıza, “Referandum ve Parlamentarizm”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Y. 1931, C. 9, S. 52, s. 1234-1280.
• BULMER Elliot, Direct Democracy International IDEA Constitution-Building Primer 3, Stockholm, 2017.
• CEBE, Mehmet Sinan, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı Kapsamında Belediye Yasası ve Büyükşehir Belediye Yasası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2007.
• COŞKUN, Sabri, Seçim Hukuku, Mahalli İdareler Derneği, Ankara, 2007.
• ÇİTCİ, Oya, “Temsil, Katılma ve Yerel Demokrasi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Y. 1996, C. 5, S. 6, s. 5-14.
• DÖNMEZ, Mustafa / ÖZYARDIMCI, M. Cemal, Açıklamalı- İçtihatlı 5393 Sayılı Belediye Kanunu 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, Mahalli İdareler Derneği Yayınları, Ankara, 2006.
• DÜNDAR, Adil, Seçim Kanunları ve Yüksek Seçim Kurulu Karar Özetleri, Sevinç Matbaacılık, Ankara, 1973.
• EM, Ali / USLU, Kazım, Türk Hukuk Sisteminde Seçim ve Siyasi Partiler Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014.
• FIMIANI, Enzo, “Elections, Plebiscitary Elections and Plebiscites in Fascist Italy and Nazi-Germany: Comparative Perspectives”, Voting for Hitler and Stalin: Electi- ons Under 20th Century Dictatorship, Ed. Ralph Jessen and Hedwig, Richter Campus, Frankfurt, 2011.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları: Ders Kitabı, Güncellenmiş 13. Baskı, Ekin, Bursa, 2021.
• GÖZLER Kemal, “Halkoylamasının Değeri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 1988, C. 40, S. 1-4, s. 97-113.
• GÜLER, Fatih, Seçimlerin Yönetim ve Denetiminde Görev Alan Kurumların Yapısal ve İşlevsel Sorunlarını Giderici Çözümler, Ekin, Bursa, 2021.
• HATİPOĞLU, Muzaffer / PARLAR, Ali, Açıklamalı-Gerekçeli-İçtihatlı Seçim Kanunları ve Seçim Suçları, Yayın Matbaacılık, Ankara, 2004.
• IDEA, Direct Democracy the International IDEA Handbook, Stockholm, 2008.
• KALABALIK, Halil, Avrupa Birliği Ülkeleriyle Karşılaştırmalı Yerel Yönetim Hukuku, Teori-Uygulama, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005.
• KAMA IŞIK, Sezen / IŞIK, Alper, “Yeni Bir Siyasi Parti Türü Olarak Elektronik Siyasi Partiler”, İstanbul Hukuk Mecmuası, Y. 2021, C. 79, S. 2, s. 673-698.
• KARAMUSTAFAOĞLU, Tuncer, Seçme Hakkının Demokratik İlkeleri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, No: 262, Ankara, 1970.
• LIJPHART, Arend, Patterns of Democracy: Government forms and Performance in Thirty-six Countries, Second Edition, Yale University Press, New Haven & London, 2012.
• MECEK Mehmet / ATMACA Yıldız, “Yerel Yönetimlerin İdari Yapısına İlişkin Mevzuat Analizi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 2020, C. 19, S. 76, s. 2068-2087.
• MOREL, Laurance, “The Rise of Government-Initiated Referendums in Consolidated Democracies”, Referendum Democracy, Ed. Mendelsohn, M., Parkin, A., Palgrave Macmillan, London, 2001.
• ONAR, Erdal / GÖNENÇ, Levent, “1982 Anayasası’na Göre Ara Seçim” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2002, C. 51, S. 4, s. 1-40.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Gözden Geçirilmiş 12. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2001.
• QVORTRUP, Matt, “Referendums in Western Europe”, Referendums Around the World, Ed. Qvortrup, M., Palgrave Macmillan, London, 2014.
• SEÇKİN, Sinan / ÜSTÜN, Gül, “İdari İşlemlerde Takdir Yetkisi ve Gerekçe İlkesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Y. 2016, C. 21, S. 2, s. 509-533.
• SEVİNÇ, Hüseyin, “Referandum ve Plebisit Ayırımı” Munzur Zirvesi 3. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, Tunceli, 2021, s. 156-159.
• SILAGADZE Nanuli / GHERGHINA, Sergiu, “Bringing the Policy in: A New Typology of National Referendums”, European Political Science, Y. 2020, N. 19, p. 461-477.
• SUKSI, Markku, Bringing in the People: A Comparison o f Constitutional forms and Practices of the Referendum, Martinus Nijhoff Publishers, London, 1993.
• ŞAHBAZ, İbrahim, Yarı Doğrudan Demokrasi Kurumu Olarak Referandum ve Türkiye, Yetkin Yayınları, Ankara, 2006.
• ŞİMŞEK, Mintez, Son Değişikliklerle Seçimler ve Siyasi Partiler Mevzuatı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2009.
• KUBAT, Mehmet Doğan, Seçim Mevzuatı (Son Değişikliklerle), 2011.
• TANDOĞAN, Mahmut, Siyasi Partiler ve Seçim Kanunları ile Yüksek Seçim Kurulu Karar Özetleri (Son Değişiklikler), Ayban Matbaası, 2007.
• TANÖR, Bülent / YÜZBAŞIOĞLU, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.
• TEZİÇ Erdoğan, Anayasa Hukuku, 5. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 1998.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ARAŞTIRMA MERKEZİ, Bir Doğrudan Demokrasi Aracı Olarak Referandum Türkiye, ABD, Avrupa Uygulama Örnekleri, TBMM Basımevi, Ankara, 2010.
• UYSAL, Yusuf / ATMACA, Yıldız, “Türkiye’deki Merkezi ve Yerel Yönetim İlişkilerinin Yönetişim Modeli Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, Y. 2018, C. 1, S. 3, s. 411-424.
• YAVUZ, Nihat, Yüksek Seçim Kurulu Kararları Işığında Seçim Kanunları Açıklamalar Yasalar Kararlar, Seçkin Yayınevi, Ankara, 1994.