EXCESS DAMAGE IN THE CONTEXT OF THE DEPRECIATION OF MONEY

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 171 - 210, 21.03.2024

Özcan Günergök

https://doi.org/10.58733/imhfd.1451597

Öz

A debtor who defaults in the performance of a monetary debt is obliged to pay default interest, even if there is no defect in defaulting. Although it can be said that the default interest will cover the losses incurred by the creditor due to the distance from the receivable, this result may not always be realized. In some cases, the losses may also exceed the default interest. In such cases, the obligation has also been imposed by the legislator on the debtor who is defective in default to repair the creditor's losses that cannot be covered by the delay interest. According to the provision of Article 122 of Turkish Code of Obligations, the debtor who defaults on money debts must also compensate the losses of the creditor that cannot be covered with default interest. With the default interest, it is aimed to cover the losses of the creditor arising from the delay. The Constitutional Court and the European Court of Human Rights consider the failure to cover the decrease in the purchasing power of money as a violation of the right to property in the face of the creditor's late receipt of the receivable. The judicial judiciary, on the other hand, is not in a practice compatible with the Constitutional judiciary. In this article, the application of judicial jurisdiction will be criticized and the opinion that losses in the purchasing power of money are within the scope of excess damage and compensation is required will be defended.

Anahtar Kelimeler

Excess Damage, Additional Damage, Default, Interest, Damage That Cannot Be Covered By Default Interest

PARANIN DEĞER KAYBI BAĞLAMINDA AŞKIN ZARAR

Öz

Türk Borçlar Kanunu sistemine göre bir para borcunun ifasında temerrüde düşen borçlu temerrüde düşmede kusuru olmasa dahi temerrüt faizi ödemekle yükümlüdür. Temerrüt faizinin alacaklının alacağından uzak kalması sebebiyle uğrayacağı zararları karşılayacağı söylenebilirse de, bu sonuç her zaman gerçekleşmeyebilir. Bazı hallerde alacaklının geç ifa nedeniyle uğradığı zararlar temerrüt faizini de aşabilir. İşte bu gibi durumlarda kanun koyucu tarafından temerrüde düşmekte kusurlu olan borçluya alacaklının gecikme faiziyle karşılanamayan zararlarını giderme yükümlülüğü de getirilmiştir. Türk Borçlar Kanunu m. 122 hükmü gereği, para borçlarında temerrüde düşen borçlu alacaklının temerrüt faiziyle karşılanamayan zararlarını da gidermek zorundadır. Aşkın zarar olarak adlandırılan bu zarar farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Alacaklının alacağına geç kavuşması nedeniyle kredi almak zorunda kalması, borçlunun geç ifası nedeniyle alacaklının bir başka borç ilişkisinde kendi yükümlülüğünü ifa edememesi ve bundan dolayı cezai şart ödemesi, icra takibine maruz kalması nedeniyle ilave giderler oluşması vb. gibi haller bu çeşitliliğe örnek olarak gösterilebilir. Temerrüt faizi ile alacaklının gecikmeden kaynaklanan zararlarının karşılanması amaçlanır. Bu amacı sağlamak, ekonomik verilerle uyumlu bir temerrüt faizi sisteminin kurulmasına bağlıdır. Bu düzenin sağlanamaması durumunda kötüniyetli borçlular geç ifa ile avantaj elde etmeye çalışacaklardır ki, bu bilinen bir olgudur. Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, alacaklının alacağını geç elde etmesi nedeniyle paranın alım gücündeki azalmanın karşılanmamasını mülkiyet hakkının ihlali olarak görmektedir. Adli yargı ise Anayasa yargısı ile uyumlu bir uygulama içinde değildir. Bu makalede adli yargının uygulaması eleştirilerek paranın alım gücündeki kayıpların aşkın zarar kapsamında olduğu ve tazmini gerektiği görüşü savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aşkın zarar, munzam zarar, temerrüf, faiz, faizle karşılanamayan zarar

Kaynakça

• AKÇAAL, Mehmet: “Güncel İçtihatlar Işığında Munzam Zarar”, SDÜHFD, Y. 2022, C. 12, S. 2, s. 1069-1099.
• AKMAN, Sermet, “Karşılaştırmalı Olarak Alman ve İsviçre Hukukunda Yüksek Oranlı Enflasyonun Para Borçlarına Etkisi ile Bu Bu Konudaki Yargıtay Kararları”, İBD, Y. 1989, C. 63, S. 10-12, s. 624-636.
• ALBAŞ, Hakan, Paranın Değer Kaybından Doğan Zararların Tazmin Edilebilirkliği, (BK m. 105), Seçkin Yayınları, Ankara, 2004.
• ALTAŞ, Hüseyin, “Munzam Zararın İspatı Sorunu”, AÜHFD, Y. 2001, C. 50, S. 1, s.121-129.
• ANTALYA, O. Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. V/2, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• AYRANCI, Hasan, Türk Borçlar Hukukunda Munzam Zarar (BK. m. 105), Yetkin Yayınları, Ankara, 2006.
• BARLAS, Nami, Para Borçlarının İfasında Borçlunun Temmerrüdü ve Bu Temerrüt Açısından Düzenlenen Genel Sonuçlar, Kazancı Kitap, İstanbul, 1992.
• BECKER, Hermann, Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen, Art. 1-183 OR, Berner Kommentar Band/Nr. VI/1, 2. Auflage, Bern 1945.
• BLAESER, Alexander, Die Zinsen im schweizerischen Obligationenrecht Geltendes Recht und Vorschlag für eine Revision, Dike Verlag AG, Zürich, 2011.
• BUCHER, Eugen, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 2. Auflage, Schulthess Verlag AG, Zürich, 1988.
• DUMAN, Özgür, “Enflasyon Karşısında Para Alacaklarının Korunması ve Mülkiyet Hakkı”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Y. 2018, C. 6, S. 12, Aralık, s. 401-462.
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 24. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• GEZDER, Ümit/HOLMLUND, Maja, “Evlenen ve Boşanan Kadının Soyadı Meselesi”, İMHFD, Y.2021, C. VI, S. 10, s. 233-247.
• GÜMÜŞ, M. Alper, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• GÜNERGÖK, Özcan/KAYIHAN, Şaban, Borçlar Hukuku Dersleri, Umuttepe Yayınları, İstanbul, 2020.
• HATEMİ, Hüseyin/GÖKYAYLA, Kadir E., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 4. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• KESER,Yıldırım, “Munzam Zararın İspatı”, İnÜHFD, Y. 2020, C.11, S.2, s. 484-495.
• KOCA, Mehmet Reis, “Türk Hukukunda Munzam Zarar Uygulaması”, KÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale 2004.
• NEBİOĞLU, Öner, “Güncel Yargı Kararları Bağlamında Aşkın Zarar”, TBBD, Y. 2023, S. 165, s. 105-135.
• OĞUZMAN, M. Kemal /ÖZ, M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, Gözden Geçirilmiş 16. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2018.
• ÖNDERİ, Gökhan, “Para Borçlarında Borçlu Temerrüüdü Halinde Alacaklının Munzam Zararının Tazminini İateyebilmesi Konusundaki Yargıtay Uygulaması”, İBD, Y. 2013, C. 87, S. 2, s. 274-299.
• ÖZDEMİR, Atalay, Özel Hukukta Paranın Değer Kaybının Giderimi, Ankara, 2004.
• REİSOĞLU, Sefa, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınları, İstanbul, 2012.
• KILIÇOĞLU, Ahmet, M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Turhan Ktabevi, Ankara, 2021.
• SCHENKER, Franz, Die Voraussetzungen und die Folgen des Schulnderverzugs im schweizerischen Obligationenrecht, Übersicht, Würdigung und Kritik (Diss.), Freiburg, 1988.
• SEROZAN,Rona, İfa, İfa Engelleri, Haksız Zenginleşme, KOCAYUSUFPAŞAOĞLU/HATEMİ/SEROZAN/ ARPACI, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. III, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2016.
• TEKİNAY, S. Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU/Haluk/ALTOP, Atilla, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1993.
• WEBER, Rolf H., Gedanken zur Verzugsschaden bei Geldschulden, Festschrift für Max Keller zum 65. Geburstag , Zürcih, 1989.
• WIEGAND, Wolfgang, Obligationenrecht I, Art. 1-529, Helbing Lichtenhahn Verlag, 5. Auflage, Basel, 2011.
• ZEYTİNOĞLU, Emin, “Para Borçlarında Temerrüd Halinde Munzam Zarar”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 2005, C. 4, S. 2, s. 253-263.