2023 Tarihli Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı Işığında Yurt Dışı Hizmet Akdine Uygulanacak Hukuk

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 599 - 630, 30.09.2024

Melis Avşar

https://doi.org/10.58733/imhfd.1545345

Öz

Türk şirketleri veya bu şirketlerin yurt dışında kurdukları yahut yabancı şirketlerle yaptıkları ortaklıklar neticesinde yapılacak projeler için Türkiye’den götürülen işçilerle yapılacak iş sözleşmeleri, mutad işyerinin yabancı bir ülkede olması nedeniyle yabancılık unsuru içermektedir. Türkiye’den İŞKUR aracılığıyla ve İŞKUR tarafından hazırlanan standart iş sözleşmeleri (Yurt Dışı Hizmet Akdi) kullanılarak yurt dışına çalışmaya götürülen işçilerin, Türk mahkemelerinde açtıkları davalarda uygulanacak hukuk konusu bu çalışma ile incelenecektir. Mahkeme kararlarında tartışmalı olan konuların başında, standart iş sözleşmesinde yer alan hukuk seçiminin 5718 sayılı MÖHUK m. 27 çerçevesince geçerliliği meselesi yer almaktadır. Bu konuda Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri arasında içtihat farklılıkları bulunmaktadır. 2023 yılında bu konu Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun önüne gelmiştir. Hukuk Genel Kurulu, yurt dışına götürülen işçilerin işçilik alacaklarına ilişkin uyuşmazlıklarda yabancı hukukun uygulanması gerektiği sonucuna varmıştır. Ayrıca genel işlem koşulları arasında düzenlenen hukuk seçimi de geçerli kabul edilmiştir. Bu çalışmada, yurt dışına götürülen Türk işçilerle imzalanan İŞKUR’un standart sözleşmesinden -Yurt Dışı Hizmet Akdi’nden- doğan işçilik alacaklarına ve bu alacakların tabi olacağı zamanaşımı süresine uygulanacak hukuk konusu incelenecektir. Bu inceleme yapılırken Yurt Dışı Hizmet Akdi’nin 16. maddesinde düzenlenen genel hukuk seçimi ile 5., 8., 9. ve 10. maddelerde yer verilen hukuk seçimleri ayrı ayrı değerlendirilecek olup seçilen hukuka MÖHUK m. 5 çerçevesince hangi şartlarla Türk kamu düzeni müdahalesinde bulunulabileceğinin çerçevesi ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

MÖHUK madde 27, İŞKUR, Yurt Dışı Hizmet Akdi, İşçilik Alacakları, Zamanaşımı

The Law Applicable to the Foreign Service Contract: In the Light of the Decision of the General Assembly of Civil Chambers of the Court of Cassation dated 2023

Öz

The employment contracts for workers brought from Türkiye to work on projects abroad, either for Turkish companies or as part of their partnerships with foreign companies, involve foreign elements due to the workplace being in another country. This study explores the applicable law in cases filed in Turkish courts by workers sent abroad through İŞKUR using standard employment contracts (Foreign Service Contract) prepared by İŞKUR. A major debate in judicial decisions revolves around the validity of the choice of law in standard employment contracts under Article 27 of the Code of PIL No. 5718. Jurisprudence varies between the Court of Cassation and Regional Courts of Appeal on this matter. In 2023, the General Assembly of Civil Chambers of the Court of Cassation ruled that foreign law must apply to disputes over labor claims from workers posted abroad. Additionally, the validity of choice of law in general terms and conditions was upheld. This study assesses the applicable law in labor claims arising from the Foreign Service Contract signed with Turkish workers sent abroad and the relevant statute of limitations. The evaluation includes general choice of law in Article 16 of the Foreign Service Contract and in Articles 5, 8, 9, and 10 of the Foreign Service Contract, considering when Turkish public order can intervene under Article 5 of the Code of PIL.

Anahtar Kelimeler

Article 27 of the Code of PIL, İŞKUR, Foreign Service Contract, Labor Claims, Statute of Limitations

Kaynakça

• ALTINTAŞ, Volkan, “Yabancılık Unsuru Taşıyan İş Sözleşmelerinde Uygulanacak Hukukun Genel İşlem Koşulları Bağlamında Değerlendirilmesi” Sicil, Y. 2023, S. 50.
• AYBAY, Rona/DARDAĞAN, Esra, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), 2. Bası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• AYDIN, Fazıl (Ed.), Uluslararası İşgücü Anlaşmaları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayın No: 07, Ankara, 2014.
• AYGÜL, Musa/ERDOĞAN, Canan, “Türkiye İş Kurumu Tarafından Hazırlanan Yurt Dışı Hizmet Akitlerindeki Hukuk Seçimine Dair Kayıtların Geçerliliği” Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Y. 2022, C. 7, S. 2.
• BAYATA CANYAŞ, Aslı, AB ve Türk Hukuku Uyarınca Sözleşmeye Uygulanacak Hukuka İlişkin Genel Kural, 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012.
• BAYCIK, Gaye, “Çalıştırılmak Üzere Yut Dışına Götürülen Türk İşçilerin Açtıkları Davalarda Uygulanacak Hukuk” Elli İkinci Çözüm Arama Konferansı Yurt Dışı Hizmet Sözleşmelerinde Milletlerarası Özel Hukuk Uygulaması İş Hukuku Sorunları, INTES, E.T. 20.02.2024, https://intes.org.tr/wp-content/uploads/2020/07/intes-cak-ic.pdf.
• ÇELİKEL, Aysel/NOMER, Ergin/GİRAY, Faruk Kerem/ESEN, Emre, Milletlerarası Özel Hukuk Pratik Çalışma Kitabı, 16. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2022.
• ÇELİKEL, Aysel/ERDEM, B. Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 17. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2021.
• DEMİR GÖKYAYLA, Cemile, Milletlerarası Özel Hukukta Tek Satıcılık Sözleşmeleri, 1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005.
• DEMİR GÖKYAYLA, Cemile/SOYSAL TETİKOL, Çiğdem, “Milletlerarası Özel Hukukta İş Uyuşmazlıklarında Kamu Düzeni”, Çalıştırılmak Üzere Yurt Dışına Götürülen İşçilerin Bireysel İş Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar, Ed. Vahit DOĞAN, Ankara, Yetkin Yayınları, 2023.
• DEMİRKOL, Berk, “Türk Hukukunda Genel İşlem Şartlarında Yer Alan Hukuk Seçimi, Yetki Anlaşması ve Tahkim Anlaşmalarının Hüküm Doğurması” PPIL, Y. 2020, C. 40, S. 2.
• DEMİRKOL, Berk, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 24. Maddesi Çerçevesinde Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk, 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• DOĞAN, Vahit, “5718 Sayılı Kanuna Göre İş Akdine Uygulanacak Hukukun Tespiti,” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2007, C. 11, S. 1.
• DOĞAN, Vahit, “Bireysel İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukukun Tespiti”, Çalıştırılmak Üzere Yurt Dışına Götürülen İşçilerin Bireysel İş Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar, Ed. Vahit DOĞAN, Ankara, Yetkin Yayınları, 2023.
• DOĞAN, Vahit, İş Akdinden Doğan Kanunlar İhtilafı Alanında Bağlama Kuralının ve Sınırlarının Tespiti, 1. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
• DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, 8. Bası, Savaş Yayınevi, Ankara, 2022.
• ELÇİN, Doğa, “Bireysel İş Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Zamanaşımı”, Çalıştırılmak Üzere Yurt Dışına Götürülen İşçilerin Bireysel İş Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar, Ed. Vahit DOĞAN, Ankara, Yetkin Yayınları, 2023.
• ELÇİN, Doğa, Milletlerarası Unsurlu Bireysel ve Toplu İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk, 1.Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012.
• EREN, Fikren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ERTEN, Rifat, “İŞKUR Tarafından Hazırlanan Yurt Dışı Hizmet Akdinin Değerlendirilmesi”, Çalıştırılmak Üzere Yurt Dışına Götürülen İşçilerin Bireysel İş Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar, Ed. Vahit DOĞAN, Ankara, Yetkin Yayınları, 2023.
• ERTEN, Rifat, “Yurt Dışında Çalışan Türk Vatandaşı İşçilerin Türkiye’de Açtıkları İşçi Alacaklarına Dair Davalarda Milletlerarası Yetki ve Uygulanacak Hukuk Meseleleri”, Prof. Dr. Rıza Ayhan’a Armağan, Ed. Mehmet ÖZDAMAR et al., Ankara, Yetkin Yayınları, 2022.
• GİRAY, Faruk Kerem, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukukunda Zamanaşımı, 1. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2020.
• GÜNGÖR, Gülin, Milletlerarası Özel Hukuk, 1. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• İSTE ARLANOĞLU, Cansu, Uluslararası İş Akitlerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, 1. Bası, On İki Levha Yayınları, 2021.
• MARTINY, “Rom I-VO Art. 8 Individualarbeitsvertäge”, Münchener Kommentar zum BGB, 8. Auflage, 2021.
• MILLS, Alex, Party Autonomy in Private International Law, 1st Ed., Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom, 2018.
• NOMER, Ergin, Devletler Hususi Hukuku, 23. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2021.
• NYGH, Peter, Autonomy in International Contracts, 1st Ed., Clarendon Press, Oxford, United Kingdom, 1999.
• ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2001.
• ÖZEL, Sibel, “Yurt Dışı Hizmet Akitlerine Uygulanacak Hukuk” PPIL, Y. 2023, C. 43, S. 1.
• ÖZEL, Sibel/ERKAN, Mustafa/PÜRSELİM, Hatice Selin/KARACA, Hüseyin Akif, Milletlerarası Özel Hukuk, 2. Bası, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2023.
• ÖZGENÇ, Zeynep, “Genel İşlem Şartlarında Yer Alan Hukuk Seçimi Anlaşmasının Geçerliliği”, Genç Milletlerarası Özel Hukukçular Konferansı, Ed. Zeynep Derya TARMAN, İstanbul, On İki Levha Yayınları, 2018.
• PÜRSELİM ARNİNG, Hatice Selin, İş İlişkisi Kapsamında Rekabet Yasağı Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2022.
• SARIÖZ BÜYÜKALP, İpek, “Mutad İşyeri Kavramı ve MÖHUK m. 27/f.3’ün Uygulanması Sorunu” Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2018, C. 8, S. 2.
• SCHMITZ, Melanie, Die Rechtswahlfreiheit im europäischen Kollisionrecht, 1. Auflage, Duncker & Humblot, Berlin, 2017.
• ŞANLI, Cemal, Hukuki Mütalaalarım, 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN FİGANMEŞE, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2023.
• TEKİNALP, Gülören, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları, 13. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• TEMMING, Felipe, “Article 8”, Concise Commentary on the Rome I Regulation, Ed. Franco FERRARI, 2nd Ed., Cambridge University Press, 2020.
• ULUOCAK, Nihal, Milletlerarası Özel Hukuk Dersleri, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1989.
• VURAL ÇELENK, Belkıs, “Yabancı Unsurlu İş Sözleşmelerinde For Devletinin Doğrudan Uygulanan Kurallarının Tespiti ve Uygulanması” Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Y. 2017, C. 2, S. 3 2017.