Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Suçlar ve Kabahatler ile Bunlar İçin Öngörülen Cezai Yaptırımların Hukuki Niteliği - II

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 331 - 390, 20.03.2023

Emrullah Kervankıran

https://doi.org/10.58733/imhfd.1267396

Öz

Ekonomi ceza hukukunun kapsamı içinde değerlendirilen şirketler ceza hukuku, şirketler hukuku ile ceza hukukunun kesiştiği bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk hukukunda sermaye şirketlerinin amacının iktisadi olması ve bunların ekonomik hayat içinde vazgeçilmez bir yere sahip olmaları, şirketler hukuku bağlamında ceza yaptırımına tabi tutulan fiillerin ekonomik suçlar kategorisi içinde nitelendirilmelerine neden olmuştur. Türk ceza hukukunda tüzel kişilere cezai sorumluluk tanımadığı için, tüzel kişiliğe sahip olan sermaye şirketleri bünyesinde ya da bu şirketler vasıtasıyla ilenebilen ekonomik suçlar şirketler ceza hukuku kapsamında değerlendirilmiştir. TTK m.562’de düzenlenmiş olan şirket suçları suçların en önemli karakteristik özelliği, bu suçların, şirket bünyesinde, şirketlerin kurucuları, yönetim kurulu üyeleri ile diğer karar verme aşamalarında olanlar tarafından işlenmelerinde kendini göstermektedir. Bununla birlikte bu suçla- rın, şirketle ilişkisi olan bağımsız denetim şirketleri çalışanları, yeminli mali müşavirler, serbest muhasebeci mali müşavirler, özel denetçiler, bilirkişiler ve noterler gibi şirket dışı kişilerde bu suçun faili olabilmektedir. Bu suçların ihdası ile kanun koyucunun, kamunun aydınlatılmasını, azami ölçüde şeffaflığın sağlanmasını ve sermayenin korunması ilkesini hayata geçirmeyi amaç- ladığı söylenebilir. TTK m.562 kapsamında düzenlenen şirket suçları soyut tehlike suçlarıdır; suçun oluşabilmesi için bir zarar neticesinin meydana gelmiş olması aranmamaktadır. Bu suçların başka bir özelliği de çoğunlukla ihmali hareketle işlenebilen suçlar olup, işlenebilmesi failin belli bir konumda olmasını gerektiren özgü failli suçlardır. Bu makalede, TTK m.562’de şirketler hukuku alanında suç olarak düzenlenmiş olan fiil ve işlemler incelenerek, bu suçların ihdas edilmesinin amaç, kapsam ve şartları ile bunlar için öngörülmüş olan cezai yaptırımlar ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hapis Cezası, Adli Para Cezası, Şirket Suçları, Ticaret Şirketlerinin Cezai Sorumluluğu, Ticaret Kanunu’nda Cezai Sorumluluk

The Legal Characteristics of the Crimes and Misdemeanours and Penal Sanctions Envisaged for them in the Turkish Commercial Code

Öz

Corporate criminal law, which is considered within the scope of economic criminal law, is an area where corporate law and criminal law intersect. The fact that the purpose of capital companies in Turkish law is economic and that they have an indispensable place in economic life has caused the crimes in the context of corporate law to be described within the category of economic crimes. Since Turkish criminal law does not recognise criminal liability for legal entities, economic crimes that can be committed within or through capital companies with legal personality are evaluated within the scope of corporate criminal law. The most important characteristic feature of the corporate crimes regulated under Article 562 of the TCC is that these crimes are committed within the company by the founders, members of the board of directors and other decision-makers. In addition, these crimes may also be committed by persons outside the company, such as employees of independent audit companies, certified public accountants, independent accountants, special auditors, experts and notaries having a connection to the company. By introducing these offences, it can be said that the legislator aims to provide public disclosure, to ensure maximum transparency and to strengthen the principle of capital protection. The corporate crimes regulated under Article 562 of the TCC are abstract danger crimes; the occurrence of an actual damage is not required for the crime to occur. Another characteristic of these offences is that they are crimes that can be committed by negligent acts, and their commission requires the perpetrator to be in a certain position. In this article, the acts regulated as crimes under Article 562 of the TCC in the field of corporate law will be analysed. In addition, the purpose, scope and conditions of these crimes and the criminal sanctions provided for these crimes will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Imprisonment, Judicial Fine, Corporate Crimes, Criminal Liability of Commercial Companies, Criminal Liability Under the Commercial Code

Kaynakça

• AKIN, İrfan, Şirketler Topluluğu Sorumluluk Hukuku, Ankara 2014.
• ALTAŞ, Soner, Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre İnternet Sitesi Açma ve Yönlendirilmiş Mesaj Bulundurma Zorunluluğu, Mali Çözüm Dergisi, Ocak-Şubat 2011, (s. 143-150).
• ARKAN, Sabih, Ticari İşletme Hukuku, 28. Bası, Ankara 2022.
• ARTUK, Mehmet Emin / GÖKÇEN, Ahmet / YENİDÜNYA / A. Caner, Ceza Hukuku Özel Hükümler, 15. Bası, Ankara 2015.
• AYAN, Özge, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Çerçevesinde Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Sadakat Yükümlülüğü ve Bu Yükümlülüğün İhlalinin Sonuçları, Ankara 2021.
• AYHAN, Rıza / ÇAĞLAR, Hayrettin, Ticari İşletme Hukuku Genel Esaslar, 11. Bası, Ankara 2018.
• BAĞRIAÇIK, Safiye Nur, Üretim ve İş Sırlarının Korunması, İstanbul 2017.
• BAHTİYAR, Mehmet / AYLİ, Ali / ŞUA, Mehmet / KARAMANLIOĞLU, Argun, Ticari İşletme Hukuku, İstanbul 2022.
• BAHTİYAR, Mehmet / BİÇER, Levent, Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Ticari Defter Tutma Yükümlülüğü ve Ticari Defterlerin İspat Gücü, KHÜHFD, C. 1, S. 1, Haziran 2013, (s. 15-32).
• BİLGE, Mehmet Emin, Ticari Sırların Korunması, Ankara 2005.
• BORA, Sevda, Şirketler Topluluğunda Bağlı ve Hâkim Şirket Raporları, Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ocak 2014, S. 9, (s. 93-113).
• BOZER, Ali / GÖLE, Celal, Ticari İşletme Hukuku, Ankara 2021.
• BOZKURT YÜKSEL, Armağan Ebru, Ticari Sırların Dijital Ortamda Korunması, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 33, (Ocak 2018), (s. 143-192).
• ÇONKAR, Halil, Anonim Ortaklıkta Ayni Sermaye, İstanbul 2016.
• ERMAN, Sahir, Şirketler Ceza Hukuku, Ticari Ceza Hukuku VII, İstanbul 1993.
• FALCIOĞLU, Özgür Mete, TTK’nın 1524. Maddesi ile Sermaye Şirketleri İçin Getiri- len İnternet Sitesi Açma Zorunluluğu, Uygulama Alanı ve Yaptırımlar, Prof. Dr. Belgin Erdoğmuş’a Armağan, İstanbul 2011, (s. 653-669).
• FALCIOĞLU, Özgür Mete, Anonim Şirketlerin İnternet Sitesi Açma Yükümlülüğü ve Aykırılığın Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü Bakımından Etkisi, Legal Hu- kuk Dergisi, C. 14, S. 159, Yıl: 2016, (s. 1299-1330), (Hükümsüzlük).
• GÖKÇEN, Ahmet, Belgede Sahtecilik Suçları, 2. Baskı, Ankara 2010.
• GÜNGÖR, Devrim, Resmi Belgelerde Sahtecilik Suçu, Ankara 2010.
• GÜLŞEN, Recep, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda Düzenlenen Suçlar, Zirve Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 2, Eylül 2013, (s. 6-24).
• GÜRBÜZ USLUEL, Aslı, Şirketler Topluluğunda Denkleştirme, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 18, S. 2, 2012, (s. 281- 307).
• HIZIR, Serdar / MERKİ, Duygu, Anonim Şirketlerde Borçlanma Yasağına Aykırılık Teşkil Eden Fiillerin Cezai Sonuçları, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 63 (4), 2014, (s. 779-812).
• HIZIR, Serdar, Anonim Şirkette Pay Sahibinin Şirkete Borçlanma Yasağını Düzenleyen TTK m.358 Üzerine Bazı Değerlendirmeler, BATİDER, C. XXIX, S. 2, 2013, (s. 227-289).
• KARAHAN, Sami, Anonim Şirkette Borçlanma Yasağı ve 6335 sayılı Kanun ile Getirilen Değişikliğin Sonuçları, http://www.ticaretkanunu.net/makale-24/, E.T. 01.02.2023.
• KARAMAN COŞKUN, Özlem, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Teşebbüs Kavramı ve Tacir Sayılmasının Sonuçları, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. XXI, S. 1, 2015, (s. 107-166).
• KATOĞLU, Tuğrul, Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre, Anonim ve Limited Şirket Yöneticilerinin Ceza Sorumluluğu, BATİDER, C. XXIX, S. 1, 2013, (s. 5-41).
• KAYA, Arslan, Ticaret Hukukunda “Ticari Sır” ve 4982 Sayılı Kanun Kapsamında Bilgi Edinme Hakkı, Makalelerim-I, İstanbul 2012, (s. 27-42).
• KERVANKIRAN, Emrullah, Haftungsbeschränkung im türkischen Gesellschaftsrecht, Ein Rchtsvergleich, Peter Lang, Frankfurt am Main 2007.
• KOŞUT DOĞRUSÖZ, Hanife, Anonim Ortaklık Yöneticilerinin ve Denetçilerinin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 18, S. 2, 2012, (s. 683-697).
• KÜÇÜKTAŞDEMİR, Özgür, Ekonomik Suçlar Bağlamında Türk Ticaret Kanu- nunda Düzenlenen Suçlar ve Cezalar, Ankara 2018.
• MAHMUTOĞLU, Fatih Selami, TCK’nın Genel Esasları Işığında Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Yer Alan Suçlarda Şirket Yöneticilerinin Cezai Sorumluluklarına İliş- kin Genel Bakış, Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun İş Dünyasına Etkileri, Ankara 2014, (s. 86-122).
• MEMİŞ, Tekin, Şirketler Hukukunda Denetim, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakül- tesi Dergisi, C. XVI, S. 3-4, (2012), (s. 151-186)
• NUHOĞLU, Ayşe, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Suç ve Cezalar, Ticaret Hukukuna Hukukun Diğer Alanlarıyla Birlikte Bakış Sempozyumu, Gazimağusa 2015, (s. 186-190).
• ODMAN BOZTOSUN, Ayşe, Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Şirketlerde Yolsuzluğa Karşı Düzenlemelerin Eleştirel Gözle Değerlendirilmesi, https://docplayer.biz.tr/ 15117259-Yeni-turk-ticaret-kanunu-nda-sirketlerde-yolsuzluga-karsi-duzenlemelerin- elestirel-gozle-degerlendirilmesi.html.
• OKUTAN NİLSSON, Gül, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Şirketler Toplu- luğu Hukuku, İstanbul 2009.
• ÖZDAMAR, Mehmet, 6102 Sayılı TTK Hükümleri Çerçevesinde Anonim Şirketlere Ayni Sermaye Konulmasına İlişkin Çeşitli Sorunlar, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, C. 1, S. 1, Yıl: 2015, (s. 243-155).
• ÖZDİN, Funda, Şirketler Topluluğu Hukukunda Bilgilendirme Amacına Yönelik Özel Düzenlemelerin Menfaatler Dengesinin Sağlanması Açısından Değerlendirilmesi, BÜHFD, C. 16, S. 197-198, Ocak-Şubat 2021.
• ÖZKORKUT, Korkut, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Şirkete Borçlanma Yasağı, Finansal Raporlama ve Bağımsız Denetime İlişkin Değişiklikler, BATİDER, C. XXVIII, S. 3, 2012, (s. 45-71).
• PANCAROĞLU, Başar, Sahte ve Gerçeğe Aykırı Belge Kavramlarının Ceza Hukuku Bağlamında Değerlendirilmesi ve Sonuçları, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakül- tesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 28, S. 2, Aralık 2022, (s. 806-847).
• PASLI, Ali, Yeni Türk Ticaret Kanunu Anonim Ortaklık Hükümlerinin Tanıtılması (II) YTK Kitap 2- Kısım 4- Bölüm 1 “Kuruluşa İlişkin Sisteme Yönelik Temel Değişik- likler ve Kuruluş İşlemleri”, BATİDER, C. XXVIII, S. 2, 2012, (s. 141-199).
• POROY, Reha / TEKİNALP, Ünal / ÇAMOĞLU, Ersin, Ortaklıklar Hukuku - I, İstanbul 2014.
• POROY, Reha / TEKİNALP, Ünal / ÇAMOĞLU, Ersin, Ortaklıklar Hukuku - II, İstanbul 2017.
• PULAŞLI, Hasan, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre, Anonim Şirketlerde Yönetici- lerin Hukuki Sorumluluğu, Ali Naim İnan’a Armağan, Ankara 2009, (s. 571-590).
• PULAŞLI, Hasan, Şirketler Hukuku Şerhi I, 4. Baskı, Ankara 2022.
• SEVİ, Ali Murat, Anonim Ortaklıkta Sermayenin Oluşturulması ve Pay Sahiplerine İade Edilme Yasağı, Ankara 2013.
• SEZGİN HUYSAL, Ayşegül, Yeni TTK ve HMK Çerçevesinde Ticari Defterler, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 18, S. 2, Yıl. 2012, (s. 191-204).
• SULU, Muhammed, Ticari Sırların Korunması, İstanbul 2017.
• SUSUZ, Kağan, Şirketler Topluluğuna İlişkin Hükümlerin Uygulama Alanı bakımından Hâkim Teşebbüs Kavramı, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Hu- kuk Araştırmaları Dergisi, C. 18, S. 2, 2012, (s. 269-279).
• ŞENER, Oruç Hami, Ticari İşletme Hukuku, Ankara 2016.
• TAMER, Ahmet, Yeni Türk Ticaret Kanunu ile Getirilen Bir Yenilik: “Pay Sahiplerinin (Ortakların) Şirkete Borçlanma Yasağı” (TTK m.358), TBB Dergisi, 2012 (102), (s. 93-114).
• TAŞDELEN, Nihat, 602 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Ticari Defterler, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1, 2012, (s. 257-295).
• TEOMAN, Ömer, Sermaye Ortaklıklarının İnternet Sitesi Açma ve Burada Yasada Öngörülen İçerikleri Yayımlama Yükümlülüğüne Aykırı Davranmanın Yaptırımı Nedir? BATİDER, C. XXVII, S. 41, 2011, (s. 5-12).
• TEKİNALP, Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, İstanbul 2015. TEKİNALP, Ünal, Anonim Ortaklıklarda Sermayenin Korunması İlkesi, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, C. II, İstanbul 2010, (s. 1681-1700).
• TORAMAN ÇOLGAR, Emek, Şirkete Borçlanma Yasağı, İstanbul 2019.
• TOROSLU, Nevzat, Ceza Hukuku Özel Kısım, Ankara 2005.
• TURANBOY, Asuman, Ticari Sır, Prof. Dr. Tuğrul Ansay’a Armağan, Ankara 2006, (s. 347-369).
• UŞAN, Fatih, İş Hukukunda İş Sırrının Korunması, Ankara 2003.
• ÜLGEN, Hüseyin / HELVACI, Mehmet / KAYA, Arslan / NOMER ERTAN, Füsun, Ticari İşletme Hukuku, İstanbul 2019.
• ÜNAL, Sedef, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Odağında Şirket Yetkililerinin Gerçeğe Aykırılıktan Doğan Kabahat ve Suç Sorumlulukları, İstanbul 2021. YASAMAN, Hamdi, Patent Hukukunda Ticari Sırların Korunması, Fikri Mülkiyet Hukuku Yıllığı, İstanbul 2009, (s. 367-387).
• YAVUZ, Mustafa, Türk Ticaret Kanununda Şirketlerin Halktan Para Toplamasının Yasaklanması, Gümrük ve Ticaret Dergisi, S. 3, Y. 2014, (s. 66-71).
• YILDIZ, Şükrü, Ticaret Şirketlerinin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca Denetlenmesi, Türk Ticaret Kanununa İlişkin İkincil Mevzuatın Değerlendirilmesi, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul 2014, (s. 99-109).
• YILMAZ, Asuman, Türk Ticaret Kanunu’na Göre Bağlı Şirket Yönetim Kurulunun Bağlılık Raporu ve Bağlılık Raporunun Denetimi, BATİDER, C. XXXI, S. 2, 2015, (s. 99-128).
• YÜCE, Aydın Alber, Anonim ve Limited Şirketlerde Pay Sahiplerinin Şirkete Borç- lanma Yasağı, REGESTA, C. 2, S. 2, 2012, (s. 61-80).